Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

[Proceedings of some conferences held by Te Aute College Students' Association, 1897-1901, 1906]

Te Turei, Te 2 O Pepuere

Te Turei, Te 2 O Pepuere.

Auina ake i ata o te Turei, ka ahu nga korero mo nga kura Maori, me nga tikanga o te matauranga o te pakeha e akona nei e nga tamariki Maori. Na Tamati Poutawera (he tamaiti rangatira no Ngapuhi i akona ki Te Aute me Tipene Kura), te panui nana i whakapuare te huarahi mo nga korero; te upoko o tona panui, "Mo Nga Kura."

"E ki ana te pakeha me etahi ano o te iwi Maori e kore e roa ka tino ngaro rawa atu tenei iwi i te mata o te whenua. Ki taku whakaaro ka ora tonu to tatou iwi, mehemea ka ako ratou i nga ritenga papai, nana nei i ora ai te pakeha. Ma nga kura ka taea atu ai ena ritenga te tango mai. Ko nga mea e akona ana i nga kura ehara anake i te matauranga ki te korero pakeha ki te whika ranei. Kei tua atu ano i ena, ara, ko nga mea katoa e tupu ai te tangata ko te whaiwhakaaro, ko te whakapono.

"Ka 28 nga tau o te whakapuaretanga i nga kura Maori, otira ka 24 nga tino tau. Na nga kura i matau ai te iwi Maori ara nga whakatupuranga o muri nei ki etahi o nga ritenga papai a te pakeha. Engari kaore he tino painga nui i puta mai ki te Maori. Ko te noho a te Maori kua kino rawa; kua iti te whakapono, kua kaha ake te raruaru wahine, te puremu me te tahae; a ki te ki a etahi kua kaha ake te kai waipiro. Mehemea he tika e taea e te kura te peehi ena mea kino, he aha i piki haere tonu ake ai te kaha i roto i enei tau maha e tu nei nga kura i roto i nga pa Maori, me te haere tonu a nga tamariki ki reira ? Ki taku whakaaro na te ngoikore o nga kura, a na te he o nga whakahaere. Kaore te paipera e akona ana i roto i o tatou kura Maori; i tino araia rawatia te Atua ki waho. E he ana tenei; notemea ma te whakapono ki Te Atua ka ora ai te tangata; a hei a a ia ano e tamariki ana ka ako ai ia i te rongopai me te ture a Te Atua.

"Ko tetahi, kaore i te akona ki nga tamariki kura nga mahi e puta ai oranga kia ratou me o ratou hapu, te mahi paamu, te mahi kamnra, parakimete, tui kakahu nohanga ranei, me era atu mahi whaitikanga. Ki taku whakaaro he mea pai kia whakaturia he kura ako i era mea, ma page 15te Kawanatanga me te iwi Maori e whangai ki te moni me te whenua. Kia iti te timatanga, ma nga tamariki ano e whakatupu he taewa, he kumara ma ratou, kia mohio ai o ratou ringaringa ki te tangotango i nga tini mahi a te pakeha e hengia nei e te Maori.

"Otira ko te ako i te ture a Te Atua te tino mea, kia uru rawa te whakapono ki roto i te ngakau i nga kiko me nga uaua o te Maori, hei reira rawa pea wehi mai ai ia i te kino, i nga mea e poke ai te wairua, e mate ai i te aroaro o te Atua."

Nui rawa te whakamihi a te hui ki enei kupu, mo marama me te tika. Ka kiia mehemea pea e akona ana nga tamariki kura ki te parau ki tieki hipi me te mahi paamu kua iti rawa nga whenua Maori e takoto mangere, hei tawai ma te pakeha.

I ahu ano etahi korero mo nga kura nunui i Akarana, i Christchurch (Kaikoura) me Waikouati. Ko nga tino kura enei o Nui Tireni, e akona ai te mahi takuta, roia, mahita [unclear: kura], Minita. Ko te kura roia kua hau ona ronga ki nga motu e rua; e rangona nuitia ana e te iwi nga tamariki i tae ki ena kura. E pai ana te haere a nga tamariki Maori whai whakaaro ki reira, hei para i te huarahi, hei arahi i etahi ki te matotorutanga o to te pakeha matauranga whakaharahara. He oti ano te mea e wehingia ana kei riro tonu atu aua tamariki i te pakeha, nga whakaaro me nga mahi, ka kore rawa he hua o ta ratou na mahi e puta mai ki te iwi. He mea tena hei pouritanga, te tinihanga o te ngakau, i te hinengaro te huri, ki te whakarere mai i ona matua, i tona iwi, i nga toto ake o tona tinana.

Ko nga kura Maori ririki kaua e whakaparahakotia e te tangata. He mahi nui ta ratou, he whakapai ake i te ahua o te iwi o te kainga, kia rite ai mo te hokinga mai o nga mea i tukua atu ki nga kareti penei i Te Aute nei, i Hukarere, i Tipene ranei.

I tino whakaaetia he mea pai kia kererotia te Paipera i roto i nga kura Maori, kei te he rawa hoki nga taitamariki ki nga kupu a Te Atua. Ka ki ake a Hapata Wiremu ko te mea e [unclear: hiahiatia] ana i naianei he paipera iti, mama, he taimaha rawa no nga mea tawhito. Mehemea he mama he pukapuka, ka waiho tonu e te tangata hei hoa haere mona, kaore hoki a te Maori ana pukapuka ke hei korero mana.

Ko etahi mea i puta ake i te panui a Tamati Poutawera i nekehia mo tera tuunga hui tino whiriwhiri ai.