A Grammar and Dictionary of the Samoan Language, with English and Samoan vocabulary
A
A
-
A. soan. se, le.
-
Abaft, soav. i tua. Upu, behind.
-
Abandon, v. tuulafoaʻi. Upu, forsake.
-
Abase, v. [abe's] faamaulalo.
-
Abash, v. faama.
-
Abate, v. [abe't] faafeoloolo, tauau.
-
Abbreviate, v. [a-bri-vi-et] faasaʻasaʻa. Upu, shorten.
-
Abdomen, n. mauava. Upu, belly, stomach.
-
Abet, v. fesoasoani.
-
Abhor, v. [ab'-hor] ʻinoʻino. Upu, hate.
-
Abhorrence, n. [ab-hor-ens] ʻinoʻino.
-
Abide, v. [a-baid] mau. Upu, dwell.
-
Abiding, soan. tumau.
-
Ability, n. mafai. Upu, power.
-
Abject, soan. faatauvaa.
-
Able, v. [ebel] mafai, lava. Upu, can.
-
Ablution, n. taʻeleina.
-
Abode, n. [abod] mea e nofo ai. Upu, dwelling.
-
Abolish, v. faauma.
-
Abominable, soan. inosia.
-
Abominate, v. [a-bominet] ʻinoʻino.
-
Abortion, n. papa.
-
Above, soo upu [abuv] i luga (in rank), sili.
-
Abound, v. [abaund] matuʻa tele.
-
About, soo upu [abaut]. 1. i, ia, “about you” = ia te oe, ia te outou. 2. siʻosiʻo. 3. pe tusa ma, “about two miles” = pe tusa ma maila e lua. Soav. a, “about to go” = aalu.
-
Abreast, soav. o gatasi.
-
Abridge, v. [a-bridj] faaitiiti, faasaʻasaʻa.
-
Abrogate, v. [abroget] faataga, tatala.
-
Abscess, n. [ab-sés] maʻi faasua.
-
Abscond, v. [ab-skónd] lafi.
-
Absent, v. e le i ai.
-
Absolve, v. tatala.
-
Absorb, v. mimiti.
-
Abstain, v. [ab-sten] e le fai, “abstain from drink” = e le inu.
-
Abstract, v. to ʻese.
-
Absurd, soan. faavalea.
-
Abundance, n. taumafa, tele lava.
-
Abuse, v. [a-bu'z.] faaleaga; faataumaʻoi.
-
Accede, v. [ak-sid] gauaʻi, faatasi.
-
Accept, v. [ak-sept] tali.
-
Access, n. [ak-ses] ala e sao ai.
-
Accessible, soan. [ak-sesib'l] of men, nofogofie; of places, faigofie.
-
Accident, n. [ak-si-dent] mao; o le mea ua mao ina ua tupu faafuasei.
-
Accompany, v. alu faatasi (sing.); o faatasi (pl.).
-
Accomplice, n. [ak-kom-plis] le ʻau faatasi.
-
Accomplish, v. uma ona fai.
-
According, soo upu [akoadig] faatatau, “according to” = e pei ona fai.
-
Accordingly, soav. o le mea lea.
-
Account, n. [akaunt]. 1. tala. 2. pe a faasino i mea e faatau. O le tusi e faia i mea na faatau (of things bought).
-
Accumulate, v. [akumulet] faupuʻe, faulaʻi, aulaʻi.
-
Accurate, soan. [akuret] tatau lelei, tonu.
-
Accurse, v. faafano, fetuʻu.
-
Accuse, v. [akus] momoli.
-
Accustom, v. faamasani.
-
Ache, v. [ek] tiga, gaoi. Upu, pain.
-
Acid, soan. [asid] ʻoʻona (aseta).
-
Acknowledge, v. [ak-no-lej.] taʻu.
-
Acquaint, v. [akueʻnt] faaali atu.
-
Acquiesce, v. [ak-kui-és] usiusitai. Upu, obey.
-
Acquire, v. [ak-kuaia] maua. Upu, obtain.
-
Acquit, v. [ak-kuit] tuusaʻoloto; ua le sala.
-
Acrid, soan. [ak-rid] ʻaʻava.
-
Across, soo upu, faalava, i tala atu, “across the water” = i tala atu o le vai.
-
Act, v. fai; n. galuega; faiga. Upu, n. action [ak-shon].
page 345 -
Active, soan. fai mea vave.
-
Adage, n. [ad-ej] muagagana.
-
Adapt, v. faatatau.
-
Add, v. faaopoopo.
-
Addicted, soan. [ad-ik-ted] masani i.
-
Addition, n. [adishón] faaopoopo.
-
Addle, v. tatama.
-
Address, n. lauga, apoapoaiga.
-
Adhere, v. [ad-hía] pipiʻi.
-
Adjacent, soan. [ad-jesant] lata i.
-
Adjoin, v. tuaoi.
-
Adjourn, v. tolo, “adjourn the meeting,” tolo le potopotoga.
-
Adjudge, v. [ad-júj.] pule, faamasino.
-
Adjure, v. [ad-júa] fai atu ia tauto.
-
Adjust, v. faatatau, faatonu.
-
Admirable, soan. maeu.
-
Admiration, n. [ad-mi-re-shon] viiga.
-
Admire, v. [ad-maia] ofo; manatu ma le fiafia.
-
Admit, v. talia.
-
Admonish, v. apoapoaʻi.
-
Adopt, v. e fai mona (atalii, &c.).
-
Adore, v. [adoa] ifo atu.
-
Adorn, v. teteu, teuteu.
-
Adrift, soav. tafea, motu.
-
Adulation, n. faaneeneega.
-
Adult, soan. and n. tagata matua.
-
Adultery, n. mulilua.
-
Advance, v. [ad-váns] alualu.
-
Advantage, n. [ad-van-tej.] se mea e maua.
-
Adversary, n. le ita mai.
-
Adverse, soan. tetee; e le tusa ma le manaʻo.
-
Adversity, n. mala; puapuaga. Upu, trouble.
-
Advice, n. [ad-vais.] apoapoaiga.
-
Advise, v. [ad-vaiz] faatonu.
-
Advocate, v. and n. [ad-vo-ket] fautua.
-
Adze, n. [adz.] toʻu.
-
Afar, soav. mamao.
-
Affable, soan. nofo lelei; loto alofa.
-
Affect, v. aʻafia; faafia—.
-
Affectation, n. [af-fek-te-shon] faafia—(as of wisdom, faafia poto).
-
Affection, n. [af-fek-shon.] alofa.
-
Affirm, v. matua fai atu.
-
Afflict, v. faatiga.
-
Affright, v. [affra'it] faamataʻu.
-
Affront, v. faaonoono.
-
Afloat, soav. opeopea.
-
Afoot, soav. [afut] ui a uta.
-
Afraid, v. [afred] mataʻu, fefe.
-
After, soo upu and soav. mulimuli ane, “after a time,” ina ua mavae nisi aso.
-
Afterbirth, n. fanua.
-
Afternoon, n. [aftanun] ina o gagaifo le la.
-
Afterwards, soav. mulimuli ane.
-
Again, soav. [agen] toe, “come again,” toe sau.
-
Against, soo upu [agenst] fesagai, feagai. Upu, opposite.
-
Age, n. [ej] tupulaga; ona tausaga. “Six years of age” = e ono ona tausaga.
-
Aged, soan. [ejed] matua. “Aged man” = toeaina. “Aged woman” = loʻomatua.
-
Agent, n. [ejent] o le sui.
-
Aggravate, v. [ag-gravet] faʻalili.
-
Aggression, n. o le amataga o sauaga, &c.
-
Aggressor, n. o le na tupu ai le misa.
-
Aghast, soav. [agaʻst] segia le mauli.
-
Agitate, v. [ajitet] lulu. Upu, shake.
-
Agitator, n. [ajiteta] o le faaoso.
-
Ago, soav. i aso (&c.) ua mavae. “Long ago” = anamua; ua leva talu ai.
-
Agony, n. [agoʻni] tiga tele.
-
Agree, v. [agri]. “Very well” = ua lelei. “I agree” = ou te usiusitai (obey). “Of the same mind” = loto gatasi.
-
Agreement, n. feagaiga.
-
Aground, soav. paʻulia, toʻa.
-
Aha! ue!
-
Ahead, soav. [ahed] i luma, muamua.
-
Aid, n. and v. [ed] fesoasoani.
-
Ailment, n. [elment] maʻi.
-
Aim, n. and v. [em]. “Aim at” = page 346 faatatau. “My aim” = le mea ou tc tausisi i ai.
-
Air, v. [ea] faasavili; n. Ea; savili.
-
Alarm, n. and v. [alam] (n.) o le leo o le mea e mataʻutia; v. faʻamataʻu.
-
Alas! Oi talofa! Aue!
-
Albino, n. tetea.
-
Alert, soan. mataala. “On the alert” = Ua mataala.
-
Alien, n. [elien] tagata ʻese.
-
Alienate, v. [elienet] faamasesei.
-
Alike, soav. [alaik] tutusa.
-
Alive, soan. [alaiv] ola.
-
All, soan. uma.
-
Allegiance, n. [al-i-ji-anʻs.] gauaʻi.
-
Alleviate, v. [al-i-vi-et] faatilemu, e filemu ai.
-
Alliance, n. [alaian's] sootaga.
-
Allot, v. tufatufa.
-
Allotment, n. o le fasi fanua ua tuu.
-
Allow, v. [aláu]. Upu, permit = tuu atu. Upu, yield = usuisitai.
-
Allowance, n. [alauáns] o le mea ua faatatauina.
-
Allure, v. [al-iua] faalatalata (ina ua faaali se mea e mata e lelei).
-
Ally, n. [alai] ʻau faatasi.
-
Almanac, n. [oalmanák] kalena (Calendar).
-
Almost, soav. [oalmost] toe ina, tali, tai. “Almost dead” = tali oti.
-
Alone, soan. [alon] toatasi, na o ia. “I am alone” = na o aʻu.
-
Along, soav. “go along” = ui ane, soo upu, “along with” = faatasi ma.
-
Aloof, soav. [aluf] ʻese.
-
Aloud, soav. ma le leo tele.
-
Already, soav. [oalrédi] ua uma; nei.
-
Also, soav. foʻi.
-
Alter, v. [oaltá] liliu.
-
Alternate, v. [oaltanet] auauaʻi.
-
Although, soo f. e ui ina, e ui lava.
-
Altogether, soav. faatasi; uma.
-
Always, soav. soo, i aso uma, e le aunoa.
-
Amass, v. faaputu.
-
Amazed, v. t. t. [Amez'd] segia le mauli.
-
Amazing, soav. [amezig] maʻeu.
-
Ambassador, n. savali.
-
Ambiguous, soan. faalepupula lona uiga.
-
Ambition, n. fia sili.
-
Ambush, n. ʻau ua tanu, tatao.
-
Amend, v. feoloolo.
-
Amends, n. pl. taui, totogi.
-
Amiable, soan. [emiebl] amio alofa.
-
Amidst, soo upu, i totonu, i le va, i loto.
-
Amiss, soav. sese.
-
Ammunition, n, pulu ma one.
-
Amongst, soo upu, faatasi; i, i totonu. Upu, among.
-
Amount, n. o le aofaʻi.
-
Ample, soan. tele; lava. Upu, sufficient.
-
Amputate, v. [am-pu-tet] vavae.
-
Amuse, v. [a-muz] faafiafia.
-
Amusement, n. o le mea ua faafiafia ai.
-
An, soan. se.
-
Ancestor, n. [ansésta] tupuga.
-
Anchor, n. [agka] taula; v. tuu taula.
-
Anchorage, n. [agkorej] o le mea e lafo ai le taula, taulaga.
-
Ancient, soan. [enshe'nt] anamua.
-
And, soo f. ma.
-
Angel, n. [enjel] agelu.
-
Anger, n. [anga] ita; toatamaʻi, toasa (to chiejs).
-
Angry, soan. [angri] ita; toasa, toatamaʻi.
-
Animal, n. manu, mea ola. Soan. faapei o manu.
-
Ankle, n. tapuvae; ponapona vae.
-
Annex, v. [an-éks] sosoo faatasi.
-
Announce, v. [anaʻuns] taʻu atu.
-
Annoy, v. [anoi] faasoesa, faalili.
-
Annual, soan. i lea tausaga ma lea tausaga. Soav. annually [ánuali].
-
Annul, v. tinei.
-
Anoint, v. faauu.
-
Another, suin. se tasi.
-
Answer, n. and v. [ansa] tali.
page 347 -
Ant, n. loi. “White ant” = ane matu; ane sosolo.
-
Anxious, soan. [agkshus] popole. “Anxious to do” = fia fai lava.
-
Any, suin. [eni] ni, nisi; soo se. Anything = soo se mea. Anyone = soo se tagata. “Any more” = e toe maua, &c. “Did not fight any more,” sa le toe tau lava.
-
Apart, soav. tuuʻesea.
-
Apartment, n. afeafe, potu.
-
Apologise, v. [apolojaiz] fsatoese, toese.
-
Apostle, n. aposetolo.
-
Apparel, n. ofu.
-
Apparent, soan. iloa tino; e peiscai.
-
Apparition, u. aitu.
-
Appeal, n. [a-pil] tagi i le faamasino sili; aioi.
-
Appear, v. [a-pia] aliali.
-
Appease, v. [apiz] faalaulelei, faamolemole.
-
Applaud, v. [a-pload] vivii.
-
Apple, n. [a-pal] o le fua o le tasi laau.
-
Apply, v. [a-plai] fesili.
-
Appoint, v. totofi.
-
Appointment, n. tofiga.
-
Approve, v. [a-pruv] fiafia; fai i ai ua lelei.
-
Approach. v. faalatalata.
-
April, n. [epril] Aperila.
-
Apt, soan. masani. Upu, quick, aʻoaʻogofie.
-
Arab, soan. o le tagata Arapi.
-
Arbitrate, v. [abitret] pule.
-
Arbiter, n. o le ua tuu i ai le pule i tinauga.
-
Arch, n. o se vaega o se liʻo; o maa ua ati faaliʻoliʻo.
-
Architect, n. [a-kiteʻkt.]o le tufuga sili.
-
Ardent, soan. naunau.
-
Arduous, soan. faigata.
-
Are, v. [ar] v. “be,” pl. t. nei.
-
Argue, v. [agiu] finau (i tautalaga, &c.).
-
Arise, v. [a-raiz] tulai, t. t. arose.
-
Arm, n. [am] lima; aʻao (to chiefs).
-
Arm, v. fai auʻupega.
-
Armour, v. [ama] auʻupega; ofu tau.
-
Armpit, n. [ampit] ʻaoʻao.
-
Arms, n. pl. auʻupega.
-
Army, n. [a-mi] ʻau, itutaua.
-
Around, soo upu and soav. soo, faasiʻosiʻo.
-
Arouse, v. [a-rauz] fafagu.
-
Arrange, v. [a-renj] sauni.
-
Arrest, v. puʻe, taoti.
-
Arrive, v. [araiv] oʻo; taunuu. Upu, reach.
-
Arrogance, n. faasiasia, faamaualuga. Upu, haughtiness, pride.
-
Arrow, n. [aro] u fanafana.
-
Arrowroot, n. [arorut] masoa.
-
Artery, n. [ateri] ua.
-
Artifice, n. [atifis] togafiti.
-
As, soav. pei, faapei.
-
Ascend, v. [as-end] aʻe.
-
Ascent, n. [as-ent] aʻega.
-
Ascertain, v. [as-a-ten] suʻc ia iloa, fesili.
-
Ashamed, soan. [a-shem'd] ma, masiasi.
-
Ashes, n. pl. lefulefu.
-
Ashore, soav. [a-shoa] i uta.
-
Aside, soav. [a-said] ese.
-
Ask, v. ole, faanoi; sili, fesili.
-
Aslant, soav. faasapasapa.
-
Asleep, v. ua moe, ua tofa. “He is aslcep” = Ua moe o ia.
-
Ass, n. asini. Upu, donkey.
-
Assassin, n. aitu tagata.
-
Assault, v. oso atu ma fasi (tagata).
-
Assemble, v. faapotopoto.
-
Assembly, n. faapotopotoga.
-
Assent, v. and n. usiusitai; ioe mai.
-
Assert, v. fai mai[gap — reason: unclear]va.
-
Assiduous, soan. [asijuus] maʻelega.
-
Assist, v. fesoasomni.
-
Associate, v. and n. [asosiet] faatasi, faauo; n. uo.
-
Assure, v. [ashua] faamaoni mai.
-
Astern, soav. tuumuli. “Go astern” = tuumuli (o le vaa).
-
Asthma, n. [as-ma] sela.
-
Astonish, v. ofo, segia mauli.
-
Astray, soav. [astrei] sese.
-
Astride, soav. [a-straid] magai (sit astride).
-
Asunder, soav. [a-sun-da] ʻeseʻese, “put asunder” tuu ʻeseʻese.
page 348 -
Asylum, n. [a-sai-lem] lafitaga, malu; o le fale e tuu ai vale.
-
At, soo upu, i, ia, i le. “At last” = i le iʻuga; e iʻu ina.
-
Ate, v. [et] t. t. o le v. eat.
-
Atlas, n. o le tusi o faafanua.
-
Atone, v. [a-ton] togisala.
-
Atonement, n. togisala, togiola.
-
Attack, v. oso atu.
-
Attain, v. [aten] maua.
-
Attempt, v. taumafai. Upu, try.
-
Attend to, v. faalogologo; attend on (take care of) tausi; attend, o faatasi ma.
-
Attest, v. molimau.
-
Attracted, v. t. t. [attrakted] tosina.
-
Auction, n. [oakshon] faatau-tui.
-
Auctioneer, n. o le faatan-tui.
-
Audience, n. [oadiens] o e faalogologo.
-
August, n. Aokuso.
-
Aunt, n. [ant] le tuafafine o le tama; le uso o le tina.
-
Austere, soan. [oastia] matapau.
-
Author, n. o le ua pogai ai se tusi.
-
Authority, n. pule. “His authority” = lana pule.
-
Avail, v. and n. [aveil] aoga.
-
Avarice, n. [avaris] manumanu, mata-peʻapeʻa.
-
Avenge, v. [a-venj.] taui ma sui.
-
Avert, v. faaliliu.
-
Avoid, v. ʻalo, igoigo.
-
Await, v. [auet] tali atu.
-
Awake, v. [auek] fafagu; (of one's own accord) ala.
-
Aware, soan. [auea] iloa.
-
Away, soav. [auei] ʻese. “Go away” = alu ese.
-
Awkward, soan. [oakuad] faalemasani.
-
Awning, n. fale ie e malu ai le la.
-
Axe, n. [aks] toʻi, matau; (to chiefs) faasagaʻese.
-
Axiom, n. upu moni.
-
Axis, n. o le laina po o le ʻau e taavili ai se mea.