Collected songs and legends from the southern Cook Islands
Disloyalty- Cause of Death
Disloyalty- Cause of Death
E tuatua teia no te mate o Tautu, ko tei taia ia e Runa. Tera te ara i mate ei a Tautu ko te Ika, tera te ingoa i te ika ko Akairi raukava. Kua uri te ati Puna kare i rauka. Kua uri te ati Iro, kare rai i rauka. I reira i tipu ia ai taua Ika ra, ko te mimiti e te Ika, ko tei apai na ia ia. Kua akaruke te akaruke te katoa i te Ika, ko te ara tena ka mate ei a Tautu, te tama a Iro na Tautu, i kave i mimuti e te iku, ko te ara tera i riri ei te ariki koia a Puna. No reira i taia a Tautu kia mate ra a Tautu. Kua tuatua ua mai te mimiti o Tautu i runga i te atarau. No reira te tapatapa nei, ka tataia ai.
Te mau anga ara a Tautu.
Tera taua tuatua ra.
Iti aora! iti aora! kotokoto te rupe i Tonganui, e taua tupu mei roto are. E tao itia ra! e tao itia ora. E tao e, ki tau pea te rangi ika akaaka, e ariki taki mei Rotuma, ka taki Tautu mei Rotuma, ka akamaeva ki runga atu tai. Ka tau ki te ui rau utu, ka tau kia angarangi roa, ka tutuki ki taito o te aroaro ra i taku rima i te tao anga i te oe, manui i te tere a te Tetupua. E tao e, ko te ara e, aa te ara ka tinaia ai a Tautu nei.
Ko te ara ka tina ia ai koe e taku ariki ae aki. Tera ra te ara i tinai ai koe e taku ariki, ko te ara i raro ia Tetumu Iaitanga nuku, Iaitanga rangi, ia rangi piri Io, ia rangi piri ake, ia rangi akamaea e te tupua, ka pau koe i te ao marama. E rua ra ariki o Atea E po e ao, e ra, i marama, e etu, e kave i nga, Avaiki ra, e matua apaapa, ko vavao ra te pou enua! Ko vavao ra te pou enua. E pi iona iu, e akataka iona iu, ko Tarikura o Tane kia ui mai ei te rangaranga o Enuakura e ariki ka tua ai, tuatua ai. Ko Enuakura! Ko Enuakura ra tena e taku ariki i tukia ki te paoa, e manaki ki uru are. E tao Iangareu, Iangareu ra ia ai, Iangareu ra i taua ariki, ia Punatekaiara, ka iki ra ki ea, ka iki ra ki runga o vai mata koukou. Ko te vai i tuia e nga Ruaine e tupu i Maara, e Roimata tangotango. Ki mai tena taunga ko Punatekaiara, E ato io i te tao rangi te are. ki raro e pini ei.
Ki mai ei tena taunga Tamaiti
Ko ua te vaka roa.
E ato ake i te kau toki te are ki runga pu e pini ei.
Ii! Aa! I aere mai motu ake au mei Vavau e tao, ka ako na ia ara e tao.
E tao e, ka ako na e tao e, ka ako na.
E tao e, ko te ara e aa, te ara ka mate ei a Tautu nei.
Ko te ara i tinai ai koe e taku ariki ae aki!
Tera ra te ara ko te totoanga vaka a To metua a Iro i toto ki Vavau.
Ka to Iro ka to i te vaka, mai mua, ko mai mua, ko mai muri ko mai muri, ko tei erepiritia ko te ere i piritea, ko tei ere i taea ko tia ere i taea, ko tei ere i kumea ko tei ere kumea, ko tei ere toia, ko tei ere toia,
Ratatatia, Ratatatia, ko Rata vare, Rata vare, ko Rata i tuatua kina ia ai, te vao rakau a Tangaroa iu mata, e utu ki te kura ma tona patu tere e too e. Ko te ara ea, te ara ka mate ei a Tautu nei, ko te ara ko tinai ai koe e taku ariki, ei aki.
Tena ra te ara ka tinai ai koe e taku ariki, ko te noo anga vaine a to metua a Iro i noo ki Vavau, ka noo Iro, ka noo i te vaine ia Roimata tangotango.
Anau tona ariki, ko te Iumatatapu, Arakia ki te kie, turama ia ki te tutui, ko aku tuakana ra tena e tao te mae mai na i to kopu, ka oko na ia ara, e tao, e ka ako na!
E tao e ka ako na. E tao e, te riunga mataku tava, kia anake au ki te po. kia ui mai ei te tini o te Atua e te mano o te Atua, eai te tava ka rere ei a Tautu nei!
Tena ra te ara ra te tava ka rere ei koe e taku ariki, ko Ringi toto,
No nga tamariki ia Koitararoa ia tava e tao. Kare eke te ariki Marokura, popongi ka tatauata ko te tini o te aitu ka rere i te tava nei. E tao e, te reunga mataku tava, anake au ki te po. Kia ui mai te tini te Atua e te mano o te Atua eaa te tava ka rere ei Tautu nei, tena ra te tava ka rere ei koe e toku ariki, ko Paava, a no te aka nonoa ia tava e tao. Kare eke te ariki Marokura, popongi ka tata uata, ko te teni o te aitu ka rere i te tava nei, e tao e, ko te reunga ma taku raurau kia anake au ki te po. Kia ui mai ei te tini o te Atua e te mano o te Atua. Eaa te raurau manga ka tinai ai a Tautu nei, te na ra te raurau manga i tinai ai koe e taku ariki ko Tiraatu? ki te rangi. No Tutavake ia raurau manga e tao. Kare eke te ariki Marokura, popongi ka tatauata, te tini o te aitu, ka akauta ki te raurau. E tao, e tao, E tao u e tao pakati, ka tutataki e nga teina, ia maua te umu ma te vaie e to maua tuakana, ia koe te are korero. E Rie e maiama, ka tututaki e nga teina, ia maua te kai ma te rau tao e ta maua tuakana, ia koe te are korero. Te are korero a Eteke mu Avaiki mai akerai, e kare ua akerai. Te kuku kai Rotuma rikiriki mei Kuporu tau mai, ko te kore akerai ia, e kare ue akerai.
Te poro o te Mangarea, a, noea atu, a, e noea mai e iu iu noa io ei kia ora ai paa. I aere mai te tama a Iro a Tautu ki te raurau oatea. I pee mai i karanga mai kua pou te ika, ki Motupae.
I karanga mai e kua pae te Ika ki Motupae, ko te ika a te ariki ko te riro aea i te au tai. Ana mai nei au, e omai i te iu mua, e te iu muri, ki te io tua, e te io aro, tinai vare noa ai i te tama a Iro ia Tautu, ki te raurau o oatea e akapee ua iorai, &