Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga kōrero a Reweti Kohere Mā

He Huarahi mo te Reo Maori

He Huarahi mo te Reo Maori

Kei te kaha te piki o te tokomaha o te iwi Maori engari ko te Reo Maori kei te heke tonu atu ki te pō, ā, āpōpō ka kore he reo motuhake mo te iwi Maori, ka mutu anō he reo ko to te Pākehā. He mate nui tēnei. Ka ngaro to tāua Maoritanga ina ngaro to tāua reo te pou tokomanawa o to tāua Maoritanga.

Ko tētahi huarahi e ora roa ai to tāua reo me whakaako i nga kura Maori, kāhore he huarahi kē atu. E ririki ana anō nga tamariki ka whakaako. Me kī pēnei e au na, kei te whakaakona nga mea katoa i nga kura Maori, kore rawa ake ko te Reo Maori. Kaore rawa pea he hoa o te Reo Maori hei piki ake ki te ora. Maumau te reo reka.

Ko te mea tuatahi, ko te whakaako i nga tamariki, kia tika te whakahua i nga kupu Maori, kia kauā e ākona ko ta te Pākehā whakahua. Inā hoki he hē te whakahua a te Pākehā i Otaki, i Taranaki, i Waikato, i Pōneke, i Nuhaka, me te tini noa iho o te ingoa kāinga he kupu ngāwari noa iho. E tika ai te whakahua i te Reo Maori kia tika te whakahua i nga reta pakupaku, arā, i te a, e, i, o, u, ā, kia mau hoki ki te mea e kiia nei e te Ingarihi he accent arā, ko te whakakaha i te reo ki te wāhi tuatahi o te kupu (first syllable). Inā koa, ko te wāhi e whakakaha o taku ingoa ko te Ko, ki te Pākehā ko te He. Hei nga kupu pēnei me Whakamate ka tau ki te Ma, arā, ki te wāhi tuatahi o te kupu Mate, ko te whaka he mea tāpiri noa atu. Me whakarongo ki nga tāngata mātau ki te Reo Maori, ko rātou hei tauira. Kia maumahara hoki ko te Reo Maori te reo tino pai i te ao katoa. Waiho hei take māmā ma te ngākau.

Ko te mea tuarua, ko te tika o te tuhituhi, o te kōrero rānei i te Reo Maori. Kia mārama tonu. Ko te tikanga hoki o te tuhituhi, o te kōrero, he whakaatu o nga whakaaro o te ngākau ki nga kaikōrero, ki nga kaiwhakarongo rānei, ehara i te mea he whakapōhēhē i a rātou. Ko nga tāngata tohunga ki te kōrero, he mārama. Ma te mārama o nga page 50 whakaaro ka mārama ai hoki te kōrero; ka pōrahurahu nga whakaaro, ka pōrahurahu anō hoki te kōrero.

Kaua e whāia nga kupu Pākehā mehemea he kupu anō o te Reo Maori. He aha i whāia ai te kupu rakauta a te Pākehā, he pai kē atu nei te kupu tūpato a te Maori, te kupu pōhara rānei i te mea he kupu anō ta te Maori, arā; rawakore?

Kaua e whakamaoritia te reo Pākehā hei Reo Maori, kaore hoki te Reo Maori i whānau mai i te reo Pākehā, He reo motuhake tonu te Reo Maori. Ina koa, kaua e kōrero; Kei runga a Taki i te rori. Taki is on the road, Anei na ki te Maori, Kei te huarahi a Taki.

Aue, taukuri, e Ngāti Porou! Kua kaha rawa te whai a tātou tamariki i te reo o te Urewera, kua mahue te nga kuanakē - na tāngata kua kore nga tāngata. āpōpō ka riro i a Tuhoe. He mea ngāwari noa te taunga ki te hē; hē nāna ia te hoki ki te tika. Inā hoki ko te hunga e na ana, kaore i te mōhio kei te hē rātou.

Ehara te whi te f, ko te whakaahua e rite ana ki te wh i te kupu Pākehā when. Ehara te whawhai i te fafai. Ko nga reta anō te ingoa Whāre Ngātai, ehara i a W. N. engari, ko Wh. Ng. Ko te tikanga hoki he reta motuhake tonu te Wh me te Ng.

Ko tōku hiahia nui hei tauira a Matariki mo te Reo Maori o ēnei rā, o nga rā o te Pākehā, i runga i te pai o te reo, i te tika hoki o te tuhituhi. Kaore au i whāwhā atu ki te āhua o ia whetū, o ia whetū rānei; poka kē hoki te korōria o tētahi whetū i to tētahi whetū, kia tika ai te waiata.

Na ta koutou mōkai

Na Reweti T Kohere

Rangiata

East Cape