Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Paremata Maori: Waipatu 1893

2 P.M

2 P.M.

Pika: Kua puare te whare, kia tu te kawanatanga kite korero i tenei korero.

J. Taiaroa: I tu ake ahau kite whakaatu kia koutou i mahue tetahi korero i roto ite Pire a Heke, i te motini a Taiaroa, E mea atu ana ahau ma wai e haina te karati.

Pirimia: E rua tonu nga tino kupu e mahia nei, kote upoko tuatahi mete upoko mutunga, heoi aha koa pewhea te roa o nga korero ko enei ano nga mutunga o nga korero, e mea atu ana te kawanatanga kia tikarohia, he mema i nga mema o nga whare e rua nei hei mahi ite upoko o nga page 38kirihipi, ko te kawanatanga ano tetahi, ko ta ratou e whakaae ai me whakatuturu, e nga whare ko nga ingoa enei, Meiha Keepa, mohi Tawhai.

Mangakahia: E Inoi atu ana au kia tuhia mai e Taiaroa taua kupu i korero mai ra ia, e whakaae ana ahau kite komiti i mahia mai e te Pirimia.

Tamahau: Ki taku mohio mote takiwa e whakaaetia mai ai, katahi ka tika kia tuhia mai nga korero, a J. Taiaroa, e mea ana ahau kia ata waiho ia tatou tenei korero mote kirihipi kia tu mai ai ano etahi o nga mema. He mea tika mo apopo hoatu ai kite komiti, kotahi ano te mea e rongo nei ahau ko te kawanatanga anake. Kaore ano kia tae kite mana, he pai kia roa tatou e korero ana i tenei mea i te mea kotahi ano tatou ka hui kite wahi kotahi korero ai.

H. Tomoana: Mote kupu mahue, e mea atu ana ahau.kia ata waiho kia mahia te Pire kia Paahitia te Pire ka whakauru ai.

Pika: Kota Taiaroa e whakahaere i naianei, kaore e pai kia tuhia te mea kei te maram tonu.

Te Aweawe: Kote maori tonu hei whakamana i nga karaati, kote kiingi ta u, Tera, pea e whakaturia e tatou tetahi tangata nui hei whakamana.

Mangakahia: Kei ta Heke kia tu mana motuhake, mehemea e per kaore e pa kia kuhua atu ano me kaporeihana ka tika.

J. Taiaroa: Kua tukua mai ahau ete tangata nan te Pire, ko tona mahara kaore e oti ta tatou mahi ite take motuhake, heoi an[gap — reason: illegible] te mea e whakaaetia ai me haere kite Kawana ki tona kaunihera.

Pika: Kia ata haere ta koutou korero i tenei mea, ma te ata korero ka oti ai ta tatou mahi.

Mangakahia: Kote take i penei ai taku korero, he putanga note kupu a te tangata nana tenei korero i mea ia kia kaua e tu he pakeha hei mahi i ta tatou mahi.

Pirimia: Ite mea kua noho ne tatou i raro ite mana, ote Kuin kaati nga whakawa katoa, e mahia ana e tatou mate kawanatanga, e haina, kaore e riro i etahi atu.

H. Paea: E ahua pouri ana ahau mo tenei korero, heoi an[gap — reason: illegible] taku mohio ai ko te take motuhake hei tononga, e tautoke ana ahau i ta Te Aweawe.

Kawatupu: E tupato ana ah [gap — reason: illegible] ko taku ko nga mahi ma tatou ano.

R. Huru. E tautoko ana ahau ite mana motuhake aha koa kore e kitea e tatou ha hoa mo tatou naianei, taihoa ka kitea.

Pika: Te Patai a Heke kot whea kaporeihana e pirangihi ana e tatou, kote kaporeihan kaore e takahi ana ite kawanatanga kaere, kaati kaore o pai tatou kia takatu i nga Ture ote Tiriti, kite page 39tohe tatou ite mana motuhake ka takahi tatou ite Kuini.

Tamahau: I tu ano a Heke, i kii ia ka taea ano e tatou te tono ite take motuhake, i naianei he kupu hou tenei kupu ki au, he mea tika kia tonoa atu ia kia haere mai ano kite korero i tenei tikanga ka waiho tenei hei kino i toku ngakau I kii ia mate riro mai ote mana ka whai mahi ai tatou.

H. K. Taiaroa: E tono ana tatou i tenei mana kia wai, Kuini, ko wai te mangai ote Kuini i naianei, kawana, kote Pire a Heke kaore e tu, heoi ano te mea mana e patu kote Patai nei, ma wai e haina nga maori, kua mutu te mana ote Kuini, kaati kaore e whakaaetia mai, e kii ana a Heke kaore ano i mate te rarangi 2. Ko Heke kaore ano i haina kite kirihipi, engari au. kaati ko au kei te mahi au i te mea e puta ai te ora mo tatou, e hara ite mea i ata waiho taua kupu ki waho, engari i mahue, kaore matou i pai kia homai ki roto i mua i to koutou mohiotanga, ko taku whakaaro me pai mai koutou ki tenei kupu.

Mangakahia: Ko tenei mahi e haere ana i runga ite Tiriti, mehemea e pena ana ka pai rawa atu ahu kia tu ko tera.

Pika: Me karanga a Heke kite korero i tenei tikanga, Paahitia ana, E patai, ka taea ranei e koe te ki mai te tangata tika hei haina i nga mahi.

H. Heke: E mohio ana koutou ki aku kupu, ite ata i nanahi ka taea mai ahau e J. Taiaroa ki tona Tari, kia whiriwhiria nga Pire, I runga i teua ka mohio au kua tae ki taku patai mote mana I patai mai ki au ko wai hei paahi i nga mahi, kii atu ana ahau mate Runanga, I hoatu e au kia kite ia i nga kupu o nga pukapuka i kite ahau, kaati i muri iho ka patai mai ia ko wai hei haina i nga mea e paahitia ana e tenei whare, ki mai ana ia mate Kawana, ki atu ana aha me kawe mai ki te aroare. o te Nui ma ratou e titiro.

Paraone: E tautoko ana ahau ma tatou ake e haina a tatou korero.

N. Haari: E pouri ana ahau ki enei korero he moumou taima noaiho e whakapororarutia ana tatou, i runga ite kupu e kiia nei na Heke, e hara i aia, kaore au e whakaae kia meatia tenei hei Pire, waiho ma ratou tenei e korero.

Pika: Mo enei Pire kaore e taea te whahakore te haina.

H. K. Taiaroa: Heoi taku e mea ana kia penei tatou ite pakeha, ara kia kaha tatou kite mahi Ture mo tatou, e mea atu ana ahau kaore e tu ta Heke, kaati e mea atu ana ahau ko taku motini me unu mai ki waho, ko ta Heke e hoatu ki roto, kote mea e tika ana i runga i ta koutou kite.

page 40

Mangakahia: Mehemea e taea ana te kii mai kei roto ite Tiriti, i hea ranei e kiia ana mate kawana ano e haina, katahi ano au ka marama, mote inoi atu ate mema nei mo tona Pire, kia ata waiho marika mo muri ake nei taihoa rawa e tango atu ki waho.

Heremia Ta Wake: Kua [unclear: mohioitia] kua pakaru te Tiriti o Waitangi a kua mohoitia ano i pakaru ano ia ratou, kaati e kiia nei kia tu ano he Tumuaki pakeha mo tatou, he mea tena e nui rawa ana te korerotia. E tino wehi ana ahau ite korero a Taiaroa, ite mea kua kaumatua tia ia kite Paremata, E pai ana ahau kia unukia tona motini mo tera tau, kaati me whakamatau ake ko ta Heke i naianei.

E Wano: E marama aua tona korero e korero nei ite mea kei raro tatou ite ma a ote Kuini. I kiia ite tuatahi ko te weti iti te hoatu ite tuatahi mo muri te mea rahi, kua inoi ta ou i runga ite mea kua kite tatou e mate ana tatou ite mahi Ture ate kawanatanga He tika kia ahu ano tatou kite kawana, ka kore katahi ka kau, kia ahei ai kite ki atu kite kuini, kaore i haina, E tautoko ana ahau kia uru tona kupu ki roto ite Pire a Heke.

H. Tomoaaa: E tautoko ana ahau kia unuhia te Motini a Taiaroa, me tuku ko ta Heke. kite uru mai ano, ka pa tenei hei raruraru i waenwanui ia tatou ka pakaru tatou i tenei mea, me nuku atu mo tera tau.

H. Ropiha: Me ata whiriwhiri enei korero.

H. Puketapu: Kaore ahau e pai kia unuhia te Pire a Taiaaroa, ite mea tera pea he ora mo tatou kei roto, Engari e patai ana ahau, ko tewhea mana kei te tonoa e taua Pire.

H. K. Taiaroa: Konga mana katoa. heoi ano te mea e rereke ana kote Tangata mana e haina te karati.

J. Taiaroa: Mo te kupu e kii nei naku i whakaporotiti, e mea atu ana ahau kia unuhia e taumaha ana.

Puketapu: Mehemea e tau ana te taumaha ki runga ite Minita, nei, e pai ana ahau kia tangohia ki waho.

Pika: Ka nekehia te whare mote 7 p.m