Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Te Karoro Tipi Hau. He Kimihanga, He Haunga i Te Whare Nui o Tongameha

Wahi III. — He mihinga noatanga, aue te Mamae!

page 9

Wahi III.
He mihinga noatanga, aue te Mamae!

He Maori tuturu no Niu Tireni, he mea ata whiri-whiri e Te Atua taua wahi hai nohoanga Haringanui me ana tangata. He Iwi kua rite noa ake me nga Tau maha e haere mai nei.

Ko te toru tenei o ana Patukitanga i te Tatau kia whakatuheratia te Kuaha, kua tae noatu hoki te harurutanga o te Patukitanga ki roto i te whare a ko te mea e tonoa, tera e whakaaetia i runga i te Kirimina Whakamana kua takoto i mua atu. Kua whiti mai te Maramatanga, ko te kaha o te Ra, e araia ana e nga Kapua mangu, i puta mai i reira nga uira me nga whatitiri, oi oi ana te whenua, rere ana nga wai i ona Hiamotanga. Puta mai ana he whakaaturanga reo tangata i roto i taua harurutanga i te 19 Hune 1885, e mea ana, e kore e tika kia tukua he mana whakahaere ki nga Maori mo a ratou whenua ake, kai Kawanatia te Maori mo te Pakeha.

He mea tenei kia whakaritea nga Maori ki nga Manu tuturu o tenei Motu, Ki te Kiwi, Ki te Weka, kaore nei he mohiotanga ki te wa e mau ai ratou i te mahanga. Tena ko te tangata na Te Atua i hanga ki tona ahua, a homai ana ano e ia te Wairua o te Kaha, o te Aroha, o te ngakau mahara nui ki nga mea katoa, na taua Wairua ano, i Kaha ai te titiro i nga tikanga e mahia ana mo nga Maori tuturu o Nui Tireni e whakahekea ketia ana ki te waha o te Parata ngare atu ai.

page 10

Ko nga tikanga i takahia ai te Tiriti o Waitangi, me nga take o nga mamae, me nga Taimahatanga e pehia nei nga Iwi Maori o Niu Tireni.

Te takahanga i te Tiriti O Waitangi.

1.Na te Pakeha anake te tononga i te Paremete mo Niu Tireni, kaore i mohio nga Maori te Iwi nana i tuku te mana o Nui Tireni ki te Kuini i to ratou ahua Rangatiratanga e mau tonu ana, kihai i mohio tera ka tonoa he Paremete mo nga Pakeha i muri iho i Te Tiriti o Waitangi.
5.Ko nga Mema Maori,—He mea hanga ano e Te Kawanatanga tetahi ture kia tu he Mema Maori, —Otiia he mea arai ano kia kaua e nui atu i te tokowha,—Ahakoa tohe noa nga Iwi Maori kia rite te tokomaha o nga Mema ki te nui o nga Maori, [unclear: i] tau taima kaore e whakaaetia e Te Kawanatanga—Heoi kai te tu tarewa noa iho aua Mema, kia whai kupu ai ratau he Maori ano tetahi Mema kai te Paremete e mahi ana i nga Ture e whakahengia nei e nga Iwi Maori.
3.Ko nga hua o nga Paru Moana, me nga wahi mahinga Ika,—hui atu ki nga Roto wai Maori mahinga Ika—Kua tangohia katoatia e Te Kawanatanga kia ia he tikanga.
4.Ko nga Rangatira Maori—He mea whakatu ano na Te Kawanatanga hai kai whakawa mo o ratou Iwi Maori, ko to ratou moni i mutu mai i te £5 pauna— Ko to te Pakeha kai te £50 pauna, nuku atu to etahi. Inaianei kua whakakorea aua Rangatira, kua waiho ma te Pakeha anake e whakawa nga raruraru o te Maori o te Pakeha. He whakakahoretanga tenei i te toru o nga Rarangi o Te Tiriti o Waitangi e mea nei. page 11

"Ka tukua kia ratou ana tikanga rite tahi ki ana mea ki nga tangata o Ingarangi."

Ko te timatanga tenei o te takahanga i nga Rangitira Maori.

5.Ko te mana o nga Rangitira Maori ki runga ki o ratou whenua, kaore e whakaaetia e Te Kawanatanga, e tukua ketia ki ia tangata ki ia tangata, e hara nei i te Mana o to Iwi i puman ai te whenua kia ratou. a e whakaaetia ana e Te Kawanatanga ko a ratou tangata i whakarite ai, ko ena hai kai whakahaere mo te Iwi, kia putu ai he mahi ma ratou ki runga i nga whenua o nga Maori.

Ko te tuarua tenei o nga takahanga i te mana o nga Rangatira Maori.

6.Te Tuatahi o te hoko whenua a Te Kawanatanga no te tau 1855, i tukua noatia he moni mo nga whenua ki a ratou tangata i pai ai, kaore ano ratou i mohio no aua tangata te whenua,—henui nga whenua i peneitia.