Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1904-1905

Te Matenga O Te Honore Hori Kerei Taiaroa

Te Matenga O Te Honore Hori Kerei Taiaroa.

Honore Piti (the Hon. Mr. Pitt, Attorney-General).—Kaha rawa atu toku pouri i te mea kua huihui nei ano tatou ki konei i tenei ra i muri iho i tetahi hikitanga poto o te Kaunihera, e whai take ana ahau ki te tono atu ki te Kaunihera kia whakaaetia tetahi motini, ka motinitia nei e ahau i naianei tonu, e pa ana ki tetahi i te wa o tona hemonga me nga taumaha mua atu i tana matenga, he mema no tenei Kaunihera. E te Pika, i te wa katoa e tu ana a ia hei mema e hara i te mea ko ona hoa mema o te Kaunihera anake i manaaki i a ia, engari i manaakitia ia e nga tangata katoa i mohio ki a ia. E te Pika, no te wha o tenei marama, i roto i te Taone o Poneke, i mate ai a te Honore Hori Kerei Taiaroa. Taua tangata, te Pika, i noho ki nga manga e rua o te Paremete o te koroni, me te mau tonu o tona ngakau ki nga mea katoa i pa ki te iwi Maori. Mo nga take i motuhake ki te Pakeka tena pea he pooti kau te mea i oti i taua honore mema; engari mehemea i puta ake he take ki te aroaro o te manga o te Paremete i noho ai ia, ki te aroaro ranei o te Komiti mo nga Mea Maori, e pa ana ki te iwi Maori, ka tahi ka takoto marama kaha hoki nga whakaaro o taua honore rangatira mo aua take. Ahakoa he uri, he mema, a te Honore Taiaroa no te iwi o Ngaitahu—he iwi i ingoa nuitia i roto i nga tau tuatahi o tenei koroni mo tona wehi-kore me ona mahi toa i roto i nga pakanga i waenganui i nga Maori o tenei koroni—ko taua honore rangatira he tino tangata ngakau marie. E te Pika, kahore ke whakaaro i roto i ahau i taku kitenga mutunga i a ia i roto i tenei Whare, i nga wiki e rua e toru ranei kua pahemo nei, ka penei te tere o tona ngaronga atu i a tatou. Ki te ahua ra he tangata a ia e pangia ana e te chronic bronchitis, e pangia tonutia ana ranei e taua mate, a i turi hoki taua honore rangatira ki nga kupu whakaatu a ona hoa kia hoki a ia ki tona kainga kia pai ai te tiaki i a ia, kahore, i u tonu tana noho ki Poneke nei, he tumanako nona tera ka taea e ia te whakahaere tonu i ana mahi Paremete. Ko te mutunga ra, tere ana tona ngaro, a kua kore nei ia i waenganui i a tatou i naianei. E te Pika, ka tono atu ahau kia whakaaetia e te Kaunihera tetahi kupu pumau ka motinitia e ahau, me taku tono atu ano ki te Kaunihera kia whakaae, hei tohu manaaki ki te maharatanga atu ki te matenga o te Honore Taiaroa, me hiki te Kaunihera mo apopo. E te Pika, ko te kupu pumau ka tono atu nei ahau kia whakaaetia e te Kaunihera ko tenei, ara: E hiahia ana tenei Kaunihera kia ata tuhia ki ona pukapuka tona whakaaro nui mo nga mahi Paremete i whakahaerea e te Honore Hori Kerei Taiaroa, kua mate, mo tenei Koroni, me te mihi atu ano o te Kaunihera ki tana pouaru me tana whanau kia mohiotia mai te pouri o te Kaunihera me te aroha nui kia ratou i a ratou e noho mai nei i roto i te mate.

Honore Kapene Peiri (the Hon. Captain Baillie).—E te Pika, notemea hoki ko ahau tetahi i mohio tonu ki a te Honore Taiaroa kua mate nei, mai o tona urunga ki te Paremete, ka tu ake ahau ki te tautoko i te motini a toku hoa honore. page 8Ki taku mohio ko taua honore mema tetahi o nga mea tuatahi o nga mangai mo te iwi Maori i whakaturia i raro i te Ture Mema Maori i whakatakotoria ra e Ta Tonore Makarini (Sir Donald McLean). I noho ia hei mema mo nga tau e waru, kotahi tekau ranei, i roto i tera Whare, na, mo nga tau e rite ana pea ki te rua tekau ma rima kua hori ake nei i noho tonu taua honore rangatira hei mema mo tenei Kaunihera. E mohio ana tatou ki te kaha rawa o tona ngakau ki nga mea katoa i pa ki te iwi Maori. Ko ia tetahi o nga mea tino mohio o tatou tuakana, teina ranei, mo te taha ki te iwi Maori; ko tetahi hoki ko ana korero katoa i ata whakarongona e nga honore mema. E tino mohio ana ahau, i ahau e korero nei, ko aua whakaaoro ano o nga honore mema, ara, e tino rongo ana tatou i tenei mate kua pa mai ki te Kaunihera, me te kaha rawa o to tatou mihi atu ki tana pouaru me tana whanau mo ratou kua noho nei i roto i te mate. E tu atu ana ahau hei tuara mo te motini a toku hoa honore.

Honore Pikatana (the Hon. Mr. Pinkerton).—E te Pika, i haere mai ahau i te wahi o te koroni nei i noho ai a te Honore Taiaroa, kua mate nei, mo nga tau maha—i noho ia ki te takiwa o Taiaroa Heads—e tika ana kia kii ahau ko taua honore rangatira i tino mohiotia, i tino manaakitia ki roto i taua wahi o te koroni. Ki toku whakaaro tera e kitea ana kahore e ngaro atu te iwi Maori i tenei whenua, notemea kua ranu haere te Maori me te Pakeha. Ko Taiaroa kua mate nei i tirohiatia ko te hononga atu o nga Maori o mua ki te Pakeha, no taua take i tino whakaaro nuitia ia e nga iwi e rua. I a ia e tiaki kaha ana i nga take tika mo tona iwi Maori, kaore taua honore rangatira i whakahaere i aua take i runga i te ahua whakawehi; pai rawa atu tana whakatakoto i ana hiahia ki te aroaro o te Paremete ki te aroaro ranei o era atu upoko, kahore rawa a ia i tu whakawehi atu. Ko te take ra he pai marire no tona ngakau, me tana hiahia hoki kia haere totika nga mea katoa i waenganui i nga iwi e rua, na reira ra ka mahara manaaki atu nga iwi e rua ki a ia. E tino mohio ana ahau ka whakaaetia e nga mema katoa tenei motini, me te motini tera ano hoki e tukua atu ki tana pouaru me tana whanau.

Honore Mahuta.—E te Pika, e tu ake ana ahau me te kaha rawa o te pouri o toku ngakau—he pouri ra mo te paanga mai o Aitua ki tenei Whare, tangohia atu ana e ia mo ake tonu atu a te Honore Taiaroa. Kaha rawa te mamae o toku ngakau i te korenga o to tatou hoa i tona nohoanga i tenei ra—a ia i pupuri tonu i te ora mo tona iwi, nga Maori, ki tana ngakau, me te mea ano hoki i whakahaerengia e ia ana ngoi i nga wa katoa hei painga mo te iwi Maori. Me aha i te mea no naianei tata ake nei i noho ai ahau hei mema mo tenei Kaunihera, kaati kua rongo ahau i te ingoa o te Honore Taiaroa me ana mahi e korerotia ana ki nga wahi katoa o Niu Tireni. I taku taenga mai ki Poneke nei ka tutaki ahau ki a ia i roto i tenei Whare, ka mohio ahau he tika tonu aua korero mona, e hara i te pakiwaha i te tito ranei, e ngari he wahi kau o nga painga o taua rangatira honore. He rangatira ia i whakahaere i ana kaha i runga i nga mea katoa i mohio ai ia he painga i roto mo nga iwi e rua. I naianei ra kua whakarerea ake tatou e ia; kua haere atu ia i taua huarahi e haere ai nga tangata katoa; kua haere atu ia ki tona Atua. Tena koutou katoa i roto i tenei huihuinga honore; tena koutou katoa. He nui taku whakapai i nga kupu mihi kua korerotia nei e koutou, me te kaha o to koutou pouri mo te mate kua pa mai ki tenei Kaunihera. Ka mohio te ao i naianei ki o tatou whakaaro mo te Honore Taiaroa kua mate nei. Ka mohio hoki te ao tera i tirohia paitia a ia e tatou, a ia ra me ana mahi, me te mea ano hoki i a ia kua haere atu nei, tera i waiho ake e ia etahi ahuatanga e mahara tonu ai tatou ki a ia, kahore e taea te wareware. Kaati, e tautoko ana ahau i te motini kua korerotia nei mo te Honore Taiaroa. Kia ora, kia ora tonu koe, e te Pika; a kia ora tonu hoki koutou, e nga rangatira honore!

Whakaaetia ana te motini.

Hiki ana te Kaunihera i te tekau ma rua meneti ki te toru karaka p.m.