Collected songs and legends from the southern Cook Islands
Adventures of Turi
Adventures of Turi
Te tuatua ia Turi ma te oa koia Mau E taki oa raua, kua noo raua ki te kainga okotai, kua aere raua ki te uuti maata, e kia rauka te mata, kua apai maira raua i te mata ua ariki i te are, kua rave atura a Mau i te vaine a te oa koia Turi, kua akaturi atura a Mau i te vaine a te oa, kua riri a Turi ia e Mau, no te mea kua kanga aia i to raua vaine, kua kite a Turi i to raua rave nga kino ki te oro angaia. Turi ki runga i te turuki, ko te tuatua anga ia kia Mau.
Tena koe e taku oa teia au, ta taua vaine naau, to taua kainga noou, to, taua pu kaika noou, to taua ava ki avarau noou rai. Ko te rere anga ia o Turi ki te moana ko te aru anga ia o Mau ia Turi ko te kapiki anga ia ki te oa kia Turi ko aere taua kua karanga atura a Turi eaa koe i aru mai ei ia pu, kua akaruke atu na au ia koe i to taua kainga kia koe ma ta taua vaine kua aere atura raua, e tai atura ki tetui ngai kua mate atura a Mau i te pingi kua karanga te oa e atu ki te pu kaika o taua, ko te oki anga ia o Mau ki te tiki i te kaika, kua kai aere a Mau i te kaika.
Tera te tuatua a Mau, ka mate a Turi ka ora a Mau tera te tuatua a Turi maerau kia ora rai koe e toku oa, kia mate rai a Turi maerau, kua kau atura raua, e kua po topoto atura te ao a Mau, kua kapiki atura kia Turi ko te aki nga mai ia, o te oa, ki te apai anga ia ia Mau ki runga i te ua, e tae atura ki tetai ngai, kua titiri atura a Turi ia Mau mei runga iaia kua akaruke atura, kua kau atura aia e tae atura ki tetai ngai kua akara maira aia, kare ua a Mau, kua aere atura a Turi, kua ui aere ki te au Ika ravarai, tei roto ainei taku oa ia kotou, kua karanga maira ratou kare1. kua ruku atura a Turi ki raro i te moana ki raro roa i te papa, kua akarongo aere, kare rai i kitea.
E roa akera kua akarongo akaau atura a Turi tei roto i te kokiri te akutukutu ua ra, kua tutuki atura a Turi i te vaarua o te kokiri kua rave maira i te kokiri kua apai atura kia Papatako kua tanu atura ki reira, kua oki atura ki te moana e tae atura ki Papataitai tapae atura ki uta kua aere mai tetai vaine mei uta mai tera te aerenga e kave tai. kua aere atura aia tera e tera e tangata tei tai, kua ui maira taua tangata ra. E oa te au aerenga, e kave tai au. E tamaine koe naai e tamaine au na tetai ariki ki Ngana i te Papataitai. E oki ra tikina te tai ai noku, kare au e tiki i tena ai e tamaine au na te ariki, eiaa e aki rai koe e tiki i te ai, kua aere atura aia kua apai maira i te ko motu ai, kua karonga atura ki taua vaine ra, tiria ra ki runga i te are kua ka atura taua are ra, kua oro atura a Turi ki roto i te ai, kia marere te pangoa i runga iaia, kua aere maira mei taatai i te kave i te tai, kua karanga a Turi ki taua vaine ra. Akia tai nei na taua, kua kake atura taua vaine ra i te nu kua oro atura a Turi ki raro i te tumu i te nu.2
Kua eke maira te vaine kua moe atura raua e kia oti kua aere atura te vaine ki uta, kua akakite atura ki te metua, e tangata tei taatai te karanga maira e kana koe i tetai akuri ei paii iaia te karanga maira, kua karanga atura te metua eaa koe te taoi mai ei kua karanga atura te tamaine kia maoa te kai ka tiki ei kua tau atura te umu tarakai, kua aere atura te tangata i te tiki i taua tangata ra, kia aere atura te tiki, kua akakinokino iaia te ra nga maki kino i tuku ki runga iaia e Tono e te kovi kia akara te tangata i unga ia ei tiki, e tu viivii kua aki atura ma te akakino aere i te tu o taua tangata ra. kua karanga atura ratau ko to tane tera i tai e tangata kove e te tona, ko taau i tuatua mai e, e tangata meitaki koia oki te na, kua taki maira ratou ki uta i te metua, kua karanga atura te metua i reira [unclear: Tena] ra ki te ngai o te puaka kua noa aia i reira, e kua po, kua tarotaro maira aia i reira. "Kua piri taku vaine, na te metua te ara, tei te ngai au o te puaka e"
E popongi akera kua taui te koe, e kia tao te umu kai, kua aere atura kua paii, kua aru atura a Turi ki te pai, kia oti ratau i te paii, kua rere atura a Turi ki raro i te vai. kua paii atura ei reira aiai e tapatapa ai" e Turimaerau e, tama a te Atua i anau e." kua raparapa te uira, kua kukina te mangungu.
I reira te vai ne e karanga ai ki te metua i karanga atu nai au kia koe ko taku tane tena, E akapu a oki e taku potiki, i aka tutu ki oki iaia to tane, ko te tao i inga? mai ia i te tane ki te kainga, ko te tau nga ia i te umu tarakai no te tane, e kia pau te umu tarakai, ko te tuku nga ia i te tao anga ki runga ia Turimaerau ma te kainga, kua akaruki atura i te kainga ki te unanga ma te tamaine, kua aere atura te metua ki tetai kainga ke, kua noo raua kua roa, kua akara a Turi ki te tipi a [unclear: Ngana], kua ui atura ki te vaine, E aa teia kua tuatua maira te vaine e tipi na Ngana. kua rave atura a Turi kua vavai e popongi akera kua aere maira te Metua i te atoro ia Turi [unclear: mai] te vaine, te noo ua ra te tamaine kua aere a Turi, kua ui maira, te metua ki te tamaine tei ea taku tipi, kua karanga atura te tamaine kua vavai ia e Turi
[gap — reason: unclear] Kua karanga atura te metua ki te tamaine na ai korua i karanga e vavai i taku apinga, ka ukea taku umu i ka nga ai korua i taku apinga, kua aere atura te metua ma te riri kua tuatua kino ki te unonga kua kiki paa ki te koka ua, e te manu ua kua aue atura te tamaine i te tane kare i roa te aue anga o te vaine kua aere maira te tane kua noo ki te pae o te vaine, kua ui atura ki te vaine, iaa koe e aue ei, kua tuatua maira te vaine kua tamaki ia taua e to taua metua eaa te ara, ko te tipi i vavai ia koe, kua tangi au iaku
Kua tuatua riri mai to taua metua ia taua pua kiki ia taua ki te koka ua, ma te manu ua. I akapera, a, ko te rave anga ia i te toki kua aere atura ki te Maunga ki te tipu pua kua pari atura, e kia ati pari kua apai atura ki tai i te kainga ko te tarai anga ia e kia oti i te tarai ko te aka manea anga ia, kua ai atura a Turi ki te vaine, e aa te tuatau i rave ei teia angaanga, kua tuatua maira, ka no kia taa te ra e rave ei, ei reira e aoa ai ko te aere anga mai ia o te tangata ki te taua, ei reira e tipi ei kua rakei ei a Turi, kua aere atura ki te taua tipi kua titiri atura i te tipi, tera tana tuatua, kua titiri atura i tona ingoa. Turimaerau e, tama a te Atua i anau e, kua titiri i te tipi, akotai rai te tipi i te pa mua, ko te pa ia o te Rangatira, ko te pou e numiamai, kare e parapara kai tae e numiamai, kua oki kua titiri akaau i te tipi kua pa ki te uo ma te kuni, kua pue u ia pa, kua aki akau kua titiri akaau rai te tipi kua pa ki te mato? kua ngaa te mato, ko te rere anga ia i te tipi ki te po, i taua tangata ua rai ia Turimaerau i ngaa ai te mato ko te apenga ia i te tuatua ia Turimaerau te tama a te atu a anau e.