Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga kōrero a Reweti Kohere Mā

Waimahuru

Previous Section | Table of Contents | Up | Next Section

Waimahuru

Haere mai e Te Pīpīwharauroa[85] haere mai, i te mea hoki ka tata tou wā e whai kī ai koe. E puta tahi ana hoki nga pūāwai o te raumati me koe, ko koutou hoki nga tohu o te tau. Ko nga pai e puta mai ana i roto o nga pūāwai, ko te āhuareka ki te titiro atu, ko te kakara ki te ihu, me te mahara ake anō te ngākau, e, kua tata mai te raumati. Waihoki ko Te Pīpīwharauroa, ko ia te kai pānui ki roto ki te taringa, kia ngoto ai ki roto ki te ngākau, hei whakaaro ma te hinengaro, e, ko te manu tangi pai nei tēnei, ko te kaipānui i nga wā me nga taima. I a ia e kūi[86] ana ka mōhio tonu te tangata ko te raumati tēnei. I a ia ka mea Whitiwhiti ora, ka mōhio tonu ake te ngākau e, ko te raumati tēnei, ko te Waru-tūmāhoehoe[87] ka wehea atu te whitu, ka mōhio tonu te tangata ki te wā e whakatō ai ia i te kai, i te mea kua mārama i Te Pīpīwharauroa.
Haere mai e manu, ki nga pae e noho ai koe, e kitea ai e to whakaaro, ahakoa he tōtara, he pūriri, he kahika, he rimu, he māpou, he pāhengahenga, he tutu[88] rānei, ka noho koe ki runga. Kaore āu whiriwhiri ko tēhea rākau koe noho ai. E noho ana koe ki runga ki te rākau e noho ai koe.
'Haere mai e manu, aua rā e whakaroa i te hua o te mahi ki a tāua e.'.[89] . . . Kātahi ka tuarua ta Te Pīpīwharauroa, ana ka ngaehe tonu ōna paihau e.'

E nga iwi, e nga reo, e nga hapū, e nga huihuinga tangata, kua eke page 60

tonu tātou ki runga ki tētahi o nga oranga nui o te Pākehā, na te whiwhi ki te nūpepa i rongo ai i nga kōrero o nga wāhi katoa i whai taketia ai te whakatipuranga o ōna mahara, i tahuri ai ki te whai i nga mahi e ora ai te tinana me te wairua.

E mea ana te whakatauki Maori,

Patua i tahatu o te rangi, waiho te tangata haere wā
kia haere ana kia rongo ao i te kupu kōrero

E mea ana anō tētahi whakatauki Maori:

'Waiho Waimahuru i kona noho ai.
e haere kē rā nga kōrero, i runga o Tawhiti-a-Pawa.'[90]

Ko Waimahuru he kāinga e matara atu ana ki tahaki o te huarahi, na kona i kore ai e rongo i te kōrero. Ko Tawhiti-a-Pawa he maunga, ko te huarahi tērā; kei raro, arā, kei te taha ki te moana a Waimahuru, na te awa na Waihi i wehe i kore ai e tika te huarahi ma reira i piki kē ai ma Tawhiti-a-Pawa.
E te iwi, kia kaha te whāngai i to tātou manu. Te awa māna e ārai ta tātou manu ko te kore whāngai. Ka whāngai te tangata kei Tawhiti-a-Pawa ia e noho ana; ka kore e whāngai kei Waimahuru ia e noho ana, kaore e rongo i te kōrero. Inā te rawe o ta tātou manu he rongo i te kōrero hei painga mo te tinana me te wairua, na reira hoki haere tōpū tonu mai nga kawenga a ta tātou manu. He waiata i rangona e au ki Parihaka,[91] ko te wāhi whakamutunga au e tuhi:-

'Tēnā, tēnā taku manu kei runga
Kei uta, kei tai, e tipi ana he karere
Ko nga karere a Mahuru-i-te-rangi,
Kua riro atu, kei te tohi atu, Kui, kui, Whitiwhitiora
Tēnei, tēnei te raumati, me te ngahuru[92] o te ora
Haere mai, haere mai!'

Na Rev. Nikora Tautau[93]

Te Pīpīwharauroa nama 32, Oketopa 1900. Whārangi 1 me te 2.

[85]Te Pīpīwharauroa: Ki te Pākehā ko te shining cuckoo. Ko te ingoa o te nūpepa, i tāia i a Maehe 1898 ki Hūrae 1913, tekau ma rima nga tau.

[86]Kūi: Ko te wāhi tuatahi, e ai ki te Maori, o te tangi a Te Pīpīwharauroa. Ko te roanga o te tangi kei te waiata o Parihaka.

[87]Waru-tūmāhoehoe: Ko te tūmāhoehoe, ko te pou-tu-marotonga o te rā, ko te wā kore kai, ko te koanga.

page 61

[88]Tutu: He rākau iti rawa tēnei i nā whakapiria ki te tōtara. Kaore a Te Pīpīwharauroa whiriwhiri i te rākau hei taunga mōna.

[89]Ko te karanga tēnei ki nga manu o te koanga kia wawe te puta mai kia taea ai te whakatō i te māra kai ma te whānau, te kimi rānei i nga uri a Tāne Mahuta hei whāngai i nga uri.

[90]Ko te tino tikanga o tēnei whakatauki kia pēnei; 'Arā te kōrero e piki rā i Tawhiti-a-Pawa, takoto noa Waimahuru.'

Ko Tawhiti-a-Pawa ko te maunga teitei i waenganui o Te Ariuru me Waipiro, ko te huarahi tawhito tērā, ināianei ia kua haere kē ma Te Puia.

Ko te pounga tēnei o Tawhiti a Pawa hei patu i a Rongokako, ko te herenga ko Puketītī. Kaore a Rongokako i mau.

[91]Parihaka: Ko te kāinga o Te Whiti rāua ko Tohu, i Taranaki. Kua mahue ināianei.

[92]Ngahuru: Ko te wā o te tau e nui ai te kai. Te roanga ake ki Tairāwhiti ko Ngahurutikotikoiere, ā, tētahi ingoa anō ko Ruhiterangi. Ki te Pākehā ko te Autumn.

[93]Nikora Tautau: Ko tētahi o nga tino minita o te Hāhi Mihinare, o te Tairāwhiti. He maha nga tau i minita ai rāua ko Taimona Hapimana ki roto o Waikato. I mate mai ia ki te kāinga ki Uawa. Na Te Pīpīwharauroa e whakamihia nei e Nikora ka mau tōna reo, ā, e whaoria ana ki roto o Taumata kōrero, hei reo kārangaranga mo ake tonu atu. Ahakoa ia kua mate e kōrero ana anō.

Previous Section | Table of Contents | Up | Next Section