page 7

MATAKŌRERO

Ahakoa kei Pōneke tonu atu aku pukapuka, a Horutou o Te Aute me Matariki, e tatari ana kia tāia, ka tukuna atu anō a Taumata kōrero kia ngahau ai rātou. Ka toru aku pukapuka i tāia ki te reo Ingarihi, kua oti, na te Pākehā i tā, kāhore he kōrero, kāhore he uiui, tēnā hei nga pukapuka Maori ka huritia metemea nei au he tangata i puta mai i te whare herehere. Koiana tētahi mate nui o te Maori, he kore pukapuka. He whakahī pea ia tēnei whakaaro ōku, arā ko au anake te Maori e ora nei kua taunga ki te tuhituhi pukapuka. Ko te tikanga ia kia hōhā au i te tono mai kia tuhituhi pukapuka, ko au kē kei te tono kia whakamahia au. E rite ana au ki te tangata e kamakama ana te haere, kei rokohanga e te pō, notemea, "Meake ko te pō e kore e taea he mahi e tētahi tangata"

Kua huri aku tau i te 82, engari kei te rikarika tonu au ki te tuhituhi pukapuka. E kī rā hoki te Pākehā, "It's my job."

I rerekē a Matariki me Taumata kōrero i ērā atu pukapuka, i te mea he huhua nga kaituhi, he huhua nga take kōrero. E kī ana au kei Matariki me Taumata kōrero ētahi tohunga o te reo Maori, arā a Mohi Turei, a Apirana Ngata, a Tutere Wi Repa, a Te Angiangi Hau, a Ira Tahu, a Manihera Waititi, a Tahupotiki, a Nikora Tautau, a Reweti T Kohere pea, me ētahi atu.

Mo te tau o te kōrero, kōrerotia ta Ira Tahu. I hea tonu tēnei tohunga e ngaro ana? Koia nei tētahi pai o te pukapuka hei whakaora mai i te hunga kua mate, e tika ai te kōrero, "Ahakoa mate e kōrero ana anō."

Kua whakaritea noatia atu ko te Reo Maori tētahi take mo te B.A. No ēnei tau ko te Reo Maori anō mo te School Certificate. Kei te akiaki mai nga kaiwhakaako kia nui nga pukapuka. Kei au te ngākau hihiko, ko te "pāhi i a Marakaia" kāhore tēnā i a au.

Kei Taumata kōrero nga tūmomo kōrero katoa; nga kōrero hōhonu, nga kōrero māmā, nga pakiwaitara, nga kōrero aroha, nga kōrero whakapouri ngākau, me nga kōrero ngahau. E kiia pea nga kōrero ngahau e ētahi tāngata he kōrero tamariki. Kei te hē tēnei kōrero, he kōrero kūware tēnei, notemea he tohu te kōrero ngahau no te iwi mātau, no te tangata mātau. Anā kē te kōrero rorirori, he kōrero paruparu. Ko nga kōrero ngahau kua tāia nei na te Maori katoa, na page 8 Ngāti Porou. Ko wai rā e kī he paruparu te inoi a Tuta Nihoniho, te kohukohu a Wi Pere, me te whakatauki a Hare Mauhata?

Ahakoa kaore anō tētahi o aku pukapuka Reo Maori kia tāia noatia, maheno atu ana a Taumata kōrero i aku ringaringa, tīmata ana au ki te tūpuni i taku pukapuka tuatoru, ā, ka huaina ko Otara kōrero he whare tapere no ōku tīpuna. He teka pea ia te pepeha,

"Ka tara te kōrero, ka ngahau."

Waiho rā ma te wā e whakaatu.

Reweti T Kohere