Nga Pēpeha a Hāre Tāwha
Ko Hāre Tawha tētahi o nga minita tuatahi o Ngāti Porou, he
pūkōrero, he naho, he mūrere. Ko ana pēpeha kei te mau tonu i a Ngāti Porou. He
mea pao me tuhituhi kei wareware, kei ngaro.
He waha reka a Hāre Tawha ki te huka ki tana tī kaore i
rikarika. Ki te kōrerotia atu ia e te tangata ko tana kii tēnei: ' Ko te huka te
kai.' I mōhio tētahi tangata nanakia ki tēnei tangata ki a Hāre Tawha na konei
hoki ka muharautia e ia te kaumātua nei. I kokoa tonutia e ia te huka ki roto o
tana tī, na reira a Hāre Tawha ka riri atu. Ka whakahokia mai e te tangata rā:
'E, e hua hoki au ko te huka te kai.' Ka whakahokia mai e Hāre Tawha: 'Mo tāku
koina?'
E haere ana a Hāre Tawha i te Rātapu ki Akuaku ki te karakia o
ko atu i Whareponga, he waka e tō ana ki uta. I te kitenga mai o te hunga rā,
mōhio tonu rātou ka kohetetia rātau e Hāre Tawha ka kii a
page 156
Te Kopa
[198]. 'Ki te riri mai te koroua rā kaua e kiiki
te waha, engari tō puku tonu i to tātau waka,' Ka tata mai a Hāre ka pā mai tana
reo: 'E ko au pea kei te hē?' Kihai te iwi hara i hamumu, heoi anō tō puku tonu
i tō rātau waka. Ka tuaruatia te karanga a te koroua rā; 'E Kopa, ko au kei te
hē?' Ka maranga ake te upoko o Te Kopa, ka kii; 'Kao, ko koe tonu e koro, kei te
tika, ko mātau kei te hē, he Ra Tapu te rā nei. He wehi no mātau kei pakaru a
mātau tāruke
[199]i te marangai, haere nei mātau ki te huti.' Ka mea a
Hāre Tawha: 'A . . . a . . . a!' Ko a koutou tāruke kia ora, a, ko koutou kia
pakaru?'
Tae atu ia ki Akuaku, ki te karakia. Ka mutu te karakia, ka
homai he kai māna, he taewa hou, e rua nga pāua hei tāmi
[200] . I te wera
o nga taewa ka rori nga pāua i roto i nga anga. Te kitenga iho o Hāre Tawha e
ora tonu ana nga pāua ka kōrero iho ki nga pāua me tana pana atu anō i te rīhi
kai ki te whānau. 'E ai, te taiwhea kōrua, no te ata tonu nei?'
He koroua whaiwhakaaro a Hāre Tawha engari e whakahē ana au i a
ia i mina ki te pātai ki nga pāua notemea heoi anō te wāhi ki a ia ko te kai
anake ahakoa no te Ra Tapu i ripia ai nga pāua. E kii ana ko te āpōtoro, ko
Paora: 'Kainga nga mea katoa, kaua e inoi, kei hē te hinengaro
[201].'
I hikitia a Hāre Tawha ki te pāriha o Tūranga, ka noho ki
Kaiti. Hei Tūranga ka puahi ētahi o ana tino kupu. I te matenga o Karauria, tama
a
Hirini Te Kani[202], ka mauria te tinana ki roto o te whare karakia. Ka
mutu ka whai kupu ia ki te tūpāpaku me te takahi anō o tana waewae i te kāwhena.
'E tama, i hea koe i te tangihanga o taku pere ka haramai ki te karakia. Tatari
rawa koe kia uru koe ki roto o te poro rākau koe haramai ai. He taringa anō to
te rākau?'
Ka mate te hoa wāhine o Hāre Tawha ka hoki mai ia ki a Ngāti
Porou ki te kawe mai i tōna mate. Ka roa e noho ana ka tae ki te wā hei hokinga
ki Tūranga ki tana mahi, ka puta te whakaaro o te iwi me mārena ia ki tana
tuahine kēkē ki a Ameria Te Ahi-parareka. Ka whakaaea, ka tono ki a Raniera
Kāwhia
[203] kia mārenatia rāua. Ko te whakahoki tēnei a Raniera: 'E,
Koro, kaore e tika māku kōrua ko tō tuahine e mārena engari me hoki kōrua ki te
kāinga, ma te Pīhopa kōrua e mārena ki Waerenga a Hika.' Ka kii a Hāre Tawha:
'E, mārenatia māua.' Ka tohetohe a Raniera, ka kii a Hāre: 'Rā ina kaore au e
pai ki te mau matā i te kai, kei haunga, ka whāia, e te rango engari mātua tao
rawa, ka māoa ka mau ai. Ka tae atu au 'he taumata ka kai,
page 157
he taumata ka kai.' I tika ta Hāre Tawha.
Ka mārenatia a Hāre Tawha rāua ko Ameria Te Ahi parareka, ka
haere ki Tūranga. Kihai i takitaro kua mōhio a Ameria ki te kōpikopiko ki te
taone, a tomo atu hoki mai ki te kāinga he haurangi. Ka nau a Hāre ka kii: 'E,
ka raru au! Mahara noa au he parareka tōtika, kaore he hukahuka
[204] ia.'
Reweti T Kohere
Rangiata
East Cape
[198]Te Kopa: Te Kopa Erueti, he rangatira no Te Aitanga-a-Mate,
Ngāti-Porou. He kaumātua he pai ki te kōrero, he tangata ngahau.
[199]Tāruke: Ki te Pākehā, he crayfish pot.
[200]Tāmi: He kupu tēnei na Ngāti-Porou mo te kīnaki. Utaina ai
hoki nga kīnaki ki runga nga kūmara, o nga taewa tāmi ai.
[203]Raniera Kawhia: Ko tētahi o nga minita tuatahi, minita nunui,
o Ngāti Porou.
[204]Hukahuka: He taewa e kore e pai hei purapura. He kupu
whakatene tēnei mo te tuarua o nga ingoa o Ameria arā a Te Ahi-parareka, he
parareka hoki te taewa ki a Ngāti-Porou.