Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Ture Whakahaere Rahui Maori

Etahi Tikanga

Etahi Tikanga.

22.Ko nga Maori e hipa ake ana o ratou tau i te tekaumawhitu tau ahakoa e whai whakamarumaru ana kahore ranei ka ahei te tuku i nga whakaotinga mo nga moni e tika ana kia riro i a ratou, a ka ahei ano hoki ratou i runga i te tuhituhi i raro ano i o ratou ringa me te titiro ano o te Tiati o te Kooti Whenua Maori e tetahi Kaiwhakawa (J.P.) Tie Pi ranei e tetahi Roia o te Hupirimi Kooti ranei e tetahi Pohimahita ranei, i te hainatanga o o ratou ingoa kei reira ka taea o raton te whakamana i tetahi Maori kaumatua te tango i ana moni me te tuku whakaaetanga mo te rironga mai o aua moni i tika kia utua i runga i te tukunga o te pukapuka whakamana, erangi ia ekore e taea e tetahi Maori te tuku mana tono utu kia taea rano te wa e tika ana kia utua aua moni i tika kia homai, a ko ana tono pera ekore rawa e mana; Otira i runga i etahi tikanga mo te utu i hanga i raro i tetahi mana ka tika tonu taua utunga mai, ki te kore ia te tangata e utu ana i aua moni e tuku panui mea tuhituhi i tukuna taua mana tono i te wa kihai i tika kia utua. Ko nga mana e kiia ake nei ekore e ahei kia whakaekea he pane Kuini tiuti ki runga.
23.Haunga ia nga mea e whakamaramatia ana e tenei Ture, kaua tetahi Maori e hoko e tuku i tona whenua i tona panga ranei ki tetahi whenua i tukua ki te Kaitiaki mo te Katoa, kaua ano hoki nga moni reti, nga moni e hua mai ana nga hua ranei, ekore ano hoki tetahi tuku i runga i te wira e mana mehemea e poka ke ana i nga tikanga, i nga here, i nga haukotinga tetahi pukapuka take, i whiwhi ai tetahi Maori ki tetahi take, ko te hea ko te whenua me te page 15paanga ranei o tetahi Maori ki aua whenua, ki nga moni reti ranei, ki nga mea e hua mai ana etahi atu moni ranei e puta mai ana i reira, i roto ranei i te whenua, paanga ranei o tetahi Maori i raro i tetahi riihi ekore e ahei kia hopukia haunga ia te mana mo te Kaitiaki mo te Katoa ekore e ahei te hopu te hoko te whakapiri i tetahi taumahatanga pewhea ranei, e ahei ranei te tuku ki te Apiha Kaiwhakaoti ki nga kai tuku nama ranei, kaitiaki pekerapu ranei, e tau ranei ki raro i tetahi ture e pa ana ki te pekerapu e meinga ranei hei taonga pekerapu. Erangi ko nga Maori kaitango riihi i raro i tenei Ture, e whai take ana e pupuri ana i tetahi riihi i raro i aua tikanga tetahi whenua paanga ranei ki taua whenua ka ahei te tuku i taua whenua i raro i etahi atu tikanga o tenei Ture, erangi ekore tetahi Maori e ahei te tuku i taua riihi i tetahi paanga ranei i runga i te wira haunga ia ki te Maori.
24.Ekore e pa atu he raruraru ki te Kaitiaki ki tetahi o ana apiha ranei ino tetahi mea i mahia hetia i mahue ranei i a ia i a ratou ranei i raro i tenei Ture, i raro ranei i te mana o tenei Ture haunga ia mehemea ehara i te tino mangere ki te mahi kahore ranei i mahia, i mahue ranei ekore ano hoki tetahi tangata e ahei te whiu kia riro mai i te Kaitiaki mo te Katoa i ana apiha ranei tetahi mea i ngaro tetahi mate ranei, erangi ma te tuku ra ano e te Kooti i kawea ai taua kehi i tetahi tiwhikete me te ki na te tino mangere o te Kaitiaki mo te Katoa i ngaro ai aua mea i mahue ai hoki tetahi i a ia i ana apiha hoki. Mehemea e whakaekengia ana tetahi keehi ki te Kaitiaki mo te Katoa ki ana apiha ranei mo tetahi mate tetahi mea ranei i ngaro i runga i te tino mangere me te mahue o etahi mea i te Kaitiaki mo te Katoa i ana apiha ranei ka taea ano te whakatau kia utua aua mea e te Kaitiaki mo te Katoa e ana apiha ranei, a ko nga utu me tango mai i roto i nga moni topu o te koroni, i roto ano i nga moni e whakaritea ana e te Runanga Nui mo taua ritenga, ekore ia e whakamana tetahi atu whakataunga i waho atu o tenei. Ko nga tono me nga utu katoa mo te whakahaerenga i nga tikanga o tenei Ture e te Kaitiaki mo te Katoa me ana apiha me tango mai i roto i nga moni e tae mai ki ona ringa i raro i nga tikanga o tenei Ture, a e puta mai ana hoki i nga whenua i tukua ki te Kaitiaki mo te Katoa mo nga moni i pau a te Kaitiaki mo te Katoa me ana apiha i te whakahaerenga i aua mea.
25.Ekore e ahei te whakaeke i tetahi whakawa ki runga i te Kaitiaki mo te Katoa ki ana apiha ranei ki tetahi tangata ranei e mahi ana i raro o te Kaitiaki mo te Katoa ahakoa penei pera ranei taua mahi i a ia e whakahaere ana i nga tikanga o tenei Ture i te whakahaere ranei i nga tikanga o tenei Ture mo tetahi he pohepe ranei, takahi ranei, tetahi mea ranei i mahue i raro i tenei Ture ki te kore e panuitia i runga i te tuhituhi me te whakaatu i te take o taua keehi, me te whakaatu ano hoki i te whare o te tangata e whakaeke ana i te whakawa, me te kainga whare ranei o tona roia kaiwhakahaere ranei mo taua take e te kaiwhiu e tetahi atu tangata ranei ki te kaikaro ki te tangata ranei i whakaekea ai taua keehi a kia kotahi marama i muri o te panuitanga te whakawakia ai taua keehi ara ki te mea kihai i whakahaerea taua keehi i roto i nga marama e toru i muri iho o taua hara a mehemea i pa tetahi mate i roto i nga marama e toru i muri iho i taua hara me whakawa i roto i aua marama e toru. page 16

I runga i aua whakawa ka ahei e te kaikaro te ki ko taua he i mahia e ia i runga i te whakaaro e mahi tika ana ia i raro i nga tikanga o tenei Ture, a ka ahei ano ia te tuku i nga korero mo taua take, a mehemea e whakaaro ana te Kooti he tika tonu taua karo me whakakore atu taua keehi.

I runga i te whakawakanga o tetahi kehi e kore e ahei te kai tono tana kaiwhakahaere ranei ki te korero i tetahi korero ra waho o te keehi kihai i uru i ki te panui.

Ekore e ahei te kaitono tana kaiwhakahaere ranei ki te whakahaere tonu i taua whakawa mehemea kua oti te whakarite taua rauraru e te kaikaro, e te tangata ranei i whakaekea ai taua whakawa ki runga i a ia i mua o te timatanga o te keehi, a mehemea kaore ano kia whakaritea ki ahei te kaikaro te tangata ranei e whakahaere ana mo te taha ki aia i runga i te whakaae a te Kooti i whakawakia ai taua take ki te utu ki roto i te Kooti i te wa e pai ai ia nga moni i pai ai ia, a i reira ano ka peratia taua keehi e te Kooti me nga keehi e utu nei i nga taunahatanga i runga i etahi atu keehi ki roto i te Kooti.

Kahoro he mea e mau ana i mua ake nei e meinga kia pa ki tetahi take whakawa a tetahi Maori ki te Kaitiaki mo te Katoa a mo tetahi pohehetanga o te tiaki.

26.Ko nga whenua kua whakataua ki raro i ki te mana o te Kaitiaki mo te Katoa, ka ahei te tango mo nga mahi mo te katoa, me puta ano he utu mo aua whenua e tangohia ana, i runga ano i nga tikanga e tangohia nei e utua nei nga whenua i raro i te mana o "Te Ture Mahi Nunui, 1882," a mo runga mo aua tu tikanga e meingatia ana aua whenua, he whenua, i raro i nga tikanga o "Te Ture Mahi Nunui, 1882;" a i te mea e hiahiatia ana kia tangohia he whenua tetahi taha ranei, ka meingatia ko te Kaitiaki mo te Katoa te tangata whaitake nona taua whenua, ara mo runga mo taua tangohanga me taua whakaputanga utu; a ko nga tikanga katoa kua whakaritea i roto i "Te Ture Mahi Nunui, 1882," kia mahia kia kaua ranei e mahia e te tangata whaitake, ka ahei kia mahia kia kaua ranei e mahia e te Kaitiaki mo te Katoa; a ko nga kupu whakaatu e tika ana i roti i "Te Ture Mahi Nunui, 1882," kia tukuna atu ki te tangata whaitake, kia tukuna ranei e ia, i te mea e tangohia ana tetahi whenua, me tuku atu ki te Kaitiaki mo te Katoa, mana ranei e tuku; a i nga tono utu katoa ko te Kaitiaki mo te Katoa hei kaitono, a ko nga moni e tika ana kia puta hei utu pera, me utu ki te Kaitiaki mo te Katoa. Ko nga moni katoa e whakaputaina ana hei utu pera mo te whenua e tangohia ana, me pupuru e te Kaitiaki mo te Katoa, i runga i te tikanga tiaki mo nga Maori whaitake ki te whenua e tangohia ana, a me whakahaere aua moni i runga i nga tikanga kua whakaritea i te tekiona tahi tekau o "Te Ture Whakatikatika, 1891, i te Ture Tari Tiaki mo te Katoa," a ko nga hua e puta mai ana i aua moni, me whakahaere ano i runga i nga tikanga e whakahaerea ai nga reti me nga moni e puta mai ana i aua rahui. "Mahi mo te katoa" a ko te tikanga o enei kupu i roto i "Te Ture Mahi Nunui, 1882," me te apiti atu hoki o enei mea, ara, kura mo te katoa, takotoranga pukapuka mo te katoa, me nga whenua takarohanga mo te katoa.
27.Mehemea he tamaiti kahore ano i tae noa ki te rua-tekau-ma-tahi ona tau, he porangi, he tangata mate, he tangata kore kaha tetahi Maori, tangata ranei, ka ahei te Kaitiaki mo te Katoa, i ia wa i page 17ia wa ki te whakatu i tetahi tangata hei kai-tango i nga moni e tika ana kia utua ki taua Maori, tangata ranei, ki te whakakore ranei i te tuunga o taua tangata; a ma te tangata kua whakaturia peratia ra e whakahaere aua moni i runga i tana tikanga i kite ai ia te tika ana hei oranga, hei akonga ranei i taua Maori tangata ranei. A tae atu ki taua whakatuunga pera ka ahei te Kaitiaki mo te Katoa, ki te whakahaere i nga mana e ahei nei te tangata ki te whakahaere mehemea i whakaturia i raro i tenei tekiona.
28.Ka whai mana te Kawana i ia wa i ia wa ki te hanga, ki te whakarereke, ki te whakakore ranei i nga ritenga whakahaere:—
(1.)Hei whakarite i te tikanga mo te wehewehe me te ruuri i tetahi rahui, i te mahi whakatikatika rohe, me te whakatakoto rori.
(2.)Hei whakatau i nga utu tika mo te mahi ruuri, i nga utu ranei mo tetahi pukapuka e whakaputaina ana, i tetahi mahi, mea ranei, e mahia ana i raro i nga tikanga o tenei Ture, me te whakarite ko wai te tangata mana e utu.
(3.)Hei whakarite tikanga mo nga wkakahaere katoa a te Tari Kooti. Whenua Maori, a tetahi Kaiwhakawa ranei o taua Kooti, a te Kaitiaki ranei mo te Katoa, a tetahi atu Kaitiaki, a tetahi atu tangata ke atu ranei, e whakahaere tikanga ana i raro i nga tikanga o tenei Ture.
(4.)Hei whakarite utu mo te Kaitiaki mo te Katoa, kaua e hipa ake i te whitu pauna tekau hereni o roto o ia rau pauna o nga moni e utua ana ki te Kaitiaki mo te Katoa, hei whakarite hoki i nga utu e tika ana kia utua atu i nga moni e puta mi ana ki te Kaitiaki mo te Katoa, hei utu mo te whakahaerenga i tenei Ture;
(5.)Hei whakahaere tikanga hei tiaki i nga ngaherehere me nga rakau, hei tiaki kei pau i te ahi;
(6.)Hei whakahaere tikanga tuku raihana tua rakau, kani rakau ranei, keri kapia, etahi atu tu raihana ranei;
(7.)Me era atu tikanga e mana ai nga ritenga o tenei Ture, kaore nei i ata whakamaramatia.
29.Me mahi e te Kaitiaki mo te Katoa he pukapuka o nga ingoa o nga tangata whaitake ki nga whenua taonga ranei kua whakataua ki te Kaitiaki mo te Katoa, me nga hea whaipaanga o aua tangata, me nga ingoa o nga tangata whaitako ki nga moni reti, me nga painga e puta mai ana i aua whenua taonga ranei, a mana e whakatikatika e apiti atu ranei ki taua pukapuka nga mea e tika ana, kia marama ai te takoto o nga rarangi moni.
30.Mehemea ka whakataua e te Kooti Whenua Maori e tetahi Kaiwhakawa ranei o taua Kooti—
(1.)He ota wehewehe,
(2.)He ota whakatu kaiwhakakapi mo te hea whaipaanga o tetahi tupapaku,
(3.)He ota whakatau i te whaipaanga ki te whenua taonga ranei,
(4.)He ota whakatu Kaitiaki mo tetahi Maori whaitake, kaore ano i tae ona tau ki te rua tekau ma tahi tau, he porangi ranei, e mana kore ana ranei ki ta te ture, he ota ranei hei whakakore i te Kaitiaki pera;page 18
(5.)He ota ranei e pa ana ki te whenua ki te taonga pera ranei, ki tetahi whaipaanga ranei,

Kua tau nei taua whenua taonga ranei ki te Kaitiaki mo te Katoa, kei reira ko te mea tika me hohoro tonu te tuku atu a taua Kooti Kaiwhakawa ranei i te tauira o taua ota ki te Kaitiaki mo te Katoa, a me tuhi e te Kaitiaki ki tana pukapuka ingoa tangata whaitake. Ko ia tangata kaore tona ingoa i roto i taua pukapuka ingoa, e tau ana ki a ia he hea whaipaanga o tetahi atu tangata whaitake ki tetahi whenua taonga ranei kua whakataua ki te Kaitiaki mo te Katoa, ki nga moni reti ki nga moni hua ranei, e kore e maharatia ko ia te tangata whaitake kia tukuna atu ano ki te Kaitiaki mo te Katoa nga tohu whakatika i tana ki kua tau ki a ia, ara i runga i ta te Kaitiaki i mahara ai e tika ana, kia tuhia ra ano hoki tana ingoa ki te pukapuka rehita.

31.Ko te hainatanga ingoa o tetahi tangata e mau ana tona ingoa i te pukapuka he tangata whaitake ki tetahi hea, whaipaanga ranei ki te whenua ki te taonga ranei e tiakina ana e te Kaitiaki mo te Katoa, nga moni ranei e puta mai ana i te whenua i te taonga ranei, ko tana hainatanga ingoa mo te rironga atu ki a ia te tohu kua utua atu e te Kaitiaki mo te Katoa; a e kore e whaitikanga kia tonoa atu ano ki te Kaitiaki mo te Katoa ina ngaro, ina kotiti ke aua moni, e hara hoki i te mea mana e titiro te whakapaunga tikatanga o aua moni, kaua hoki e pa atu he tikanga ki te Kaitiaki mo te Katoa; ina mahara ina tino mohio ranei ia kua utua nga moni ki tetahi atu tangata e hara ra i te tangata totika mana aua moni.
32.Ka ahei te Kaitiaki mo te Katoa ki te tono atu ki te Kooti Whenua Maori kia whakataua nga hea whaipaanga o nga Maori whaitake ki te whenua, taonga, moni ranei e tiakina ana e te Kaitiaki mo te Katoa; a me pera ano te mahi whiriwhiri a te Kooti, mehemea nei he tono i raro i "Te Ture Kooti Whenua Maori, 1886," kia rapua nga whaipaanga i raro i nga tikanga a taua Ture; a me pa mai ano nga tikanga o taua Ture, whakariterite mai ai nga tikanga ahua rereke. Ko nga moni e pau ana i te Kaitiaki mo te Katoa i a ia e whakahaere ana i nga tikanga o tenei tekiona me te tekiona e whai aki nei, ma nga Maori whaitake e utu, i runga ano i te ahua e te whaipaanga o ia tangata o ratou, a ma ia whaipaanga e whakaea nga moni e whakataua ana ki ia paanga.
33.I te mea kaore ano kia whakataua e te Kooti Whenua Maori nga take ki te whenua e tiakina ana e te Kaitiaki mo te Katoa, ka ahei te Kaitiaki mo te Katoa ki te tono atu ki te Kooti kia whiriwhiria nga take, a kei reira me rapu nga take e te Kooti i runga ano i nga tikanga e rapua ai nga take whenua Maori ina tonoa i raro i nga tikanga o "Te Ture Kooti Whenua Maori, 1886." Kaua e roherohea nga take whaipaanga ki tetahi whenua e tiakina ana e te Kaitiaki mo te Katoa kia whakaae ra ano te Kaitiaki mo te Katoa.
34.Me tau mai te mana o te Kooti Whenua Maori ki nga whenua e tiakina ana e te Kaitiaki mo te Katoa, engari me haere ano i raro i nga tikanga o tenei Ture, a ki te pera ka ahei ano te whakahaere me te whakaputa ota mo ana whenua pera ano mehemea nei he whenua e purutia ana e nga Maori i raro i o ratou tikanga: Engari kaua e roherohea te whenua e tiakina ana e te Kaitiaki mo te Katoa kia tuhia ra ano te whakaae atu a te Kaitiaki mo te Katoa.page 19
35.Ka ahei te Kawana ki te whakarite tikanga whakahaere mo te Kooti Whenua Maori, mo tetahi Kaiwhakawa ranei, mo runga mo nga tikanga katoa e whakaritea ana e tenei Ture kia mahia.

Ko nga mana kua whakataua e "Te Ture Kooti Whenua Maori, 1886," hei whakarite tikanga whakahaere me mana hoki mo nga mahi e whakahaerea ana i raro i nga tikanga o tenei Ture, engari kaua e poka ke atu i nga tikanga e whakaritea ana e te Kawana i raro i te mana o tenei Ture. Ko nga tikanga whakahaere e mahia ana inaianei tera ranei e mahia a muri ake nei, e poka ke ana i nga tikanga e whakaritea ana e te Kawana, me kaua e mana engari ko a te Kawana i whakarite ai me mana mo runga mo nga tikanga o tenei Ture.

36.Ka ahei te Kaitiaki mo te Katoa ki te whakahaere i nga moni e tiakina ana e ia ki nga huarahi nama moni kua whakaritea i te tekiona tahi tekau o "Te Ture Whakatikatika, 1891, i te Ture mo te Tari Kaitiaki mo te Katoa," ka taea hoki te nama ki tetahi riihi e whakaputaina ano i raro i tenei Ture. Ka ahei te utu nga moni hua e puta mai ana ki nga Maori whaitake, i runga i te whaipaanga o ia tangata.

Ka ahei te Kaitiaki mo te Katoa ki te utu atu i etahi o aua moni hua hei oranga, hei akoranga, hei painga ranei mo nga Maori whaitake, i runga ano i tana i mahara ai he mea tika.

Ko nga moni e puta hua mai ana a kaore i te whaitikanga kia utua tonutia atu i naianei, ka tika kia whakamahia ano i runga i aua tu tikanga nama moni.

37.I te mananga o tenei Ture, ko nga kaitiaki katoa e tu ana i runga i te mana o "Te Ture Whakahaere i nga Whenua Tuturu a nga Maori, 1888," i runga ranei i te mana o etahi atu Ture kua whakakorea atu e tera, me mutu katoa aua kaitiaki a me tu ko te Kaitiaki mo te Katoa hei whakakapi mo ratou. A ko nga whenua me nga taonga me nga moni katoa me nga mana i tau ki aua kaitiaki, me tau inaianei ki te Kaitiaki mo te Katoa ko ia hei kaitiaki; a mo nga kaitiaki tera e whakaturia a muri ake nei, ko te Kaitiaki mo te Katoa hei kaitiaki, engari ka ahei te Kaitiaki mo te Katoa ki te whakatu i tetahi atu kaitiaki hei whakakapi mona. Ka tika ano kia utua ano ki te Kaitiaki mo te Katoa nga moni utu mo te kaitiaki kia pera ano me tera e whakaritea ana e "Te Ture Whakahaere i nga Whenua Tuturu a nga Maori, 1888," a me whakapiki me whakahoki iho ranei aua utu i runga i ta te Kawana i whakarite ai.

I te mananga o tenei Ture me hohoro tonu te tuku atu a te Tumuaki o nga Kaiwhakawa ki te Kaitiaki mo te Katoa—

(1.)He tauira totika o nga ota katoa e whakaputaina ana i raro i nga tikanga o "Te Ture Whakahaere i nga Whenua Tuturu a nga Maori, 1888," i raro ranei i nga Ture kua whakakorea e taua Ture;
(2.)He pukapuka whakaatu atu ko ewhea o aua ota e whaimana tonu ana;
(3.)He pukapuka whakaatu atu i nga whenua e pangia ana e aua ota;
(4.)Nga ingoa, me nga kainga, me nga mahi oranga o nga kaitiaki i whakaturia i raro i aua ota, me nga tamariki, me nga porangi, me era atu tangata kore mana ki ta te ture, e whaitake ana ki nga taonga kua whakataua e aua ota ki etahi kaitiaki;page 20
(5.)Me era atu tikanga e pa ana ki aua mea i runga i te tono a te Kaitiaki i ia wa i ia wa.

Ko nga kaitiaki katoa i whakaturia i raro i "Te Ture Whakahaere i nga Whenua Tuturu a nga Maori, 1888," i raro ranei i nga Ture kua whakakorea a taua Ture, i te mananga o tenei Ture me hohoro tonu,

Te utu, te hoatu ki te Kaitiaki mo te Katoa nga moni me nga taonga katoa e tiakina ana a whakahaere ana ranei e ratou:

Te tuku atu i te rarangi moni whakaatu atu i te whakahaeretanga o aua mea e tiakina ana, a me whakaatu atu i runga i te huarahi e hiahiatia ana e te Kaitiaki mo te Katoa, me te pau katoa te tuhituhi nga mea katoa a tonoa atu aua e ia;

Te whakaatu atu era atu mea katoa e hiahiatia ana e te Kaitiaki mo te Katoa.

Mehemea ka kore e rongo tetahi kaitiaki i whakaturia peratia ki te mahi i nga mea kua whakaritea i runga ake nei i runga i te tono a te Kaitiaki mo te Katoa, ka ahei te Kaitiaki mo te Katoa ki te tono tamana i te Hupirimi Kooti hei whakahau i taua kaitiaki kia mahi i aua tikanga; a ka ahei te Hupirimi Kooti, tetahi Kaiwhakawa ranei o taua Kooti ki te whakaputa ota mo taua take, whakarite hoki i nga utu, i runga i tana i mahara ai he mea tika. Kaua a whakataua he utu hei utu ma te Kaitiaki mo te Katoa mo runga mo ia whakawa pera engari ano mehemea e mahara ana te Kooti te Kaiwhakawa ranei kaore i whaitake kia tonoa he whakawa e te Kaitiaki mo te Katoa.

38.Mehemea kei raro i "Te Ture Tuku Whenua, 1885," tetahi whenua kua whakataua ki te Kaitiaki mo te Katoa, a kaore ano kia whakaputaina he karaati he tiwhikete ranei, kei reira ka ahei te Kawana ki te whakaputa karaati i raro i taua Ture mehemea a whaitikanga ana kia pera, mana a whakahau ki te Kairehita whenua kia whakaputaina ki te Kaitiaki mo te Katoa he tiwhikete whakatau i taua whenua ki a ia.
39.Mehemea e whakamana ana tetahi wahine kua marenatia, tetahi tamaiti, tetahi atu tangata ranei e mana kore ana ki ta te Ture, kia tango raihana kia reti ranei, kia pupuru ranei i tetahi whenua whaipaanga ranei, me mana taua whakaritenga ahakoa te kore mana o taua tangata ki ta te Ture; a kaore e whaitikanga ki motuhake rawa he taonga ma ia wahine pera kua marenatia, a ki te whakarite tikanga ia me pa atu ano ki ona taonga katoa o mua o a muri ranei hei taunaha whakamana mo tana mahi tika utu tika ranei i nga moni mo taua whakaritenga.

Mehemeahe wahine marena, he tamaiti ranei kei a ia tetahi riihi raihana ranei i raro i tenei Ture, ka ahei ano ki te hoko atu i taua riihi raihana ranei, ano i whaimana i raro i te Ture. Engari kaua enei tikanga e pa atu ki te tamaiti kaore ano kia tae ki te tahi tekau ma whitu ona tau.

40.Ko nga riihi katoa kua mahia e te Kaitiaki mo te Katoa, me nga tikanga katoa o aua riihi i mahia i raro i nga tikanga o nga Ture e whakakorea ana e tenei, ka meingatia i tika i whaimana, ahakoa i he i kore mana ranei i raro i nga tikanga o aua Ture e whakakorea atu nei e tenei. page 21

Kaua nga tikanga o tenei e pa atu hei whakatika hei whakahe ranei i tetahi riihi i whakawakia i mua o te mananga o tenei Ture.

41.Na mo runga mo ia riihi i whakaputaina i raro i tenei Ture, i raro ranei i nga Ture kua whakakorea e tenei Ture, a kua wehewehea kua maha nga riihi me nga tangata e riihi ana i nga wahi o te whenua kotahi, a e hiahia ana ratou ki te whakakore i nga riihi, kia ahei ai te tuku riihi hou mo ia wahi o taua whenua, a ki te whakaae ratou ki te taea e ratou te whakarite i nga tikanga katoa mo aua riihi hou, a ki te whakaae te Kaitiaki mo te Katoa ki nga tikanga e whakaritea ana mo aua riihi hou, ka ahei ia ki te whakakore i te riihi tuatahi ka tuku ai he riihi hou, i runga i nga utu me nga tikanga e whakaaetia ana e ia.

Ki te hiahia tetahi kai-tango riihi ki te roherohe i te whenua e retia ana e ia kia tukuna ai e ia he riihi mo ia wahi, ka ahei te Kaitiaki ki te whakakore i te riihi tuatahi, whakaputa ai he riihi mo nga wahi o taua whenua ki te kai-tango riihi ki tana tangata ranei i pai ai mehemea ra he tangata tika, a ka ahei te Kaitiaki ki te whakarite i te utu mo ia wahi mo ia wahi, me nga tikanga katoa o roto o te riihi tawhito i runga i tana i mahara ai he mea tika.

Engari ko nga moni e pau ana i te whakakorenga o te riihi tawhito me te mahinga me te riihitanga me nga pane Kuini o nga riihi hou, me utu katoa era e nga tangata na ratou i tono kia mahia houtia.

42.Me mahi e te Kaitiaki mo te Katoa i ia tau he rarangi moni o nga moni i pau i roto i taua tau, a me tuku atu ki te Minita i mua i te o nga ra o i ia tau.

Me tuhi rawa nga ingoa o nga mema o te Poari hei tohu whakatika ki aua rarangi moni, a ko te Kaitiaki mo to Katoa tetahi o aua mema. A me haina hoki e te Kaitiaki me tatahi atu mema o te Poari tetahi pukapuka whakamarama i nga mahi katoa i mahia e ia mo runga mo nga whenua me nga taonga e whakahaerea ana e ia, kua whakataua ki a ia i runga i te mana o tenei Ture, me era atu mea e whakahaua ana e te Kawana i ia wa i ia wa.

Ko aua rarangi moni, me taua pukapuka whakaatu i nga mahi, me tuku ki nga Whare e rua o te Paremete i mua o te toru tekau ma tahi o nga ra o Hurae i ia tau, mehemea o noho huihui ana te Paremete, a ki te kore me tuku atu i roto i nga ra tekau ma wha i muri tata o te tuwheratanga o te Paremete.

43.Ko nga tikanga o "Te Ture Whakakore Mana" e pa nei ki nga mema o te Paremete kaua e pa ki tetahi Maori e tu ana e utua ana ranei mo tana urunga ki te mahi i raro i nga tikanga o tenei Ture.
44.Mehemea ka kore e taea te mahi wawe nga tikanga e whakaritea nei ikonei kia mahia, ka ahei te Kawana ki te whakaroa atu i te wa hei whakaritenga mai i aua mahi. A ki te pera ka mana taua mahinga ano i mahia i roto i te wa i whakaritea ai i raro i tenei Ture.
45.A ahakoa nga tikanga o "Te Ture Takoha Whenua, 1891," o tetahi Ture whakatika ranei i taua Ture, kaua te Kaitiaki mo te Katoa kaua hoki tetahi Maori e utu takoha mo te whenua taonga ranei kua whakataua nei ki te Kaitiaki mo te Katoa i raro i nga tikanga o tenei Ture, mo nga oranga ranei e puta ana mai ki te Kaitiaki mo te Katoa ki nga Maori ranei.page 22
46.Kaua te Kaitiaki mo te Katoa nga Maori ranei e tika kia utu moni reiti ki nga hunga whakahaere Kawanatanga takiwa mo nga whenua kua whakataua ki te Kaitiaki mo te Katoa i raro i tenei Ture, mo nga hua ranei e puta mai ana, engari ano nga mea e whakaritea ana i roto i tenei Ture.
47.Ko ia tangata kua hipa atu i te tekau ma whitu ona tau, ka kiia i roto i nga tikanga o tenei Ture kua rite ona tau, ahakoa kaore ano kia kaumatua.
48.I te mea e hokona ana e riihitia ana he whenua o te Kaitiaki mo te Katoa, e kore e whaitikanga kia meingatia ma te Kaitiaki e arai nga tono pana atu i nga kai-hoko kai-riihi ranei, engari heoi ano ta te Kaitiaki he whakaatu atu kaore i herea e ia i taunahatia ranei taua whenua i waho atu o nga tikanga kua whakaaturia atu ana e ia.
49.Me rehita e ia Kairehita Whenua Takiwa nga riihi e whakamana ana e te Kaitiaki mo te Katoa, i raro i "Te Ture Tuku Whenua, 1885," ahakoa kaore i te tukuna tahitia atu te Karauna karaati o te whenua.