Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

A Grammar and Dictionary of the Samoan Language, with English and Samoan vocabulary

B

B

  • Baby, n. [bebi] tama meamea, teme meamea. Upu, babe.

  • Babyish, soan. faapei o se tama meamea.

  • Back, n. [bak] tua. “Go back” = toe foʻi.

  • Backbite, v. [bak-bait] tuaupua.

  • Backbone, n. [bak-bon] ivi-tu.

  • Backdoor, n. bak-dor] faitotoa i tua fale.

  • Backslide, n. [bak-slaid] tuumuli, pau.

  • Backwards, soav. tuumuli.

  • Bacon, n. [bekon] itu puaa va faamasimaina.

  • Bad, soan. leaga; amioleaga.

  • Bag, n. taga.

  • Bait, n. [bet] maunu.

  • Bake, v. [bek] tao.

  • Baker, n. o le fai falaoa.

  • Bald, soan. tula.

  • Baldness, n. tula.

  • Bale, n. [bel] taʻui.

  • Bale, v. asu. tata.

  • Ball, n. [boal] 1. polo e taalo ai; mea ua tino lapotopoto. 2. Siva.

  • Ballot, n. and v. palota (tofiga ua faia e tagata i le tagafiti faalilolilo ina ua taitasi ma tuu i se pusa sona taofi ua tusia, po o se polo ua iloga ai taofi taitoatasi).

  • Ballad, n. pese (e faasino i se tala ua fatua faapese).

  • Bamboo, n. [bambu] ʻofe.

  • Banana, n. faʻi.

  • Band, n, 1. fusi; 2. ʻau.

  • Bandage, n. [ban-dej] fusi (i manuʻa, &c.).

  • Bandy-leg, soan. [bandileg] faasaesae.

  • Bang, n. and v. tuʻi.

  • Banish, v. faateva, tuli.

  • Banishment, n. o le aunuua.

  • Bank, n. [bagk] (o se vaitafe) ʻauvai; panaki (o le fale e teu ai tupe e tului ai i tausaga); v. faafaupuʻe (eleele); avane tupe i le fale e teu ai.

  • Banner, n. [ba-na] fuʻa. Upu, flag.

  • Banter, v. ula.

  • Banyan, u. [ban-ian] aoa.

  • Baptism, n. papatisoga.

  • Baptize, v. [bap-taiz] papatiso.

    page 349
  • Bar, n. faamau; o le mea e pupuni aʻi; o se vaega i musika (pese); faupuʻega oneone i mulivai o vaitafe, &c.; v. punitia.

  • Barb, n. tala.

  • Barbarous, soan. saua.

  • Bard, n. [bad] fatu-pese.

  • Bare, soan. [bea] tele fua; le ufitia.

  • Barefoot, soan. le ufitia vae.

  • Bargain, n. [ba-gen] feagaiga (i faatau).

  • Bark, n. [bak] 1. paʻu; 2. ou (of a dog); v. 1. fisi, fofoʻe. 2. ou (of a dog).

  • Barley, n. [ba-li] karite (gr.).

  • Barometer, n. fua matagi, parometa.

  • Barque, n. [bak] vaa tila tolu.

  • Barrel, n. paelo.

  • Barren, soan. animals, women, pa; trees, le fua; land, lafulafua.

  • Barricade, u. [ba-ri-ked] ʻolo; o le mea e punitia ai se ala; v. pupuni le ala.

  • Barter, v. and n. faatau.

  • Base, soan. [bes] faatauvaa; leaga; n. faavae; o le malu i pese. (Upu, bass.)

  • Bashful, soan. ma, mata-muli.

  • Bashfulness, n. o le ma.

  • Basin, n. pesini (eng.).

  • Bask, v. taoto i le la.

  • Basket, n. ʻato, ete.

  • Bass, n. [bes] malu.

  • Bastard, n. tama toifale.

  • Bat, n. 1. peʻa, apaʻau vae; 2. pati (kirikiti.)

  • Bath, n. taelega, o se mea e taele ai.

  • Bathe, v. [beth] taʻele; to chiefs, faamalu, ʻauʻau.

  • Batten, n. fasi laupapa lauitiiti.

  • Batter, v. tuʻi-pala.

  • Battle, n. taua.

  • Bawl, v. [boal] alaga.

  • Bay, n. [be] faga.

  • Be, v. [bi] (See English Grammar for Samoans, pp. 29, 30).

  • Beach, n. [bich] faga, matafaga.

  • Bead, n. [bid] uʻamea; string of, lopa.

  • Beak, n. [bik] gutu.

  • Beam, n. [bim] laʻau, utupoto; of the sun, ave (o le la).

  • Bean, n. [bin] pini (fua a sc laau).

  • Bear, v. [bea] ave. tauave. Upu, endure, onesaʻi; “bear fruit” = fua mai; “bear children” = fanau mai tama; n. urosa (lat..

  • Beard, n. [biad] ava; of chiefs, soesa.

  • Bearer, n. “bearer of message” = ave feʻau; “bearer of burden” = ave avega.

  • Beast, n. [bist] manu.

  • Beat, v. [bit] ta, fasi, sasa.

  • Beautiful, soan. [biutiful] la lelei (woman); matagofie (things).

  • Beautify, v. [bintifai] fai ia matagofie, faamatagofie.

  • Becalmed, soan. [bekamd] maninoa.

  • Became, v. t. t. o le v. Become.

  • Because, soo f. aua, ona o, ma.

  • Beckon, v. negonego, talo.

  • Become, v. [be-kum] avea, liu, fai ma.

  • Bed, n. moega.

  • Bedridden, soan. faasugalugalufale.

  • Bedstead, n. moega laau, &c.

  • Bedroom, n. potu moe.

  • Bedtime, n. [bed-taim] o le ituaso e moe ai.

  • Bee, n. [bi] lago-meli.

  • Beetle, n. mogamoga. Upu, cockroach.

  • Beef, n. [bif] fasi pulumakau.

  • Befall, v. e tupu i; t. t. befell; soan. befallen.

  • Befitting, soan. e tatau i ai. Upu, becoming.

  • Before, soo upu, i luma o —.

  • Befriend, v. [bi-frend] alofa, fesoasoani.

  • Beg, v. aisi, faatoga, ole, aiʻoi.

  • Beget, v. fanaua; t. t. begot.

  • Beggar, n. o le faatoga.

  • Begin, v. ʻamata, afua; t. t. begun.

  • Beginning, n. ʻamataga.

  • Begone, v. alu, sc.

  • Beguile, v. [be-gail] pepelo, faasese.

    page 350
  • Behave, v. [be-hev] amio.

  • Behaviour, n. [be-hev-ia] amio; o le ala e tausisi ai le amio.

  • Behead, v. vavae le ulu.

  • Behind, soo upu, i tua.

  • Behold, v. vaai. Behold! faauta! t. t. beheld.

  • Being, soan. o le v. “be” ola; n. o le ola.

  • Belch, v. totomamala.

  • Belief, n. [be-lif] taofi. faatuatua.

  • Believe, v. [be-liv] in a promise, faatuatua. Upu: credit, ua manatu e moni.

  • Bell, n. logo uʻamca, tagitagi.

  • Bell-man, n. o le ta logo.

  • Bellow, v. uio.

  • Bellows, n. tapili.

  • Belly, n. manava; of a chief, alo.

  • Belong, v. e ana, e ona, e ou, e au, &c.

  • Beloved, soan. alofaina, pele.

  • Below, soo upu and soav. i lalo.

  • Belt, n. fusi, tali sela.

  • Bemoan, v. tagi, saʻafi.

  • Bench, n. nofoa laau.

  • Bend, v. loloʻu; make crooked, faapiʻo; t. t. bent.

  • Beneath, soo upu and soav. i lalo.

  • Benediction, n. manuia.

  • Benefactor, n. le agalelei.

  • Beneficial, soan. [benefishul] aoga.

  • Benefit, n. aoga; v. agalelei.

  • Benevolence, n. [bene'vole'ns] loto alofa, agalelei.

  • Benight, v. [be-nait] pogia.

  • Bereave, v. [beriv] aveese (i le pule a le Atua); t. t. bereaved, bereft.

  • Berry, n. fua a laau.

  • Beseech, v. [be-sich] aiʻoi; t. t. besought.

  • Beset, v. siʻomia.

  • Besetting, soan. siʻomia pea; “besetting sin” (o le agasala e pau soo ai se tasi).

  • Beside, soo upu [be-said] i tafatafa.

  • Besides, soav. totoe, toe ai.

  • Besiege, v. [be-sij] vagai.

  • Besmear, v. [be-smia] panupanu.

  • Bespeak, v. muaʻi fai atu.

  • Besprinkle, v. sausau.

  • Best, soan. faatatau sili o le upu “good.” E sili ona lelei.

  • Bestow, v. avatu, foaʻi.

  • Bet, n. tupe ua fai ma faʻaʻai i pele, tausinioga, &c.; v. e faaʻai i tupe.

  • Betray, v. [be-trei] faalata.

  • Betroth, v. faufautane.

  • Better, soan. faatatau lua o le upu “good.” E lelei lenei a e leaga lena.

  • Between, soo upu, i le va, e va aʻi.

  • Bewail, v. [be-uel] tagi aue, faanoanoa.

  • Beware, v. [be-uea] faaeteete. Ia oe!

  • Bewilder, v. fememeaʻi.

  • Beyond, soo upu, i tala atu.

  • Bible, n. [bai-bl.] tusi paʻia.

  • Bid, v. fai atu, fai mai.

  • Bidding, n. o le upu ua fai atu.

  • Bier, n. fata mo tagata oti.

  • Big, soan. latele.

  • Bigamy, n. nofo lua.

  • Bill, n. o le tusi a le faatau.

  • Billow, n. peau.

  • Bind, v. [baind] fusifusi; t. t. bound.

  • Binding, n. faavaa o tusi; fusi, fusiga.

  • Bird, n. manu.

  • Birth, n. fanauga.

  • Biscuit, n. [bis-kit] masi papalagi.

  • Bishop, n. epikopo.

  • Bit, n. faagutu. Upu: piece, fasimea.

  • Bite, v. [bait] u; t. t. bit; soan. bitten.

  • Bitter, soan. oʻona.

  • Black, soan. uliuli.

  • Blacken, v. faauliuli.

  • Blackboard, n. laupapa e fai ai aʻoga.

  • Blacksmith, n tuʻi-fao.

  • Bladder, n. taga-mimi.

  • Blade-bone, n. [bled-bon] ivi foe.

  • Blame, v. [blem] taʻu sese.

  • Blamable, soan. ua i ai le sese.

  • Blameless, soan. le sese; le taʻu seseina.

    page 351
  • Blameworthy, soan. e tatau ona taʻu sese.

  • Blank, soan. paʻepaʻe “blank paper,” pepa le tusia.

  • Blanket, n. ie mamoe.

  • Blaspheme, v. [blas-fim] faifai i le Atua.

  • Blasphemy, n. [blas-femi] o le faifai i le Atua.

  • Blaze, v. [blez] faʻamumu, n. mumu.

  • Bleach, v. [blich] faapaʻepaʻe i le la, &c.

  • Bleak, soan. le punitia (i nuu maalili); maalili.

  • Bleat, v. [blit] tagi (a mamoe).

  • Bleed, v. [blid] toto; let blood, tuʻu le lima; t. t. bled.

  • Bless, v. faamanuia.

  • Blessed, soan. Amuia!

  • Blessing, n. manuia (alofa o le Atua).

  • Blind, soan. tauaso; to chiefs, tanvale.

  • Blink, v. faasegosego.

  • Bliss, n. manuia e silisili.

  • Blister, v. manunu.

  • Bloated, soan. venia.

  • Block, n. o se ogalaau tele; o se polatata; v. pupuni; faalavelave.

  • Blood, n, [blud] toto.

  • Bloody, soan. totoa; toto lima.

  • Blossom, n. fuga. Upu, bloom.

  • Blot, v. nini; n. o le vaitusi ua eleclea ai le laupepa. “Blotting paper” = miti vai.

  • Blotch, n. poʻu.

  • Blow, v. with breath, ula; of the wind, matagi; agi le matagi or savili; n. o le ta.

  • Blue, soan. [blu] lanu moana, uli, &c.

  • Blunder, n. sese tele.

  • Blunt, soan. mata-tupa, tulali, tugagi.

  • Blush, v. and n.

  • Bluster, v. fapaatapata.

  • Boar, n. poʻa.

  • Board, n. laupapa.

  • Boast, v. [bost] mitamita.

  • Boat, n. [bot] tulula.

  • Body, n. tino.

  • Bog, n. fusi.

  • Boil, n. maʻi faafoa.

  • Boil, v. tunu.

  • Boiler, n. ulo.

  • Boisterous, soan. 1. afa, savili. 2. e fai ma faatusa i le amio.

  • Bolt, n. faamau.

  • Bone, n. [bon] ivi.

  • Bonfire, n. o le afi tele e fai i le aso e faafiafia ai le nuu.

  • Bony, soan. [boni] iviivia, paeʻe; of persons, tino vale.

  • Book, n. [buk] tusi.

  • Boom, n. [bum] puma, teʻi la (o vaa).

  • Boor, n. [bor] utafanua, faʻalevao.

  • Boot, n. [but] seevae.

  • Booty, n. [buti] vete.

  • Border, n. [boa-da] of country tuaʻoi; of garment, tafatafa.

  • Bore, v. [boa] vili.

  • Born, v. fanau.

  • Borrow, v. nono.

  • Bosom, n. [bu-som] fatafata.

  • Botany, n o le Tala i laau.

  • Both, suin. ʻo i laua ʻuma.

  • Bottle, n. [bottl] fagu; for water, vai.

  • Bottom, n. taele.

  • Bough, n. [bau] la laau.

  • Bought, v. t. t. o le v. “buy” [baut] faatau.

  • Boundary, n. [baun-dá-ri] tuaʻoi.

  • Bountiful, soan. [baun-ti-ful] matamau.

  • Bow, v. [bau] ifo; n. o itu vaa i le taumua.

  • Bow, n. [bo] aufana.

  • Bowels, n. pl. [bau-els] gaʻau.

  • Bowl, n. [bol] tanoa.

  • Bowstring, n. [bo-strig] fuʻa.

  • Box, n. [boks] atolaau, pusa or puha.

  • Boy, n. [boi] tama.

  • Boyish, soan. faatama itiiti.

  • Brace, n. [bres] o le mea o sisi aʻi, pe taofi aʻi; v. fusi; nonoa; faamau.

  • Bracelets, n. pl. [bres-lets] taulima.

  • Bramble, n. laʻau tuitui.

  • Brackish, soan. mai, faʻasualua, taitainono.

  • Brag, v. mitamita.

  • Brain, n. [bren] faiʻai.

    page 352
  • Branch, n. la (laʻau).

  • Brand, v. fa[gap — reason: unclear]mu i se uʻamea; faailoga.

  • Brandish, v. ailao.

  • Brass, n. ʻapa pupula.

  • Brave, soan. [brev] toa, loto tele.

  • Brawl, v. misa.

  • Breach, n. [brich] of treaty, &c., tuumavaega; in a wall, solo.

  • Bread, n. [bred] falaoa; areto (gr.)

  • Breadfruit, n. [bred-frut] ʻulu.

  • Breadth, n. [bredth] lau.

  • Break, v. [brek] gau; cups, &c., taʻe; t. t. broke.

  • Breaker, n. [breka] galu.

  • Breakfast, n. [brek-fast] o le taumafataga e fai i le taeao.

  • Breast, n. [brest] moa, fatafata, susu.

  • Breastbone. n. ivi fatafata.

  • Breath, n. [breth] o le manava.

  • Breathe, v. [brith] manava.

  • Breathless, soan. sela.

  • Breeches, n. pl. [bri-ches]. Upu: trowsers. ʻOfu vae.

  • Breed. v. [brid] fanau.

  • Breeze, n. [briz] savili.

  • Bribe, v. [braib] avane mea alofa ia liliu ai le taofi.

  • Brick, n. [brik] maa ele, maa omea.

  • Bride, n. [braid] faatoa nofo tane; teine o le a faaipoipo, pe faatoʻa faaipoipo.

  • Bridegroom, n. faatoa fai ava; tane faatoʻa faaipoipo.

  • Bridge, n. [bridj.] faa, ala-niu.

  • Bridle, n. [brai-dl.] faagutu.

  • Brief, soan. [brif] saasaa.

  • Bright, soan. [brait] pupula.

  • Brighten, v. [braiten] faapupula.

  • Brim, n. lau (o le ipu, &c.).

  • Brimful, soan. tumu saisai.

  • Brimstone, n. teio. Upu: sulphur.

  • Bring, v. ʻau mai.

  • Bring-forth, v. fanau.

  • Brink, n. ʻanvai.

  • Brisk, soan. titio.

  • Bristle, v. tutu le fulufulu.

  • British, soan. faa-peritania.

  • Brittle, soan. taʻe-gofie.

  • Broad, soan. vateatea, lautele.

  • Broil v. tunu; n. misa.

  • Brood, n. [brud] toloaʻi.

  • Brood, v. as chickens, ofaofataʻi.

  • Broom, n. [brum] pulumu, tafi.

  • Brother, n. uso, tuagane (of a sister.)

  • Brought, v. t. t. o le v. “bring,” ʻau mai.

  • Brow, n. [brau] muaulu.

  • Brown, soan. [braun] ʻena, ʻenaʻena

  • Browse, v. [braus] ʻai vao.

  • Bruise, v. [brus] unoʻo.

  • Brush, n. palasi, tafi; v. tafitafi.

  • Brushwood, n. [brush-uad] vao iti.

  • Brutal, soan. faʻasaua.

  • Bubble, n. puta o le vai.

  • Bud, v. togo; n. moemoe.

  • Buffet, v. tuʻi.

  • Build, v. [bild] fau, fai; as a wall, ati.

  • Builder, n. [bilda] tufuga; to chiefs, mataisau.

  • Building. n. [bildig] fale.

  • Bull, n. pulumakau poʻa.

  • Bullet, n. pulu-fana.

  • Bully, v. faamisa.

  • Bun, n. keki la itiiti.

  • Bunch, n. Upu: cluster, fuifui, ʻau as ʻaufaʻi = banch of bananas.

  • Bundle, n. taʻai, taʻui.

  • Buoy, n [boi] utoni.

  • Buoyant, soan. opeopea faa-pei o se utoni.

  • Burden, n. avega, faafafa, amoga, tausoa.

  • Burial, n. tanuga; to chiefs, falelauasi.

  • Burn, v. susunu, mu; t. t. burnt; soan. burning.

  • Burnish, v. faapupula.

  • Burrow, v. tanu.

  • Burst, v. pa; t. t. burst.

  • Bury, v. [beri] tanu; to chiefs, falelauasi.

  • Bush, n. vao.

  • Bushy, soan. felefele.

  • Business, n. [biz-nes] feʻau, faiva.

  • Busy, soan. [bizi] tele feʻau.

  • But, soo f. ʻa peitaʻi.

  • Butter, n. pata (eng.).

  • Butterfly, n. pepe.

  • Buttock, n. muli; of beasts, tulaiʻu.

  • Button, n. faamau.

    page 353
  • Buy, v. [bai] faatau; t. t. bought.

  • By, soo upu, e, i. Upu: near, tafatafa, e lata ane.

  • By-and-by, soav. nanei.

  • Byword, n. [bai-uad] muagagana.