Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Maori Religion and Mythology Part 1

II—ko Whakaruaumoko Raua Ko Te Hinutohu

II—ko Whakaruaumoko Raua Ko Te Hinutohu

Na Papa ano raua ko Rangi a Whakaruaumoko. Ko tenei tamaiti kaore i whanau, rokohanga ka wehea a Papa raua ko Rangi takoto tonu i roto i te kopu o Papa—

family tree

Ko ta Whakaruaumoko wahine he mea tiki mai i tenei ao; he rongo i tae atu ki a ia—kotahi te wahine ataahua o runga, ko Te Hinutohu, tuahine o Tangaroa; ka kata ana, puaho ana mai nga niho me te pohoi toroa tera. Te mahi nui a tena wahine he waiata, he karakia i nga karakia wananga; koia te kaimau i te ahi tapu o Tangaroa. Koia te rongo o Te Hinutohu; tae ki a Whakaruaumoko; ka whanake a Whakaruaumoko, ka tae ake ki te Paehuakai, he taumata tera e titiro atu ai ki te kainga ki Te Kapu-kaiwhara. Ka tae mai tangata ra ki reira, katahi ka whatai atu te kaki ki te kainga i a Tahuanini. Ka tae tangata ra page 393ki reira, katahi ano tangata ra ka eke ake ki te whatitoka i te whare i a Te Kuwatawata; karanga ake a Whakaruaumoko: "E Wata! Tuku atu au ki runga na."

Ka ki mai Te Kuwatawata: "E ta! Kua motuhia atu na hoki te po ki a koutou ko o tuakana." Mo Whiro-nui, mo Tau-te-ariki, mo Roiho, Taupuru, Ruakopito, Tawhao-nui, Kaupeka, Tawhiri-nuku, Tawhiri-wanawana, Mokotiti, Mokotata, me etahi atu, tona tini, tona mano tuauriuri whaioio. Ka karanga mai a Whakaruaumoko: "Kei te haramai te ao, kei te kake ake te po; tuku atu au." Ka huakina te tatau o te whare, ka tomo mai ma roto, ka puta mai ki tenei ao. Ka haere tangata ra i te ahua o te ruru, ka tae ki te take o te pa, ka noho i reira, ka whakarongo tangata ra e haka ana te whare nei, e waiata ana. Na, ka rongo ia e pepeha ana: "Ehara koe i a Te Hinutohu; tena tera o rona (?) me wai taha." Mo te rere pai nei te rere te tikanga o tera kupu 'me te wai taha.' Ka mohio a Whakaruaumoko koia tenei taua wahine.

Ka whakarongo tangata ra ki te pai o te waha ki te waiata, me te mea tera e hiki ana i a ia te ahua. Ka moe te iwi nei, ka haere atu a Whakaruaumoko ki roto i te whare; ko te kaiwhakaara i raro iho i te matao e moe ana. Ko te ingoa o te whare ko Hui-te-ananui; he whare whakairo tenei, korero ai nga whakairo o tenei whare o roto, ko o waho whakairo kaore e korero. Ko te tekoteko ko Manu-hauturuki, ko tamahine a Rua-te-pupuke. Ko te ingoa o te kainga ko Poutiriao, ko te ingoa o te pa ko Te Pakaroa. Katahi ka karakiatia e Whakaruaumoko kia moehewa te wahine nei; katahi ka totoro iho te ringa ki te konui o te waewae; ka karakia tera i tona karakia, koia tenei:—

Ko Whakaruaumoko, ko Whakaruaumoko au, e Hinu!
E kume i raro ra i te au maro, i te au whakarere
I te au tarere, i te au matawhaiti na Rua i te mahara
I te au titiraupenga na Tawaro-nuku
Na Tawaro-rangi mata ngaro
E whakaau ana koe i to moe, e Hinu e noho nei
E moe i te moe mata ngaro na to tungane, na Tangaroa
I te Moana-a-kura, i te moana terepuku, i te moana parauri
Ka tu takahi ki tawhiti ki te moana tutumaiao
Horahia ki takere nui o Kiwa
Ko tona marae takanga ia, e Hinu
E hiki to tapuwae, ko te tapuwae o Manu-tahakura
O Manu whakaangi, o nui (?) tikapa a Tane E whakaangi ra i Tahekeroa
Nou anake tou tna haere kia rutua iho
Ko te po nui, ko te po roa na Matikotai
Whakaau piri rawa to tapu ki mamao
E moe, e moe i te po nau, e Rangi iho ai (?)
Ki tukemata pakau nou, e Tangaroa i te mata ngaro
Waiho i te aoturoa takiri ai i tohou tapu, e Hinu
Naumai taua, ka heke i te ara nui, i te ara roa
I te ara o toa ka rere i te rangi
page 394 Nou anake tou tira, awhai naku
Ka tuarua te ara ripi i te whare kuwatawata
E Hinu, e! Ki au mata moe
E hika, to ara ko te ara o Mataora
E heke ai i te angi … e.

Ka mutu te karakia a Whakaruaumoko i konei, ka puta ki waho, ka karakiatia e ia a Matiko-tai, e noho ana i te poti o te whare; ko reira hoki te kaiwhakaaraara: Koia tenei tona karakia:—

Ko Matiko-tai koe
Pokia o mata, pokia o mata ki o hautai
Ki o hau pa, ki o hau angi, ki o hau mahana
E tuku te ahurau e roropi mai te makoakoa
Heke aro nau, e Tane
E moe i te moe roa nau, e Papa i te autaha
E moe ko te moe nau, e Hurumanu
E Tuoioi tuohu paetaku … e … i.

Ka haere a Whakaruaumoko ki te tatau o te pa, e haere atu ana a Te Hinutohu; ka haere raua, a tae tonu atu ki tona kainga. Katahi ano ka oho te wahine ra, ka moe i a Whakaruaumoko i konei. Koia tenei te matua o te parangeki i puta mai ai ki te ao nei; kei te ara ki a Te Hinutohu, kei te ara ki a Whakaruaumoko ka heke ki te Reinga. Ka mutu te iwi e kaha ana ki te haere ki te Reinga, ki te hoki mai ki te ao nei. Ki te kitea taua iwi nei ki te ao nei, he tohu aitua tena na Te Hinutohu. Ka mutu te wahine o tenei ao i haere tinana atu ki Te Reinga ko Te Hinutohu; ko Mataora hoki te tane.