Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1896-1899

Meiha Ropata Wahawaha, N.Z.C

Meiha Ropata Wahawaha, N.Z.C

Te Waaka.—E tono ana au kia whakaaetia tenei motini, ara: "E hiahia ana tenei Kaunihera kia ata tuhia enai kupu kia mohiotia ai e whakaaro nuitia ana e tenei Kaunihera nga mahi nui me nga mahi toa i whakahaerea e Meiha Ropata Wahawaha mo te taha ki tenei koroni, me te hiahia o tenei Kaunihera kia tuku kupu mihi atu ki tana pouaru, me tona iwi, kia mohiotia mai to tatou pouri me to tatou aroha nui ki a ratou, i a ratou e noho mai nei i roto i te mate." E hiahia ana hoki au ki te whaikupu mo runga mo tenei motini. E kore pea e whakaaro nuitia aku nei kupu mo nga mahi nui a taua kaumatua toa, i te mea hoki kaore au i kite a tinana i ana mahi, engari he mea rongo naku. Otira kei te mohio ano tatou, i rongo katoa hoki nga iwi o tenei koroni ki nga mahi i mahia e Meiha Ropata mo nga iwi o Niu Tireni. E tino mohiotia ana hoki na tana kaha ki te whakahaere tikanga i nga wa o te raruraru i taea ai e nga Pakeha me nga Maori te peehi nga mate i pa ki te koroni i roto i aua tau. No te tau 1868 ka uru ia ki te whawhai a mau tonu i te tau 1868, me te tau 1869, me te 1870, a no te tau 1870 i puta rawa ai ana mahi toa i tukuna atu ai ki a ia e te koroni nei te tohu whakahonore ara te New Zealand Cross. I penei nga kupu apiti ki taua tohu, ara: Mo tona maia me tona toa i te whakaekenga tuatahi, me te whakaekenga whakamutunga o Ngatapa, me tona maia pumau i te whakaekenga tuatahi, i te mea e whitu tekau ano ona hoia, i te mea kua whati te nuinga o nga Maori o te taha ki te Kawanatanga, haere tonu ana a Meiha Ropata me tana ope tae rawa ki te parepare, noho tonu i reira a po noa, a na te kore paura ano i mahue atu ai tona tuunga, a he maha ke ona hoa i matemate. Otira he pera tonu tana mahi i roto i te whawhai, e kitea tonutia ana tona maiatanga me tona matauranga ki te whakahaere tikanga, a na tona toa ano hoki i maia ai ona hoa ki te whai page 9haore i a ia. A i tukuna mai hoki e te Kuini te hoari whakahonore mana, ma nga rangatira tokorua atu ano hoki. Ka tino mau tona tona ingoa i roto i nga korero mo taua wa i mutu ai nga wha whai i tino pumau ai te rangi marie ki tenei koroni. E mahara ana au ka hiahia te Kaunihera kia mau tonu ki roto ki te ngakau o te iwi nui o Niu Tireni te ingoa nui o Meiha Ropata Wahawaha. Ki te mahara ano hoki tatou he maha nga tau e tu ana taua kaumatua hei mema mo tenei Kaunihera, e noho hoa tahi nei i roto i a tatou, e kite nei tatou i tona ngakau pai me ona whakaaro rangatira, me tona whakiti i a ia, e noho puku ana me ta te toa ano ana tikanga, kaore he rupahu, e whakahonoretia ana e tatou i a ia e noho tahi ana i roto i a tatou. Na ko te mahi tika ma te Kaunihera, me ata tuhi ki roto ki nga pukapuka o te Kaunihera, to tatou whakanui ki tona ingoa, me to tatou pouri i te mea kna mate atu taua kaumatua.

Kapene Peere.—I te mea e tu atu ana au ki te tautoko i te motini a taku hoa honore, e tika ana kia whaikupu atu hoki au mo nga mahi a taku hoa honore kua ngaro atu nei, i te mea hoki he hoia ano hoki ahau. Kaore ahau nei i kite i ana mahi, no reira au i pouri ai mo te ngarongo o te Witimoa, notemea hoki ko ia te apiha whakahaere i te wa i puta ai aua mahi toa a Meiha Ropata mo te taha ki tenei koroni. E tautoko ana au i te kupa a te Waaka i a ia i ki mai na, he tangata whakaaro rangatira a Meiha Ropata i a ia e noho ana i roto i tenei Kaunihera, kaore ona whakahi, ona rupahu ranei, engari he tangata ngawari, he hoa tuturu piripona hoki ki ona hoa, ka nui taku aroha atu ki tona pouaru me tona iwi katoa i te mea kua pangia ratou e tenei mate nui. He wa raruraru nui te wa i tu ai a Meiha Ropata ki te whakabaere tikanga hei oranga mo te koroni. I taua wa kaore i mohiotia e te iwi, e te Paremete ranei te pewheatanga o nga raruraru i te Tai Rawhiti, kaore i mohiotia he aha ra te aitua e pa mai i ia ra i ia ra, engari na te maia o Meiha Ropata me tona iwi i ora ai tera wahi o te koroni, me te koroni katoa ano hoki.

Takuta Kerehi.—Kei te taimaha rawa toku ngakau i au e tu atu nei, notemea kei te pehia au e te pouri ina hoki whakamuri oku whakaaro I runga i te mate nui kua pa mai nei ki a tatou. I te mea kua hipa atu i te rua tekau ma rima tau mai o toku kitenga i ana mahi e uaua ana inaianei te korero tika mo aua take. Ki taku mahara ko ia pea te tino toa o roto a aku tangata i kite ai i roto i te pakanga. E naua ana te ki ko wai te tino toa. I kite au i a Meiha Ropata i Pukemaire, i a matou e whakaeke ana i te pa o nga Hauhau, kua hoha ia ona hoa i te kaha o te ua, hou atu ana ia ma te awa keri, i ngoki haere atu me te kiore, mau ki te waewae o te hoariri, toia mai ki waho, makaa atu ki waenga o ona hoa. I puta mai te pawera ki au, i au e titiro atu ana, i te mea hoki kaore i mohiotia e puta ora mai, e pewhea ranei. Te kitenga atu o Meiha Biggs, tetahi tino toa, kua hou a Ropata ma te awa keri, hou atu ana hoki ia ma reira, whakapiri atu ana o raua hoa ki te tautoko i a raua. E puta mai ana ano ki an i tenei wa te whakawehi ina mahara au ki tona hounga atu ki roto ki te mate. Na taua mahi ana i kokiri ai ano i whakaekea ia te pa. Ko Meiha Ropata raua ko Meiha Biggs i uru tuatahi ki roto ki te pa, whati ana te Hauhau. I kite atu au i a Meiha Ropata i taua wa, e arahi ana i te wha rau o Ngatiporou. Nana i huaki, haere topu tonu te ope, e mau ana nga peneti i nga pu, me nga kara e rere ana. Ka puta te kupu katahi ka marara te ope, ka rere ia tangata ia tangata ki te mahi i whakaritea maha. E te Tumuaki, ki te hoki oku whakaaro ki te wa o te whawhai me nga mahi toa a Meiha Ropata, ki te whakaaro hoki au ki tono ngakan rangatira i a ia e noho ana i roto i tenei Kaunihera, me te kaha me te tika o ana kupu i tona tuunga kotahitanga ki te whaikorero i roto i tenei Kaunihera, e pouri ana au i te mea, kaore i te mohiotia nuitia e te katoa, taua tino tangata, tino rangatira ngakau pai, tino toa.

Te Riki.—E te Tumuaki, e koa ana au mo toku taenga ki te nehunga o Meiha Ropata. E koa ana au i te mea i tupono au, maringanui i tupono au ki te nehunga o taua tino toa. Kua ahua kaumatua au inaianei, a e mahara ana page 10au ki nga whawhai i uru ai a Meiha Ropata, a i toku tamarikitanga ko ia te tino toa i mohiotia ai e au. I te whakaritenga a te Kawanatanga kia tukuna atu he ope hoia ki te nehunga o taua kaumatua, i mea mai te Minita, e watea ana ano he tuunga moku in a hiahia au ki te haere ma te tima a te Kawanatanga. Whakaae tonu atu au, a tae ana au ki reira. Kaore au i kaha ki te whaikorero mo te taha ki tenei Kaunikera, engari i put a ano he kupu aroha maku ki tona iwi, me taku ki atu ki a ratou, i tino whakanui nga mema o te Kaunihera ki a ia, i a ia e noho tahi ana i roto i a tatou, pera ano me te whakanui a te iwi mona i runga i ana mahi toa i a ia e tu hoia ana. Ko tona nehunga i ata whakahaerea i runga i ta te hoia tikanga I mua tata i te nehunga o te tupapaku i tu atu a Meiha Poata, tona hoa tuturu o mua mai, whakatakotoria ana ki runga ki te kawhena te hoari i tukuna mai ra e te Kuini ki a Meiha Ropata. Ka mutu te tangi, ka whaikupu atu a Timi Kara mo te taha ki te Kawanatanga, me etahi atu. Na ona hoa ano o roto o te whawhai i hiki haere te tupapaku ki tona takotoranga, i tua iti atu i te whare runanga i mahia ra e ia, tanumia ki Waimatatini, i raro iho i nga maunga i kitea ai ki reira tona toa. I ki atu au i reira, a e ki ana ano au, he tino rangatira taua kaumatua, he tino toa, a tera e korero nuitia ana mahi, i te wa e tuhia ai nga korero e pa ana ki Niu Tireni nei.

Whakaaetia ana te motini.