Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

[Proceedings of some conferences held by Te Aute College Students' Association, 1897-1901, 1906]

Te Ahiahi O Te Mane

page 13

Te Ahiahi O Te Mane.

Ko te korero a te hui i te huinga o te po, mo te "Hahi Maori" tona timatanga mai me te tupunga a tae noa mai ki tenei ra. Na Te Reweti Mokena Kohere (he tamaiti rangatira no Ngati-Porou kei te kura nui i Christchurch) te panui:—

"Ko aku kupu e kore e maha; heoi ano he whakamarama i te timatanga mai o te Hahi Maori me te tohanga haeretanga o te whakapono Karaitiana ki enei motu taea noatia mai tenei ra.

"No te tau 1814 ka u a Te Matenga ki Pewhairangi ka kauwhau i te rongopai i te Kirihimete o taua tau. No te tau 1822 ka tae mai a Henare Wiremu, a no te tau 1825 ko tona taina ko Wiremu Wiremu. Ka tupu mai i kona te whanau a Te Wiremu nga tangata na ratou i whakato te whakapono ki Nui Tireni. He maha nga tau i mahi ai enei tangata i roto i te pouri me te kino. Ko te hua o ta ratou mahi kaore i kitea wawetia. No te tau 1830 te iriiri tuatahi, ara i roto i nga tau 16 kotahi tonu te tangata Maori i uru mai ki roto i te Hahi. Katahi ka timata te anga nui a te iwi Maori ki te whakapono, ka waiho putuputu tonu te iriiri No te whakamaori tanga i te Paipera nui rawa te manaaki a o tatou tupuna; kaha ana nga koroheke me nga kuia ki te whakatiputipu poaka me era atu taonga kia whai moni ai hei hoko paipera.

"No taua wa ka kawhakina atu a Taumataakura me etahi o Ngati-Porou ki te takiwa o Ngapuhi. Na Te Wiremu i whakahoki mai a Taumataakura; ko te tangata tena nana te rongopai i kauwhau ki te takiwa o Ngati-Porou, tahuri ana tena iwi nui ki te karakia. Me ki poto ake e au te kaha o nga Mihinare me te nui o te whakapono o tatou tupuna. Na te whakapono ka ngaro te kai tangata, te kohuru me te whawhai; ka rangona ki nga pa Maori he himene anake he whakawhetai ki Te Atua.

"Na te aha ra i iti ai te karakia o te Maori, i tino koroukore ai ki te whakapono me te mahi ki Te Atua? He aha i kore ai nga whakatupuranga o muri nei i whai i runga i nga tapuae o nga tupuna? Na nga mahi a te pakeha, ka tahi; a na te ngakau ano o te tangata. I tupu ake nga whawhai maha mo nga whenua Maori; ka raruraru ki te Kawanatanga. Hopu mai te pakeha ka raupatutia ko o tatou whenua. Na ka titiro te Maori, 'E koro ma ehara te mahi e akona nei kia tatou, he tinihanga.' Ko etahi i ki rawa he mea ata tuku mai nga mihinare hei para i te huarahi kia ngawari ai te tomokanga mai o te iwi pakeha ki enei motu ki te tango i nga whenua me nga rawa o te Maori.

"Otira no te Maori ano tetahi ngakau kore. Ko nga tikanga kikino a te pakeha i tangohia e ia hei taonga mana. Ko te Waipiro e patu nei i nga tinana me nga wairua o a tatou Matua o tatou tupuna, me tatou ake ano; a ko te mangere tetahi. Ma tatou tenei mahi nui ara te whawhai ki nga tini mate e iki nei i te tangata Maori ki te po. Ko tatou me piri ki Te Atua, ma tatou a Te Karaiti e whakawahi hei Kiingi mo tatou hei upoko mo a tatou mahi katoa. Katahi ka toa o tatou ngakau, ka pakari o tatou ringa ki te whawhai i te whawhai pai mo to tatou iwi, mo to tatou Atua, me to tatou Kiingi."

I puta ano he kupu apiti tautoko i te whaikorero a Te Reweti. Ko nga tino korero ia i puritia mo te ahiahi o te Wenerei. I kiia kaore rawa i hohonu te hekenga o te whakapono i te wa o nga tupuna, engari na te tauhou o tera mea o te karakia i manaakitia ai e te Maori, ka kiia page 14he nui no te whakapono. I kaha ai te karakia o tera wa kaore i nui nga mea hei whakararuraru; kaore ano te waipiro i kiia hei kai. Ko nga mihinare tonu ki te tieki i a ratou kahui, kaore e tata atu ana ki te pakeha kuare. No muri nei ka tae nui mai te pakeha, ka heke te mana o nga Mihinare, ka tupu te whawhai te pakanga te raruraru. Me miharo rawa ia nei te rukenga a te tangata i te karakia me ona tikanga katoa? To muri nei whakapono ara karakia kei runga anake i nga ngutu o te tangata. E pau ana te kaha o te tangata ki te kohi moni hei whakaara wharekarakia. Parekareka ana te whakarongo ake a te taringa ki te momona o nga kohi. Otira kaore i ahu ake i te ngakau tenei mahi ki Te Atua. Ona matua he ngahau, he tauwhawhainga he ahuareka.