Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga kōrero a Reweti Kohere Mā

Nga Pēpeha a Hāre Tāwha

Nga Pēpeha a Hāre Tāwha

Ko Hāre Tawha tētahi o nga minita tuatahi o Ngāti Porou, he pūkōrero, he naho, he mūrere. Ko ana pēpeha kei te mau tonu i a Ngāti Porou. He mea pao me tuhituhi kei wareware, kei ngaro.

He waha reka a Hāre Tawha ki te huka ki tana tī kaore i rikarika. Ki te kōrerotia atu ia e te tangata ko tana kii tēnei: ' Ko te huka te kai.' I mōhio tētahi tangata nanakia ki tēnei tangata ki a Hāre Tawha na konei hoki ka muharautia e ia te kaumātua nei. I kokoa tonutia e ia te huka ki roto o tana tī, na reira a Hāre Tawha ka riri atu. Ka whakahokia mai e te tangata rā: 'E, e hua hoki au ko te huka te kai.' Ka whakahokia mai e Hāre Tawha: 'Mo tāku koina?'

E haere ana a Hāre Tawha i te Rātapu ki Akuaku ki te karakia o ko atu i Whareponga, he waka e tō ana ki uta. I te kitenga mai o te hunga rā, mōhio tonu rātou ka kohetetia rātau e Hāre Tawha ka kii a page 156

Te Kopa[198]. 'Ki te riri mai te koroua rā kaua e kiiki te waha, engari tō puku tonu i to tātau waka,' Ka tata mai a Hāre ka pā mai tana reo: 'E ko au pea kei te hē?' Kihai te iwi hara i hamumu, heoi anō tō puku tonu i tō rātau waka. Ka tuaruatia te karanga a te koroua rā; 'E Kopa, ko au kei te hē?' Ka maranga ake te upoko o Te Kopa, ka kii; 'Kao, ko koe tonu e koro, kei te tika, ko mātau kei te hē, he Ra Tapu te rā nei. He wehi no mātau kei pakaru a mātau tāruke[199]i te marangai, haere nei mātau ki te huti.' Ka mea a Hāre Tawha: 'A . . . a . . . a!' Ko a koutou tāruke kia ora, a, ko koutou kia pakaru?'
Tae atu ia ki Akuaku, ki te karakia. Ka mutu te karakia, ka homai he kai māna, he taewa hou, e rua nga pāua hei tāmi[200] . I te wera o nga taewa ka rori nga pāua i roto i nga anga. Te kitenga iho o Hāre Tawha e ora tonu ana nga pāua ka kōrero iho ki nga pāua me tana pana atu anō i te rīhi kai ki te whānau. 'E ai, te taiwhea kōrua, no te ata tonu nei?'
He koroua whaiwhakaaro a Hāre Tawha engari e whakahē ana au i a ia i mina ki te pātai ki nga pāua notemea heoi anō te wāhi ki a ia ko te kai anake ahakoa no te Ra Tapu i ripia ai nga pāua. E kii ana ko te āpōtoro, ko Paora: 'Kainga nga mea katoa, kaua e inoi, kei hē te hinengaro[201].'
I hikitia a Hāre Tawha ki te pāriha o Tūranga, ka noho ki Kaiti. Hei Tūranga ka puahi ētahi o ana tino kupu. I te matenga o Karauria, tama a Hirini Te Kani[202], ka mauria te tinana ki roto o te whare karakia. Ka mutu ka whai kupu ia ki te tūpāpaku me te takahi anō o tana waewae i te kāwhena. 'E tama, i hea koe i te tangihanga o taku pere ka haramai ki te karakia. Tatari rawa koe kia uru koe ki roto o te poro rākau koe haramai ai. He taringa anō to te rākau?'
Ka mate te hoa wāhine o Hāre Tawha ka hoki mai ia ki a Ngāti Porou ki te kawe mai i tōna mate. Ka roa e noho ana ka tae ki te wā hei hokinga ki Tūranga ki tana mahi, ka puta te whakaaro o te iwi me mārena ia ki tana tuahine kēkē ki a Ameria Te Ahi-parareka. Ka whakaaea, ka tono ki a Raniera Kāwhia[203] kia mārenatia rāua. Ko te whakahoki tēnei a Raniera: 'E, Koro, kaore e tika māku kōrua ko tō tuahine e mārena engari me hoki kōrua ki te kāinga, ma te Pīhopa kōrua e mārena ki Waerenga a Hika.' Ka kii a Hāre Tawha: 'E, mārenatia māua.' Ka tohetohe a Raniera, ka kii a Hāre: 'Rā ina kaore au e pai ki te mau matā i te kai, kei haunga, ka whāia, e te rango engari mātua tao rawa, ka māoa ka mau ai. Ka tae atu au 'he taumata ka kai, page 157 he taumata ka kai.' I tika ta Hāre Tawha.
Ka mārenatia a Hāre Tawha rāua ko Ameria Te Ahi parareka, ka haere ki Tūranga. Kihai i takitaro kua mōhio a Ameria ki te kōpikopiko ki te taone, a tomo atu hoki mai ki te kāinga he haurangi. Ka nau a Hāre ka kii: 'E, ka raru au! Mahara noa au he parareka tōtika, kaore he hukahuka[204] ia.'

Reweti T Kohere

Rangiata

East Cape

[198]Te Kopa: Te Kopa Erueti, he rangatira no Te Aitanga-a-Mate, Ngāti-Porou. He kaumātua he pai ki te kōrero, he tangata ngahau.

[199]Tāruke: Ki te Pākehā, he crayfish pot.

[200]Tāmi: He kupu tēnei na Ngāti-Porou mo te kīnaki. Utaina ai hoki nga kīnaki ki runga nga kūmara, o nga taewa tāmi ai.

[201]I koriniti X.25.

[202]Hirini Te Kani: He rangatira nui nō Tūranganui.

[203]Raniera Kawhia: Ko tētahi o nga minita tuatahi, minita nunui, o Ngāti Porou.

[204]Hukahuka: He taewa e kore e pai hei purapura. He kupu whakatene tēnei mo te tuarua o nga ingoa o Ameria arā a Te Ahi-parareka, he parareka hoki te taewa ki a Ngāti-Porou.