Whakatau Rahui o Te Tai Hauauru
Nga Riihi
Nga Riihi.
41. | Ahakoa etahi tikanga e mau ana i roto i tenei Ture mo runga i te riihi i te noho ranei i tetahi tu ahua whenua ka pa katoa nga tikanga o tenei tekiona me nga tekiona c toru i muri iho ki nga riihi katoa i raro i tenei Ture:—
|
||||||||||||||||
42. | Me hanga nga riihi katoa e te Kaitiiaki o te Katoa a me pera ano te ahua me te whakauru ano i aua kawenata mo aua tikanga me aua kirimene kihai nei i rereke i nga tikanga o teuei Ture, o nga tikanga ranei e whakaritea ana a te Kawana, pera ano me ta te Kaitiaki o te Katoa i whakaatu ai i roto i nga tikanga whakahaere, e whakamana nei ia kia ahei ki te whakarite tikanga, ki te whakakore ki te whakarereke ranei i ia wa i ia wa, ahakoa e mahia ana mo te take motuhake, mo ia take ke atu ranei, a me haere ano i raro i nga tikanga e man ake nei.
Ko nga tikanga katoa e mau ake nei mo runga i nga riihi ka mana ka kiia hoki e here ana aua tikanga i te Kaitiaki o te Katoa me nga kaitango riihi pera ano mehemea e mau aua aua tikanga i runga i nga riihi katoa. |
||||||||||||||||
43. | Ka tau te taumahatanga o te utu i nga reeti katoa me nga take me nga whiriwhiringa utu katoa o ia ahua ki runga i te kainoho ki runga i te whenua e karapotia ana e tana-riihi me te roa ano hoki o te wa e riihi ana ia i taua whenua. | ||||||||||||||||
44 | Ki te marama ki te Kaitiaki o te Katoa kua ngaro tetahi riihi i ngaro ranei i runga i tetahi raru ka ahei ia te hanga i tetahi riihi hou hei riiwhi, mo te mea tuatahi i runga ano i nga tikanga me nga ritenga i runga auo hoki i te utu i nga utu mo ia riihi i pai ai ia. Mehemea e hiahiatia ana kia tuhituhia tetahi tuhituhi ki runga i tetahi riihi a kua ngaro taua pukapuka riihi kua kiia ake nei, ka ahei e te [gap — reason: illegible]aki o te Katoa te tuku i tetahi riihi hou hei riiwhi mo te mea i ngaro, me te [gap — reason: illegible]tuhi i te tuhituhi e hiahiatia ana ki runga i taua riihi, a ki te pai ranei ia ka ahei [gap — reason: illegible]hituhi i nga tikanga o mua o te riihi me te hui tahi i nga tikanga ki roto i te [gap — reason: illegible] hot: | ||||||||||||||||
45 | Me hanga me whakaoti kia toru nga pukapuka riihi o ia riihi e te Kaitiaki o te [gap — reason: illegible] nga Kaitango riihi. | ||||||||||||||||
46. | [gap — reason: illegible] Ko nga riihi katoa i muri iho i te whakaotinga pera me tera kua kiia ake nei me [gap — reason: illegible]hita e te Kaitiaki o te Katoa i raro o nga tikanga o "Te Ture Whakawhiti Whenua, 1885," i raro ranei i tetahi Ture e pahitia i naiauei a muri ake nei ranei hei riiwhi mo era kia ahua pera ano te rehita me te Karauna Karaati, a ko te riihi e puritia ana i roto i te tari o te Takiwa Rehita Whenua ka meinga he wahi no te pukapuka rehita o taua tari me te rehita ano i nga tikanga whakahaere katoa ki roto i taua pukapuka erangi kaua ia he moui e utua hei huarahi whakahua moni mo te rehita i tetahi o aua riihi.
Ko nga whakahaere katoa me nga tukunga whenua e karapotia ana i roto i taua riihi me hanga i runga i nga tikanga o nga Ture kua kiia ake nei a me tau ano hoki ki raro i aua ture. |
||||||||||||||||
47 | Ko nga whakahaere i raro i nga riihi katoa e poka ke ana i nga tikanga o te tekiona wha tekau ma rua o tenei Ture ara mo runga i nga tuku riihi ka whakakorea rawatia, a me kana ano hoki te Kairehita Whenua Takiwa e whakaae ki te rehita i tetahi whakahaere i raro i tetahi riihi kia matua marama ia kua oti aua tikanga te whakarite. | ||||||||||||||||
48. | Ko nga riihi katoa me whakarite te wa mo aua riihi kia mutu ai aua riihi a te paunga o nga tau e rua tekau ma tahi, timata mai i te timatanga o te riihi, a ka ahei te whakahou i ia wa i runga i nga tikanga ka whakaaturia i muri iho i konei.
Me utu e te kaitango riihi nga moni reti e rahuitia ana e tana riihi ki te Kaitiaki o te Katoa i ia hawhe tau i mua tonu o te riihi, a ko nga moni reti mo te hawhe tau kia utua i te wa e tono riihi ana he utu tena mo te reti e tika ana kia utua i te timatanga o te riihi. |
||||||||||||||||
49. | Ka ahei tetahi tangata kua tae ona tau ki te tekau ma whitu tau nuku ake ranei te tango riihi i raro i tenei ture, a mehemea kihai i tino rite ona tau te pakeke ka ahei ano ia te whakaoti i te riihi a me te here ano ia e nga tikanga o taua riihi o tenei Ture hoki ano he tino pakeke taua tangata. | ||||||||||||||||
50. | Ko ia riihi whenua me tuwhera ki te katoa i runga i te tikanga tono a pukapuka, ka tuku ai ki te tangata nana te utu i nuku ake, me whakarite i te tuatahi tona utu tika mo te riihi, me rite ki te rima pauna mo ia rau pauna o te utu tika e whakaritea ana e te Kaitiaki mo te Katoa, mo taua whenua e riihitia aua.
|
||||||||||||||||
51. | Ki te kore e whakamana e tetahi tangata tana riihi i roto i nga ra e toru tekau i muri tata iho i te taenga atu o te tono pera ki a ia, ka riro tuturu atu ki te Kaitiaki mo te Katoa, tana moni i whakatakoto ai mo te reti hui atu ki taua moni e ono tekau ma toru hereni kua whakahuatia ake nei, a kore tonu atu taua tangata e whaitikanga ki taua riihi.
Mehemea ka he pera tetahi kaitono riihi ka kore atu tana riihi, ki te kore ranei e tika e whaimana he tono a pukapuka mo tetahi whenua ka ahei te Kaitiaki mo te Katoa i roto i nga ra e whitu ki te whakatau i te whenua ki te tangata nana te utu i hipa ake i a etahi o nga kaitono-riihi, mehemea ra i tika tana pukapuka tono; mehemea ranei ka rite tahi nga utu a nga kaitono tokorua maha atu ranei a e hipa ake ana era i nga utu a etahi atu (haunga ia tera kua he ra ia i runga i tana kore whakaoti i tana riihi), a me whakatau a rota ko wai o aua tangata hei kaitango-riihi. A ko ia tangata e whiwhi ana i te riihi i raro i nga tikanga o tenei tekiona, i te mea kua utua e ia nga utu kua whakahuaina ake nei, ka kiia ko ia te kairiihi mai auo i te ra i whakatuwheratia ai nga tono riihi. |
||||||||||||||||
52. | Mehemea kaore i tae atu he tono i mua atu i te ra i whakaritea hei whaka-tuwheratanga i nga tono mo nga riihi kua panuitia hei hoko, kei reira ka ahei noatu te tangata ki te tono atu kia riro i a ia tetahi o aua riihi, mehemea kaore ano kia unuhia mai e te Kaitiaki mo te Katoa kia kaua e retia, a ka whakataua ki a ia i te utu tika i whakaritea ai mo taua whenua, i te mea ra ka rite i a ia nga tikanga kua whakaritea ake nei. A mehemea ka tokorua ka maha atu ranei nga kaitono i taua wa, me whakarite a rota ma wai kaua riihi. | ||||||||||||||||
53. | Ki te kore e whakaritea i raro i te tekiona rima tekau, ka ahei te Kaitiaki mo te Katoa ki te whakahoki iho i nga utu tika mo nga whenua kaore nei i whai tono mo aua whenua, ka panui ai ano taua whenua i runga i tana utu kua whakahokia peratia iho ra e ia. |