Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

He Ture hei whakatikatika hei whakatopu i te Ture o te Kooti Whenua Maori.

Whakawhaititanga

Whakawhaititanga.

Whakaingoatanga.

Kupu Timatanga.

1. Ingoa Poto.
2. Timatanga o te Ture.
3. Whakamaramatanga.
4. Whakakorenga i nga Ture o te tau 1873. Te tikanga e mau ana.

Te Whakatunga Me Te Whakariteritenga Nga Tikanga o Te Kooti.

5. Whakaturanga me te ingoa o te Kooti.
6. Nga Kai-whakarite Whakawa me nga Ateha.
7. Ma te Kawana e whakatu nga Kaiwhakarite Whakawa etc. Te roa e mau ai te mana o te mahi.
8. Nga utu tau.
9. Moni oranga i nga haereerenga.
10. Ka rite te mana o te Kai-whakarite Whakawa kotahi ki te mana o te Kooti.
11. Hiiri.
12. Te Mana o nga Ateha.
13. Me whai Pukapuka te Kooti hei tuhinga i nga whakaotinga whakawa.
14. Ma nga Kai-whakarite Whakawa e hanga nga Ture e whakarere ke ranei. Me whakatuturu nga Ture.
15. Te whakahaerenga o te mahi o te Kooti.
16. Nga mana o te Kooti.

Ko Te Mana Me Te Whakahaere a Te Kooti.

17. Ka ahei nga Maori ki te tuku tono ki te Kooti.
18. Nga whakaaturanga o roto o aua tono.
19. Nga nohoanga o te Kooti.
20. Me tuku nga tauira o nga Panui ki te Komihana o nga Whenua o te Kuini.
21. Me panui te taenga ake o te tono.
22. Te Panuitanga o te wahi me te ra e tu ai te Kooti.
23. Nga whakamaramatanga i te tuatahi.
24. Me whakawa nga Take.
25. Ma te Kooti e whakatau i tana i whakaaro ai.
26. Me tuhi nga ingoa o nga tangata ki te Pukapuka o te Kooti.
27. Ka whakaputaina tonu te Tiwhikete mehemea kua oti te ruri etc.
28. Mehemea kahore he mapi me ruri.
29. Ka oti te mapi ka whakaputaina he panui.
30. Nga whakahe ki te mapi.
31. Ma te Kooti e whakariterite nga rohe.
32. Ko te mapi tuturu ka waiho ki te Kooti.
33. Ka kiia ko te ahua tera o te whenua i whakataua.
34. Me whakaputa te Tiwhikete.
35. Mehemea ka maha atu nga tangata i te tekau me wawahi te whenua.
36. Ko te ra e tuhia ki roto ki te Tiwhikete me te ra e timata ai te mana.
37. Nga mea mo roto i te Tiwhikete. Te whakamohiotanga ki te tika. Ko te rua o nga tiwhikete.
38. Ka ahei nga Maori ki te tuku i o ratou wahi ake.
39. Ko nga tangata e whakaritea ana ka tu ki te tunga o nga Maori i hoko.
40. Ka whai mana te Kooti ki te whakarite i te nui o to ia tangata wahi.
41. Ka tika kia wahia te whenua. Kaua e whakararurarua te take o nga tangata i whahataua ai i te tuatahi.
42. Mehemea ka mate ka taea te whakatu he riiwhi.
43. Nga here etc. Me tuhi nga kupu here ki tua o te Tiwhikete.
44. Ka whai mana te Kawana ki te arai i te mahi a te Kooti me panui. Ka taea te whakanoa taua panui.

Nga Ruri.

45. Ma te Tumuaki o nga Ruri e whakamana nga kai ruri.
46. Nga tangata ma ratou e ruri.
47. Ka whai mana te Kawana ki te whakahau ruri. Me utu taua ruri. Ki te kore e utua ka ahei kia hokona te whenua, etc.
48. Ko nga pukapuka hoko ma te Tumuaki o nga Kai-whakarite Whakawa e tuhi.
49. Ka tika kia nama atu he moni ki nga kai tono.
50. Ka tika kia tono punga te tangata nona te moni.
51. Me tuhituhi e te Tumuaki aua punga.
52. Ko te moni e nama ana hei utunga tuatahi i roto i nga hua o te whenua.
53. A te utunga ka whakakorea atu te pukapuka.
54. Ka tika kia puritia te Tiwhikete kia utua ra ano te kai-ruri.
55. Ka whai mana te Kooti ki te whakariterite i nga raruraru i waenganui o nga Maori me nga kai-ruri. Ko tana whakataunga hei tino whakaotinga. Kahore he mana i tetahi atu Kooti.
56. Mehemea e whakataua ana te Tiwhekete ki nga tangata ehara nei i nga tangata na ratou i utu te ruri e tika ana kia utua te ruri e nga tangata i a ratou te whenua. Kaua e puta he Tiwhikete kia utua ra ano taua moni.

Tuhinga Whakamahangatanga Take.

56a.Ka whai mana te Kooti ki te whakakore atu i nga Tuhinga whakamaharatanga Take ki te whakaputa Tiwhikete.
56b.Te mana o te Tiwhikete.
page 2

Nga Karauna Karaati.

57. Te whakaputanga o nga Karauna Karaati. Nga here. Ka whai mana te Karaati ahakoa kua mate te tangata.
58. Hei Tenata-kamana nga tangata o te Karauna Karaati. Ki te kore he kupu ke atu ka rite tonu te wahi o ia tangata o te Karaati.
59. Mehemea kahore i rite me whakaatu i roto i te Karaati.
60. Ko nga Karaati ka whai mana engari ka whai mana nga here.
61. Ko te timatanga o te whai taketanga ko te ra o te Tiwhikete.
62. Te mana o nga pukapuka e tuhia ana i muri iho.

Wawahanga Whenua Tuturu.

63. Ka rite te whakahaere o te Whakawa wehewehe ki te tikanga o te Whakawa hou.
64. Ka whai mana te Kooti ki te whakatuturu wahi.
65. Te Pukapuka Whakataunga ka rite ki te pukapuka tuku.
66. Ka mau ano te mana o te riihi.
67. Ka whai mana te Kooti ki te wawahi i te moni utu reti.
68. Mehemea he mokete ka whai mana.
69. Ka whai mana te Kooti ki te wehewehe i te moni utu mokete.
70. Ka nui ake te utunga a te tangata i te moni i tika mana e utu me whakahoki.
71. Ko taua moni hei utunga tuatahitanga i muri o te moni mokete.
72. Ka whai mana nga pukapuka tuku etc. e tuhia ana e te Tumuaki o nga Kai-whakarite Whakawa.

Takanga Ki Nga Whenua Tuturu o Te Tangata Mate.

73. Me kimi nga riiwhi o nga tangata mate.
74. Ma te Kooti e Whakatau.
75. Te mana o te Pukapuka Whakatau.
76. Te whakahaere a te Kooti i nga Whakawa Riiwhi.

Nga Tono Whakawa Tuarua.

77. Ka ahei te Maori e mahara ana e mate ana ki te tono whakawa Tuarua. Te huarahi mo te tono. Ma te Tumuaki o nga Kai-whakarite Whakawa e whakaae e whakakore ranei. Whakawa tuarua kia rua nga Kai-whakarite Whakawa. Me whakatau i ta te Kooti i kite ai he tika. Ko te whakataunga te tino whakaotinga.
78. Ma te Kooti te whakaaro ki te ra e tuhia ki roto ki te Whakataunga, Tiwhikete ranei.

Nga Tamariki Kahore Ano i Tae o Ratou Tau Ki Te 21.

79. Nga Maori kahore i tae nga tau ki te 21 ka ahei ki te hoko.
80. Ka whai mana te Tumuaki o nga Kai-whakarite Whakawa ki te tuhi i nga Pukapuka Tuku.
81. Te whakahaerenga o te moni Utu.
82. Hei painga mo nga tangata o te whenua te moni hua me te Reti.

Nga Rori.

83. Ka whai mana te Kawana ki te whakatakoto huarahi.
84. Me whakatakoto te Pukapuka.
85. Te whenua ka mau ki te ingoa o te Kuini.
86. Kaua e tangohia he tunga whare, etc.
87. Ka whai mana te Kawana ki te whakanoa i tana mana tango.

Nga Utu.

88. Nga utu ka tika kia whakataua.
89. Te utunga ka tonoa.
90. Ka taea te whakatau kia utua kia utu ranei te Kawanatanga.
91. Ka whai mana te Kai-tiaki moni o te Koroni ki te tono ki te utu ranei.
92. To tauira o te Whakataunga te mohiotanga.
93. Ka ahei kia whakakorea te Whakataunga.
94. Ka whai mana te Kooti ki te ki me whakatakoto he punga.

Nga Takowha.

95. Nga takowha kia utua i runga i te Hoko, Riihi tuatahi.
96. Te whakaritenga o te utu i etahi tikanga. Te moni kia utua.
97. Kei waho nga takwha o era e utua ana i runga i "Te Stamp Act, 1865."
98. Nga tikanga o "Te Stamp Act, 1875," kia rite.

He Whakaritenga Noatanga Atu.

99. Ka whai mana te Kooti ki te whakamana i nga whakariteritenga.
100. Nga pukapuka e tuhia ana e te Tumuaki o nga Kai-whakarite Whakawa ka mana.
101. Ka ahei te Kooti ki te whakatau ki te whakaroa i te taima.
102. E ahei ano te tango mai nga korero whakaatu o mua i te aroaro o te Kooti hei korero ano
103. Nga he me whakatikatika. Te whakatikatikanga he i runga i etahi tikanga. Ka ahei kia whakatikaia ahakoa kahore i tonoa.
104. Ka whai mana te Tumuaki o nga Kai-whakarite Whakawa ki te whakatu Kai-whakamaori ki te whakakore hoki.
105. Ka whai mana te Kawana te Tumuaki o nga Kai-whakarite Whakawa ranei ki te whakatarewa ki te whakakore me te Kai-whakarite Whakawa ki te whakatarewa i te mana o te Kai-whakamaori.
106. Te whiu mo te mahi mana kore.
107. Ki te whakaae te Kooti ka tu te Kai-whakahaere Roia ranei.
108. Te moni i kiia kia utu ka ahei kia tikina e te Tamana. Hei kupu tuturu te Tauira.
109. Kore mana o nga whakariteritenga o mua o te Tiwhikete.
110. Ekore e pataitia te wahine Marena.
111. Tuhituhinga pukapuka tukunga whenua pehea atu ranei. Ka kiia he whakaaturanga.
112. Me tuhi i runga i tenei tikanga.

Nga Hokonga Whenua a Te Kuini Kahore Ano i Oti.

Matua korero.

113. Mehemea ka tae atu he tono ka whai mana te Kooti ki te whakatau i runga i nga whakaritenga ki te Kawanatanga kahore ano i oti.
114. Kaua tetahi tangata e pokanoa ki aua whenua.
115. Te whiu.
116. Te whakahaeretanga i runga i te tikanga o te mahi a te Kooti.

Nga Whenua Kia Whakatapua.

Matua korero.

117. Ka whai mana te Kawana ki te tono kia wetekia nga here.
118. Ka whai mana te Kooti ki te whakarongo tono ki te whakatau. Nga tikanga e whakataua ai. Te mananga o nga whakataunga.
119. Ko te whakahaere a te Kooti ki rite penei mehemea he whakawa hou.

Ture Whenua Maori 1867 Tekihana 17.

Matua korero.

120. Ka whai mana te Kooti ki te whakakore i etahi Tiwhikete.
  • Kupu Apiti tuatahi.
  • Kupu Apiti tuarua.
  • Kupu Apiti tuatoru.