Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Ture Whakahaere Rahui Maori

Wahi III

Wahi III.

Te Riihitanga o Nga Whenua.

41.Ka ahei e te Kaitiaki o te Katoa i ia wa i runga i te panui i roto i te Kahiti i runga hoki i tetahi atu huarahi i pai ai te Kaitiaki mo te Katoa te panui i tetahi whenua e hara nei i te whenua e puare ana mo te riihi i raro i te Wahi IV. o tenei Ture kia riihitia i runga i te tono erangi kaua nga piihi whenua e neke atu te rahi i te ono rau me te whatekau eka i runga ano i te huarahi me nga tikanga e whakahuatia ana i roto i tenei Wahi o tenei Ture.
42.Me whakatau e aua panuitanga katoa nga moni reti me te wa e puare ai taua whenua mo te riihi me te wahi i takoto ai ko te wa mo te riihitanga me kaua e hoki iho te panuitanga i nga ra e toru tekau i muri iho o te panuitanga.

Kei nga whenua tuawhenua kaua e hoki iho nga moni roti i te i runga i nga moni whiriwhiri e rua tekau hereni mo te eka mo te whenua tino pai me nga moni reti e i runga i nga utu whiriwhiri e rima hereni mo te eka mo te whenua kihai i tino pai. Ka ahei e te Kaitiaki mo te Katoa i roto i tetahi o ana panui te whakaeke i te utu mo te eka mo ia poraka mo ia tekiona ranei i roto i ia poraka a ka ahei hoki i raro i tetahi panui hou e tukuna ana mo nga tikanga hoki o tenei ture te whakatau i tena utu whenua me te whakanui ake me te whakahoki iho ranei i te utu o te reti.

43.Ko nga whenua taone katoa me nga whenua o waho tata atu i te taone:—
(1.)Ka ahei te panui mo te riihi kia pena te rahi o nga tekiona me nga moni reti a ma te Kaitiaki mo te Katoa e whakatau kia pena te rahi o te tekiona me te rahi o nga moni reti i raro ano i tenei tikanga kaua tetahi whenua taone e tukua i runga i te riihi kia hoki iho nga moni reti i te i runga i nga utu whiriwhiri i hoki iho i te ruatekau pauna me te eka, a kaua e hoki iho to nga whenua hoki iho te pai i te mo te tau i runga i te utu whiriwhiri kaua e hoki iho i te rua pauna i te eka.
(2.)Ka ahei ranei mehemea kahore e taea te reti i roto i te wa i whakataua ai e te Kaitiaki mo te Katoa me reti mo nga tau kaua e neke atu i te tekau ma wha tau mo nga moni reti kaua e hoki iho i te rima pauna mo te ran o nga moni whiriwhiri o te utu o aua whenua kotahi nei ia te mea e kore e whai mana te kaitango riihi ki te tono utu mo nga whakapainga i te mutunga o tana riihi.
44/157.Ko nga whenua i riihitia i raro o tenei Wahi o tenei Apiti me pupuri ara me riihi e te kaitango riihi mo nga tau e rua tekau ma tahi: Ko aua tan me timata i te tahi o nga ra o Hanuere o Hurae ranei timata mai ano i te ra i tuhia ai te riihi, me apiti atu ano hoki te wa i waenganui i te ra i tuhia ai te riihi me taua ra.
(1.)Ko aua riihi me whakahou i runga i nga tikanga a muri nei whakaritea ai.
(2.)Ko nga moni reti mo runga i aua riihi me utu hawhe tau i mua tonu o te riihi i runga i te tahi o nga ra o Hanuare me Hurae i roto i ia tau ki te Kaitiaki mo te Katoa.

Nga Whakapainga.

49.Ko nga kaitango riihi whenua katoa i raro i tenei Wahi o tenei Apiti me mahi e ia etahi whakapainga tuturu i runga i te whenua e riihitia ana e ia:—
(a.)I roto i te tau tuatahi timata mai i te ra i timata ai te riihi me mahi e te kaitango riihi i nga whakapainga kia rite ki te tekau pauna i roto i te tau i runga i nga utu whiriwhiri o aua whenua.page 30
(b.)I roto i nga tau e rua i muri iho i te ra i timata ai te riihi me whakapau e te kaitango riihi kia kotahi tekau atu nga pauna e whakapaua e ia i runga i nga whakapainga i runga i nga utu whiriwhiri o te whenua.
(c.)A i muri iho, otia i roto i nga tau e ono i muri iho o te ra i timata ai te riihi me mahi te Kaitango riihi i nga whakapainga kia rite ki te tekau pauna o roto o ia rau pauna o nga utu whiriwhiri o te whenua;

A hui atu ki aua whakapainga me mahi e te kaitango riihi i roto i nga tau e ono i muri iho i te ra i timata ri te riihi nga whakapainga tuturu i runga i te whenua tino pai kia rite ki te pauna kotahi mo te eka a mo runga mo nga whenua e hara i te tino whenua me rite nga whakapainga ki nga utu o ia eka o taua whenua, kaua ia nga whakapainga i apitia ki etahi whakapainga e neke ake i te tekau hereni i runga i nga whenua hoki iho tona pai.

A ko nga kaitango riihi katoa ina tonoa e te Kaitiaki mo te Katoa me korero me haina i tetahi oati i runga i te ture mo runga i taua whakaae ka tino tuturu taua whakaoti i nga tikanga me nga whakapainga i noho ai ia i runga i taua whenna riihitia e ia a taea noatia te wa i tukuna ai taua oati.

50.Kei nga whenua e tata ana ki te taone ka ahei e te Kaitiaki mo te Katoa i runga ano i tona whakaaro te mea me whakarere i nga tikanga mo nga whakapainga ara nga tikanga kia pera te nui o nga moni e whakapainga kua mahia a e tika ana i runga i ta te Kaitiaki mo te Katoa i whakaaro ai.
51.A ko te Kaitiaki mo te Katoa i runga i tana whakahaere i nga tikanga o te tekiona waru tekau ma toru i runga ranei i tona mohio i runga i tetahi kupu oati kahore e ahei e te kaitango riihi te mahi i nga whakapainga ki runga i te whenua i runga i nga tikanga o tenei Ture, ka ahei te whakaae kia tapaetia ara kia tukuna tona paanga ki taua whenua e puritia ana e ia i raro i tenei wahi o tenei Ture ki tetahi tangata kihai i whakataka kei tango riihi a ma taua tangata e tuku kupu oati i raro i nga tikanga i puritia ai taua whenua pera ano me te Ahua kua tukuna ki tenei Ture.

Riihi o nga Whenua Ririki.

52.Ahakoa tetahi mea i roto i tenei Ture ka ahei e te Kaitiaki mo te Katoa i ia wa te wehe mo te riihi me te mana ki te whakahou i te riihi pera ano me nga tikanga e mau ana i roto i tenei wahi o tenei Apiti etahi wahi whenua tuawhenua kia kaua e neke ake i te rima tekau eka, me te puare ki nga tangata katoa i runga i te tono ki te Kaitiaki mo te Katoa i runga ano i te huarahi i pai ai ia.
(1.)Me tuku mai e nga kaitono katoa i roto i ta ratou tono te kupu oaiti i runga i te ahua kua whakahuatia i roto i te tekiona ono tekau ma rua o tenei Apitii kia rite ranei ki taua ahua me te whakatikatika ano ia i te ahua kia tau ki taua keehi me te tuku mai ano hoki i nga moni e whakahuatia ana i roto i te tekiona i runga ake nei.
(2.)Mehemea e neke ake ana i te tangata kotahi nga tangata e tono ana a e ahua rite tonu ana te rahi o nga moni mo te whenua kotahi me whakatau te whenua ki te tangata mana i runga i te tikanga rota i runga ano i ta te Kaitiaki mo te Katoa i tohutohu ai.
(3.)Ko nga whakahoutanga o nga riihi whenua i wehea a kua kiia ake nei ka hanga i nga tikanga o etahi atu riihi i raro i tenei wahi o tenei Apiti.

Ko nga riihi katoa i raro i tenei tikanga me riihi mo nga tau e rua tekau ma tahi me te whakahou i aua riihi i ia wa i runga i nga ritenga a muri nei whakatakotoria ai.

Kaua tetahi kaitango riihi e ia ake e ia ranei me etahi atu tangata e tango topu ranei i nga eka e neke ake ana i te rima tekau eka i raro i tenei tikanga. Ko nga riihi e tangohia e puritia puatia aua ka tino whakakorea.

Ko nga moni o te reti me kaua e hoki iho i te rima pauna i runga i nga utu whiriwhiri o te whenua kaua e hoki iho i nga hereni e mo te eka.

Haunga ia nga tikanga kua whakahuatia i runga ake nei, ka pa nga tikanga katoa o tenei Ture ki nga whenua i tangohia i raro i tenei tekiona.

Whakamutunga Riihi.

53.Ka ahei e tetahi kaitango riihi i runga i te whakaae a te Kaitiaki mo te Katoa ki te whakarere i te whenua i uru ki roto i tana riihi i runga ano i nga tikanga i pai ai te Kaitiaki mo te Katoa, a e kore e tika ma te tangata e whakarere ana i tana riihi te tango he riihi hou o taua whenua kia pau rano te tau kotahi i muri iho i te ra i whakarerea ai taua riihi, ahakoa ko ia te kaitango riihi tuatahi i tuku ranei, i reti tuarua ranei, ara mehemea tera tetahi atu tangata e tono ana mo taua riihi hou erangi ma te Kaitiaki mo te Katoa e whakaae mea tuhituhi ka tahi ka taea.