Te Wenerei Te 3 O Pepuere.

Na Apirana Turupa Ngata (he tamaiti no Ngati Porou) te panui o tenei ata hei whiriwhiri ma te hui, he whakautu i te patai nei, "He aha nga mahi e taea e nga tamariki Maori e akona ana ki nga kura Maori?"

"Ki toku whakaaro ko te tino mea tenei hei tirohanga ma tenei hui. Kua takoto nga kupu whakapae mo tatou mo nga tangata i akona ki nga kura, ko te matauranga e whaia nei he kore tikanga noa, inahoki ka taea, ka moumoutia. E whakapaea ana mai kei a tatou te mate o to tatou iwi, he mangere no tatou ki te whakamahi i o tatou matauranga. Ko taku nanu tonu ko te kore mahi hei tangotango ma te ringa hei whakaarohanga ranei ma te hinengaro, hei whaka paunga mo te wahi o te matauranga i riro mai ia tatou.

"He maha ra nga mahi hei mahinga ma tatou. Ma etahi ko nga mahi tonu a nga kaumatua a nga kainga Maori, ko te tua ngahere, ko te kokoti me te rui karaihe, ko te kuti hipi, ko te mahi ruuri keri rori ranei, ko te keri kapia me te mahi koura, he mahi enei e rite ana ma tatou; engari hoki enei e puta mai ana he oranga i roto; he pai ake i te mangere noa iho. Ma etahi ko te whakapai i nga piihi whenua e toe ana ki o ratou hapu, ko te whakatuputupu hipi, kei ai he ki ma te pakeha kei te takoto hua kore noa nga whenua Maori, ka tikina mai ka murua e ona ture. E hara ia tatou i o tatou hapu ranei tenei he. Kaore e taea e te Maori te tino whakapai ona whenua kia whakataua ra ano e te Kooti whenua Maori. Ki te whakanohia he hipi i te mea e takoto papatipu ana te whenua, ka tupu ake he raruraru i nga whakataunga a te ture, ka puhaehae nga rangatira, ka ngoikore nga mahi e watea ai te whenua hei takanga mo nga hipi.

page 17

"Tena ano etahi mahi te mahi kamura, parakimete teera, tuitui nohanga, te mahi toa me era atu mahi a te pakeha. Kei te whakawhiwhi ano te Kawanatanga i nga tamariki Maori ki etahi o enei mahi. No te kura o Tipene nga tamariki kua puta i nga mahi teera kamura parakimete. Mehemea ka nui haere te matau o te Maori ki ena mahi ka riro ano mana e waihanga he taonga mana.

Kei runga ake i enei mahi katoa ko nga mahi Roia, Takuta, Minita, Mahita kura. Ma te matauranga nui me te whai moni ka taea ai ena. Kaore i hira rawa ake te matauranga o te tamariki pakeha i to te Maori ki enei mahi. Kei te ako etahi o nga tino tamariki matau o tenei kura ki te mahi roia, me te mahi minita. Taihoa ka tae etahi ki te kura takuta, a mea ake pea ka uru etahi ki roto i nga kura Maori hei kaiwhakaako. Ma te iwi Maori e ki mai 'Me homai tonu he Maori hei roia hei takuta hei Minita mo tatou' ma ratou e manaaki ka puta ai he hua i roto i ena mahi.

"Kaua rawa te tangata e whakaaro kei te mangere te ora mo te tinana mo te wairua ranei. Ka mangere te tinana me te hinengaro ka mate, ka tikima mai e te Atua ka tangohia atu nga kaha. Kaati pea tatou te whakamanawa tonu ki o tatou ritenga Maori, ma raua tangata tatou e whangai ki te kai. Me mahi, me whakapau nga kaha katoa ki te mahi, ma te mate e tiki mai e tango atu i runga i te mahi."

Katahi ka whakatakotoria he tikanga hei whiriwhiringa ma te hui, ara, ka whakaturia he Komiti hei kimi mahi ma nga tamariki o tenei kura; me tuku mai e nga tamariki he tono ki taua Komiti ki ona Kai-whaka-haere ranei, whakaatu mai i nga mahi e hiahiatia ana, me nga mahi e whakaarohia ana ma ratou e to ratou iwi e o ratou matua ranei.

I tino tautokona tenei tikauga e te hui. Engari i whakatupato nga kaumatua kia ngawari te whakahaere kei puhaehae te iwi pakeha, ki te riro i nga tamariki Maori nga mahi ma a ratou na tamariki. Ko nga mahi i tino tautokona ko te mahi paamu me te mahita kura. I whakaaetia e te hui kia whakaturia he Komiti kimi mahi a kia tonoa ki te Kawanatanga kia whakawhiwhia nga tamariki Maori ki nga mahi e puta mai ai he painga kia ratou me to ratou iwi. Kei mua ake nei nga ritenga o Te Komiti whakawhiwhi mahi me ona Kaiwhakahaere.