Te-Ao. (Nga-I-Tahu)

Ko ta matou karakia tenei, ko to te tangata maori o tenei motu o Te-wai-pounamu, ka tahi nei nga (ka) mahue ia matou. No te taenga mai nei o te wakapono, i wakarerea katoatia ai e matou aua ritenga a o matou tupuna. Otira tera ano etahi ritenga a o matou tupuna; e kore e taea te koikoihi (kohikohi) he nui noa atu.

E hoa ma kia rongo koutou, he tu tonu ano no ta matou korero: ki etahi Tohunga e pono ana, ki etahi Tohunga he page 17 whakakorekore atu ki etahi Tohunga. Ko etahi Tohunga e whakakorekore mai ana ki nga tikanga karakia a etahi Tohunga. He penei ano te tu o nga Tangata-maori he whakapenga (whakapeka) atu na etahi Tohunga karakia ki etahi tohunga karakia, ko te tu hoki tenei o ta ka (nga) tangata maori tana Paipera, kei roto kei o maton puku. Otira he nui ke atu ka (nga) korero a ka (nga) tangata Maori kua ngaro noa atu i nga Tohunga nunui. He mea na matou na nga uri tamariki i kore e whakarongo, a e ako i aua ritenga he hara hoki no aua ritenga ki a matou, a koia i ngaro ai, a e ngaro tou (tonu) nei.

Kei a Te Po te timatanga mai o te waiatatanga mai a te Atua.

Na te Po ko te Ao, tana ko te Ao-marama, tana ko te Aoturoa, tana ko Kore-te-whiwhia, tana ko Kore-te-rawea, tana ko Kore-te-tamaua, tana ko Kore-te-matua, tana ko Maku. Ka noho a maku ia Mahora-nui-a-tea, ka puta ko Raki (Rangi). Ka noho a Raki ia Poko-harua-te-po ka puta ki waho ko Ha-nui-o-raki, tana ko Tawhiri-matea, tana ko Tiu, tana ko Hine-i-tapapa-uta, tana ko Hine-i-tu-whenua, ko Te-Hakou-a-te-pu; ta Hakou ko Te-pua-i taha, tana ko Tu-mai-roko (Tu-mai-rongo) tana ko Te-ope rua-riki, tana ko Raro-toka (Rarotonga) tana ko Te-Kohu, tana ko Karue (Ngarue), tana ko Te-Mao-po, tana ko Pu-nui-o-tonga, tana ko Raka-maomao, tana ko Awhio-whio, tana ko Te-Pu-mara-kai, tana ko Te Oko-oko-rau, tana ko Te-wawahi-whare, na Te-wawahi-whare i huaki ki waho ki te Raro-tau-karere-o-mati-te-raki, ki te Uhi-a-kawa, Huka-huka-te-raki; i reira ano a Makaka-i-waho e noho ana, na Makaka ko Te-apa-ara-ki-ihira, tana ko Te-apa-ra-ki-rarapa, tana ko Taputapu-a-tea raua ko Ma-here-tu-ki-te-raki.

Heoi ano te putanga a te wahine tuatahi a Raki (Rangi). I whakahau tonu tana aitanga matamua. Ko te putanga mai ki tenei ao, ko Taputapu-a-tea raua ko Mahere-tu-ki-te-raki. Ko nga Ariki matamua tonu tenei o Raki.

Tenei hoki te tahi aitanga a Raki i tona kahui Tahu, i a Ka-tu, i a Werohia, i a Whakairia, i a Tao-kai-maiki, i a Tao-iti-a-pae-kohu, page 18 i a Tahua-tu, i a Tahua-roa, i a Te Karanga-tu-hea, i a Te-aka-rimu, i a Te Whakatu-koroua, i a Tahu, i a Ka-kokiri, i a Te-kopu-nui. Heoti ano nga Tahu a Raki e kukume nei e ka (nga) tangata ki te mate. Ko te aitanga matamua tenei a Raki i nana tonu ki te he, i tohe tonu ki te kino, na ratou hoki i whakahe te ao; ara a Hine-a-te-uira.

Na tetahi wahine hoki a Raki, na Heke-heke-i-papa: ka puta ki waho ko Tama-i-waho, ko Tama-rau-tu, ko Tama-nui-a-raki, ko Tama-he-raki; ko Te-raki-whaka-ipuipu ko Raki-whangaka (Rangi wananga). Ko te aitanga tenei a Raki raua ho Heke-heke-i-papa i tumou tonu atu ki runga ki te Raki.

Tenei hoki etahi aitanga toko-rima a Raki. Otira i wha-kawairua tonu, a Tama-i-waho ratou ko ona taina i noho tonu atu i runga i ka (nga) rangi kotahi te-kau ma-wha.

E ngari ano a Tama-nui-a-Raki (rangi) i puta mai ana hua ki tenei ao, i te mea na Tama-nui-a-raki tonu hoki ko Haumia, ko Manu-ika, ko Maru-nui-a-kahoe (nga hoe), ko Hua-waiwai, ko Tahito-kuru, ko Te-kohu-rere, ko Te-ao-hi-awe, ko Haere, ko Ue-nuku-pokaia, ko Ue-nuku-horea, ko Raki-whitikina, ko Te-pu-ki-tonga. Heoi ka maro tonu mai ki nga tangata e noho nei.

Tetahi wahine hoki a Raki, ko Hotu-papa, ka puta ki waho ko Tu, ko Roko (Rongo), ko Te-Kanapu, ko Haere-mai-tua, ko Haere-mai-whano, ko Haere-aro-aro-uri, ko Haere-i-te-ao-pouri, ko Haere-i-te-ao-potako (potango), ko Te-kitea, ko Te-whaia, ko Te-ao-mataki, ko Turu-meha, ko Kaihi, ko Te-u-ki-mate-hoata, ko Rei, ko Pou, ko Pou-a-takataka, ka Pou-raka (ranga) -hua, ko Tu-huku-tira, ko Tama-taku-ariki, ko Wai-tu-raki, ko Tu-kau-moana, ko Kiri-rua, ko Hotu-ma-moe, ko Tu-mai-o-nuku, ko Tu-mai-o-raki, ko te Aewa, ko Tu-mai-koha, ko Tu-poraki (porangi), ko Hika-ara-roa, ko Ue-nuku-pokai-whenua, ko Ue-nuku-horea. Ko ka (nga) rerenga tenei o Raki (Rangi) ki nga tangata e noho nei.

Na tetahi wahine a Raki, na Ma-uku-uku, ko Taku-u-nuku, tana ko te Matai.

page 19

Na tetahi wahine hoki a Raki, na Tauhare-kiokio, ko Taku-aka (waka)-hara, tana ko Taku-raki, tana ko Te kahika.

Na Raki (Rangi) ano hoki tenei aitanga, na te tahi wahine na Papa-tu-a-nuku; i puta atu ai ki waho, ko Rehua, ki muri mai ko te tamahine ko Ha-kina.

Na Rehua ko Tama-i-te-oko-tahi tana ko Te-whai-tu-tahi-a-iwa tana ko Te-ti-hika (Te-ti-hinga), tana ko Te Rakeka (Rakenga), tana ko Te-raki-ma-kawe-kawe, tana ko Te-raki-whaka-upoko. Ko te aitanga tenei a Raki i whaka-wairua, i noho tonu atu ki runga ki nga raki (rangi) katoa. E penei ana ta matou korero, ara te korero a o matou tipuna (tupuna) i naianei, koia ano tenei ta matou tikanga.

Na Raki ano, na Papa-tu-a-nuku a Tane. No muri mai ia Rehua ko Tane, ko Paia, ko Wehi-nui-a-mamao, ko Tu-taka-hinahina, ko Te-aki, ko Whati-ua, ko Tu, ko Roko (Rongo), ko Ru, ko U-ako, ko Hua, ko Puna, ko Wherei, ko Uru, ko Kakana (Ngangana), ko Wai-o-nuku, ko Wai-o-raki, ko Ai (wai)-o-hou-taketake, ko Ka-mau-ki-waho, ko Ka-mau-ki-tahito-o-te-raki, ko Kai (Ngai), ko Kai-roa, ko Kai-pehu, ko Kai-aki-akina, ko Tapatapa-i-waho, ko Te Manu-aero(waero)-rua, ko Toi, ko Rauru, ko Kitenga, ko Whatonga, ko Apa, ko Roko-mai (Rongo-mai), ko Taha titi, ko Rua-tapu, ko Pipi, ko Te-ara-tu-maheni, ko Raki roa, ko Roko-mai, ko Pou-pa, ko Te-ra-ki-whaka-maru, ko Hou-nuku, ko Hou-raki, ko Hou-a-tea, ko Ue-nuku, ko Kahu-tia-te-raki, ko Rua-tapu, ko Paikea. Heoti ano, na te kotahi o Paikea a matou e noho nei. Otira tera ano te tahi putake, he nui noa atu ka (nga) rerenga mai ki te ao nei.

Otira e hara i a Raki tenei wahine a Papa-tu-a-nuku. Na Taka-roa (Tanga-roa) ke ia tenei wahine a Papa-tu-a nuku. He mea i noho ai a Papa i a Raki (Rangi) ka hori (pahure) a Taka-roa ki waho ki te kawe i te popoki o te tamaiti, hoki rawa mai a Taka-roa, kua noho noa ake a Papa i a Raki, kua puta noa ake a Rehua, a Tane me te katoa o nga tamariki a Raki raua ko Papa. Heoti ka tae mai a Taka (Taka-roa) te tangata na-hana (nana) page 20 te wahine, ka tukutuku ma tatahi a Taka-roa raua ko Raki, nga (ka) tu a Raki ia Taka. Erua nga papa o Raki puta rawa te huata (tao) ki tua, ko Raki kihai i mate, i ora ano aia; na konei i aitia tuoitia ai eia tana aitanga i a Papa; ka puta ki waha ko Te-whanau-tu-oi, ko Te-Whanau-takoto, ko Tane-kupapa-eo, ko Tane-tuturi, ko Tane-pepeke, ko Te-oi, ko Upoko-nui, ko Upoko-roa, ko Upoko-whaka-ahu, ko Tane-i-te-wai-ora.

Taka-Roa. (Nga-ti-Hau.)

ka noho a Taka-roa ia Papa-tu-a-nuku, a ka haere a Taka-roa ki waho ki te Kahui-pu-aki-aki, ki nga taonga a Whaki-tau, a ka hoki mai tera; hoki rawa mai, kua noho tana wahine, a Papa-tu-a-nuku i a Rangi. Ka hemo mai a Taka-roa ki te huata (tao) a ka hemo (haere) a Rangi ki te huata, ka tata mai tetahi ki tetahi, ka werohia e Rangi kia Taka-roa, ka hoki-mai ki te taha o Taka-roa, ka taha (hapa, kihai i tu) te rakau a Rangi ki a Taka-roa; ka werohia e Taka-roa ka whiti (puta) te tao a Taka-roa i te papa o te iramutu i a Rangi; tana rua nga papa ai tonu. Katukua te wahine ki a Rangi; a takototia e Rangi.

Tanga-Roa. (Nga-ti-Hau.)

Tanga-roa i haere mai i waho, a ka hoki i A-kara a Papa-tu-a-nuku i a Raki.

Ko Tini-rau te tama a Tanga-roa, a ko nga tuahine a Tini-rau ko Rua-te-pu-puke, ko Rua-te-mahara, ko Rua-te mahina, ko Rua-te-korero, ko Rua-te-waihanga.

Ko Tangaroa no te kahui ia Ihu-poro, ia Ihu-ku, ia Ihu-take, ia Ure-kowhatu.

Taka-roa-te-ihu-pu, Taka-roa-te-ihu-toka, Taka-roa-te-ihu-mouta, Taka-roa-haupapa: na enei kahui a Tama-nui-a-raki.

Na Taka-roa-te-ihu-pu te Maori.

Na Taka-roa-hau-papa te Pakeha. I mea hoki nga koeke (Koroheke) i te wa i kitea ai te pakeha e ratou, i haere mai te pakeha ia Taka-roa-hau-papa, nana nei a Tama.

Taka-Roa. (Nga-ti-Hau.)

Na Te-more-tu ko Taka-roa, he tungane mo (no) Poko-harua-te-po, te wahine tua-tahi o Raki.

I noho a Te-more-tu i a Wa-wau-nuku-hua-tahi; ko Te-po, ko Te-ao, ko Te-ao-tu-roa, ko Te-ao-marama.

Hanui-o-raki, Tawhiri-matea, Tiu: he tane enei, me Mauru he tane ano hoki. Ko Hine-i-tapapa-uta, ko Hine-i-tuwhenua, he wahine enei. He atua hau enei katoa, a ma enei hau e patu nga hau me te moana kia marino ai.

Ma Tawhiri-matea, a ma Tiu e tono Te-Pua-i-taha, ara nga hau Pukerikeri o te Tonga-a-Hau-a-uru, me Ha-koua-tipu, he hau nui ano tenei.

He hau anake te aitanga tuatahi a Raki ki te wahine Matua.

Raki Raua Ko Papa. (Nga-I-Tahu.)

Ko Papa te wahine a Taka-roa, a ka pahure a Taka-roa ki ana mahi; hoki-mai kua piri a Raki ki a Papa, a ka whawhai a Taka-roa ki a Raki, a ka mate a Raki ia Takaroa te wero ki tana huata, a takoto papa ana a Raki i tana mate.

Ka tae-mai a Tane ma, a hapainga ana a Raki ki runga, kihai nga hoa a Tane i mohio ki te hapai ia Raki, na te kaha, me te mohio a Tane; tu ai ki runga ki nga Maunga, ka marewa a Raki, a ka piki haere a Tane ma ki runga, me te mau haere ano hoki i nga rakau, i nga mea i uhia ai a Papa, koia a Papa i takoto kau ai. Ka hoki iho ano a Tane raua ko Paia, a ka haere a Tane ki te marangai, ki te wahi i maua ai nga rakau, a ka riro mai nga rakau ka uhia ano ki a Papa, a ka titiro a Tane ki tana hakoro ki a Raki e takoto kau ana kahore kau he uhi mona, ka mau a Tane ki te kura, a horahia ana ki a Raki hei uhi i aia, a kihai a Raki i pai i taua kura, a ka haere a Tane ki te tiki i nga whetu hei uhi ia Raki kia pai ai, he mea tiki ia Wehi-nui-a-mamau aua whetu, a ka ki mai a Wehi-nui-a-mamau, “hei nga whetu nunui anake au e mau ai, hei koha kau nga whetu ririki mo nga wahi noa o Raki,” a ka mahia e Tane te kura kia heke iho ki raro kia mahia ai nga whetu ki a Raki, he uhi ano te kura me nga kapua page 22 mo Raki, a ka oti te mahi o nga whetu e Tane, ka koa aia, ka mihi, ka-pai ki a Raki, ahakoa wehea a Raki i a Papa, e aroha tonu ana raua kia raua, ko te kohu me te tomairangi nga roimata a Raki mo Papa, a ko te aroha o Papa ki a Raki na ana karere e rua i mau ki runga ki a Raki, he kapua aua karere, na raua i mau nga hau maku, nga nehu ki a Raki, a ka pupuhi te Hau-auru, ko Papa e whakarekareka ana i nga taringa o Raki.

Tane Raua Ko Taka-Roa. (Nga-I-Tahu.)

No te hapu matua a Tane-nui-a-raki, he teina aia na Rehua, ko Raki te matua tane ko Whatu-papa te hakui. Haere ana a Raki ki a Papa-tu-a-nuku hei wahine mana, na Taka-roa ke a Papa; hoki mai a Taka-roa kua noho a Papa i a Raki, ka kakari (whawhai) raua ka werohia a Raki e Taka-roa ka mate a Raki, ka takoto a Raki, ka haere mai a Tane-koperu, a Tane-mimi-whare, a Tane-tuturi, a Tane-tuoi, a Tahu-kumea, a Paia, ka mea ratou “Me kawe te papa a Raki ki runga,” ano ka tae ki nga kapua o raro, ka mau kuare ratou i to ratou papa, ka oki oki ratou i nga toitoi o nga Maunga, ka tae mai a Tane, a ka tautokona e ratou a Raki ki runga. Na Tane te mana me te kaha me te mohio i tu ai a Rangi ki runga. Na Paia i wahi te Raki i a Papa, a ka piki ratou, a ka maua e ratou nga rakau me nga taru katoa ki runga, me nga kai, a takoto kau ana a Papa, ka titiro iho ratou kei te takoto kau a Papa, kahore he mea hei uhi i aia, a ka hoki iho a Tane raua ko Paia, a ka haere a Tane ki waho ki te Ra, ki era kainga hei tiki taru, rakau, me nga mea tupu katoa, kia poto katoa mai nga hapu o aua mea, ka mene mai, i ia wahi, i ia wahi, ka maua eia ki nga wahi katoa o Papa, a tae noa ki Aotea-roa, ki Taranga, ki Te-wai-roa-maire-he a ka wehea eia aua rakau hei maipi etahi, hei panekeneke etahi, hei patu aruhe etahi mo enei whenua, hei tao hei timata, he kahika hei wero.

Tane Me Te Ika Hapuku. (Nga-I-Tahu.)

Na Tane ano te Hapuku i tiki ki waho ki te Ao-o-wai-raki-a-ira he whare timanga kai na Raki raua ko Taka-roa he mea tiki page 23 ano hoki te Maka (Manga) E tae mai ana aua ika ki konei i te raumati, a ka hoki ai ano ki taua whare i te hotoko. No reira ano hoki, no Ao-o-wai-raki-a-ira nga ika katoa o te moana.

Na Tane ano te tio, te pipi, me te paua, me te kakihi, me te pupu, me te karuru, me te kareko (he taru tupu i runga i te kohatu, a ka tae ki te toru ka kiia he kapiti), me te kauru (ti).

Ano ka pai a Papa ia Tane te mahi, haere ana aia ki te rangi.

Ko Te-Rara-tau-karere-o-mati-te-raki te ingoa o te kainga i tupu ai nga rakau katoa, a he mea mau mai e Tane i reira ki Huka-huka-te-raki, a Hu-matao, a Tu-kou-o-hawa-iki, a ka tae mai ki Aotea-mua.

I te wa i whakatoria ai te rakau e Tane ki Aotea, he mea whakato ko nga waewae ki te whenua a ka haere ke atu aia ka matakitaki mai, kihai i pai, a ka takiritia eia te rakau, ka whakatoria ko te upoko ki te whenua, ko nga waewae ki runga, a ka pai, ko nga makawe i tupu hei pakiaka. He tangata te rakau i mua he wapa iti a Raki, he tamariki no Raki.

Te-ku-whaka-hara, he hakui no te Totara, te Matai na te Kui-u-uku, te Kahika na te Ku-raki, te Kahika-toa na Huri-mai-te-ata, he rakau toa enei: te Ake na Tiki-kura, te Ake-rau-tangi na Taka-hia-pu-poka, na Mahutu, na Mahu-raki, na Mahu-takitaki, ko Timu ko te Ko-whai, ko Mae-awha.

Kei runga i nga Maunga te Kai-kawa-kae, na Ku-raki, hei Kuha-tahi. Erua enei rakau he rakau pai mo te kauati hika ahi.

Ko Rangi Me Ana Wahine. (Nga-I-Tahu,)

Ko Rangi te tahi tino matua o nga Atua, he nui noa atu ana uri, ko etahi e noho ana i nga rangi a ko etahi e noho ana i nga Po, he tutu na etahi, i whakataka iho ai era ki aua Po.

Koia nei nga wahine a Rangi, me nga uri a ia wahine, a ia wahine. Ko te wahine tuatahi ko Poko-harua-te-po, te tua-rua, page 24 ko Papa-tu-a-nuku, te tua-toru-ko Heke-heke-i papa, te tua-wha, ko Hotu-papa, te tua-rima ko Ma-uku-uku, te tua-ono ko Tau-ware-kiokio.

Nga uri a Rangi raua ko Poko-harua-te-Po, ko Ha-nui-o-rangi te uri tua-tahi, nana i moe ka puta i aia nga hau katoa e pupuhi nei i te rangi me te ao nei. Te hau tua-tahi, ko Tawhiri-ma-tea, nana i moe ka puta ko Tiu, na Tiu i moe ka puta ko Hine-i-tapapa-uta, na Hine i moe ka puta ko Hine-i-tu-whenua. He wahine enei e rua no nga hau o te uru, a e mariri ana i a raua nga hau pukerikiri, me te moana e mariri ana i a raua. Na Hine-i-tu-whenua i moe ka puta ko Ha-koua-tipu, na Ha i moe ka puta ko Pua-i-taha, na Pua i moe ka puta ko Tu-mai-rongo, na Tu i moe ka puta ko Te-Ope-rua-rangi, na Te-Ope i moe ka puta ko Raro-tonga, na Raro i moe ka puta ko Te-kohu, raua ko Karue (ngarue) Na Karue i moe ka puta ko Mao-po, na Mao-po i moe ka puta ko Pu-nui-o-tonga, na Pu i moe ka puta ko Raka(Ranga)-maomao, na Raka i moe ka puta ko Awhio-whio, na Awhio i moe ka puta ko Pu-mara-kai, na Pu i moe ka puta ko Oko-oko rau, na Oko i moe ka puta ko Wawahi-whare. I haere a Wawahi-whare ki Rara-tau-karere-o-matiti-te-rangi a i kite aia i reira i a Te-uhi-a-kama, a i a Huka-huka-te-rangi, i nga kainga o Maka-kai-waho raua ko Apa-ara-ki-hira, te matua a Tapu-tapu-a-tea raua ko Mahere-tu-ki-te-rangi e noho ana. Ko Tapu-tapu-a-tea, raua ko Mahere-tu-ki-te-rangi, nga tino Ariki o Te Rangi. A ko Tawiri-matea, raua ko Tiu ano hoki etahi o nga ariki tino mana o nga hau o te Rangi, me te ao nei.

Nga uri a Rangi raua ko Poko-harua-te-po; ko nga tini o nga Tahu, ko etahi enei o ratou, ko Ka-tu, Wero-hia, Whaka-iria, Tao-kai-maiki, Tao-iti-a-pae-kohu, Tahua-tu, Tahua-roa, Karanga-a-tu-hea, Ika-rimu, Whaka-tu-koroua, Tahu-ka-kokiri, Kopu-nui. A ko te tini o nga Anu ano hoki etahi e tata ana ki aua Tahu nei, me nga Tao ano hoki. Na Rangi ka puta ko Ka-mau-ki-waho, na Ka-mau-ki-waho ka puta ko Pari-nui, na Pari-nui ka puta ko Pari-mate, na Pari-mate ka puta ko Moe-waho, na Moe-waho ka puta ko Anu-matao, na Anu-matao ka puta ko page 25 Anu-whakarere, na Anu-whakarere ka puta ko Te-anu-whakatoro, na Anu-whakatoro ka puta ko te Anu-mate. Koia te take o te mate e mate nei te tangata, a ko etahi ano hoki o nga hoa o enei ko nga uri Tuoi, me nga uri Tapapa a Tane-raua ko Hine-ti-tama. I tutu enei i whakatupehu ki a Rangi, a kihai ratou i rongo ki nga ako a Rangi, i tohe tonu hoki ratou ki te kino; koia i whakahoroa ai ratou e Rangi ki nga Po; na enei i kukume te tangata ki te mate, a na ratou nga aitua me nga mate katoa e pa nei ki te ao a ko ratou hoki e mahi tahi nei ki a Hine-a-te-uira te titama a Tane e mahi he nei ki te ao katoa.

Na Rangi raua ko Papa-tu-a-nuku enei uri, ko Rehua te tua-tahi, i whanau a uira mai aia i roto i tana whaea. Na Rehua ka puta ki waho ko Tama-i-te-oko-tahi, na Tama ka puta ko Te-whai-tu-tahi-a-iwa, na Te-whai ka puta ko Tihinga, na Tihinga ka puta ko Te-Rakeka (Rake-nga) na Rakeka ka puta ko Rangi-ma-kawekawe na Rangi-ma-kawe-kawe ka puta ko Rangi-whaka-upoko. To muri iho i a Rehua he wahine, ko Ha-kina. He wairua anake tenei aitanga, a i noho ratou me nga mano tini a Rehua i nga rangi i runga, a kihai ratou i heke iho ki te ao nei.

A ko etahi uri ano hoki o Rangi raua ko Papa i muri iho i a Rehua ma, ko Tane, ko te tino atua mohio ki te rawe hanga; i muri iho ko Paia, ko Wehi-nui-a-mamao, ko Tutaka-hina-hina, ko Te-aki, ko Whaka-tina, ko Tu, ko Rongo, ko Ru, ko U-ako, ko Hua, ko Puna, ko Whe-rei, ko Uru, ko Kakana(Ngangana), ko Wai-o-nuku, ko Wai-o-rangi, ko Aio-hou-take-take, ko Ka-mau-ki-waho, ko Ka-mau-ki-tahito-o-te-raki, ko Kai (Ngai), ko Kai-roa, ko Kai-pehu, ko Kai-aki-akina, ko Tapa-tapa-i-awha, ko Te-Manu-aero(waero)-rua, ko Toi, ko Rauru, ko Ritenga, ko Whatonga, ko Apa, ko Rongo-mai, ko Taha-titi, ko Rua-tapu, ko Pipi, ko Ara-tu-ma-heni, ko Rangi-roa, ko Rongo-mai, ko Pou-pa, ko Rangi-whaka-maru, ko Hou-nuku, ko Hou-rangi, ko Hou-a-tea, ko Ue-nuku, ko Ka-hutia-i-te-rangi, ko Ru-tapu, ko Paikea.

No muri iho o te whawhai a Rangi raua, ko Taka-roa, i mate page 26 ai a Rangi; ka puta nga uri ngoikore a Rangi raua ko Papa, a i heke te tupu o enei i nga uri tua-tahi a raua, ko aua uri nei ko Te-whanau-tu-oi, Te-whanau-takoto, ko Tane-kupapa-eo, ko Tane-Tuturi, ko Tane-pepeke, ko Te-oi, ko Upoko-nui, ko Upoko-roa, ko Upoko-whaka-ahu, ko Tane-i-te-wai-ora.

Na Rangi hoki raua ko Heke-heke-i-papa; nga uri ariki o nga Rangi, ko Tama-i-waho te ariki whanau tua-tahi mai, a koia te ariki o te rangi o runga rawa, muri mai i aia ko Tama-rau-tu, ko Tama-nui-a-rangi, ko Tama-he-rangi, ko Rangi-waka-ipu-ipu, ko Rangi-whakaka. Ko nga uri a Tama-nui-a-rangi enei, ko Hau-mia, ko Ma-nui-a-ka, ko Maru-nui-a-ka-hoe, ko Hua-wai-wai, ko Tahito-kuru, ko Te-kohu-rere, ko Te-ao-hi-awe, ko Haere, ko Ue-nuku-po-kaia, ko Ue-nuku-horea, ko Rangi-whitiki-ora, ko Pu-ki-tonga.

Ko etahi o nga uri a Tama-nui-a-rangi i noho i te ao nei.

Etahi uri ano hoki a Rangi, na raua ko Hotu-papa, ko aua uri nei ko Tu, ko Rongo, ko Kawa-pu, ko Haere-mai-tua, ko Haere-mai-whano, ko Haere-aroaro-uri, ko Haere i-te-ao-pouri, ko Haere-i-te-ao-potako (potango) ko Te-ki-tea, ko Te-whaia, ko Te-ao-mataki, ko Turu-meha, ko Ka-ihi (Nga-ihi), ko U-ki-mate-ho-ata, ko Rei, ko Pou, ko Pou-a-taka-taka, ko Pou-raka-(ranga) -hua, ko Tu-huku-tira, ko Tama-taku-ariki, ko Wai-tu-rangi, ko Tu-kau-moana, ko Kiri-rua, ko Hotu-ma-moe, ko Tu-mai-o-nuku, ko Tu-mai-o-rangi, ko Tu-te-pewa, ko Tu-ma-koha, ko Utu-poraki (porangi), ko Hika-ara-roa, ko Ue-nuku-pokai-whenua, ko Ue-nuku-horea. A i heke iho ano hoki etahi o enei uri ki raro ki te ao nei.

Te Kahui Anu. (Nga-I-Tahu.)

Na Io a Io-nuku, nana a Io-rangi, nana a Tahito-te-raki. nana a Tahito-te-rea, nana a Wai-o-nana a Wai-o-whakatangata, nana ko Te-anu-mahana, Te-anu-mato, ko Wero, ko Wero-kohua, me Te-anu-ka-wewera. Na Te-anu-mahana ko Tura na Te-anu-ka-wewera a Hekeheke-u-nuku, he wahine, Hekeheke-e-raki he wahine, Hekeheke-ae-papa-he wahine, Whatu-rewa, he wahine page 27 anake enei toko-wha; ko Whatu-rewa hei mokopuna kia Taka-roa. Ka haere ki te Anu-ku-ka-wewera nana ano a Raumati, na Raumati na Te Anu-ku-mahana a Tura-te-waru-tuaha. Ka noho a Tura ia Rau-kura-matua ka puta ko Ira-tu-roto ka noho a Ira ia Te-waha-mata-reka, te tamahine a Ahu-ku-ma-weria ka puta ko Iwi te tamahine, ko Ui-roa te tama, me te Pora-kahau, he tamahine ano. Ka haere a Ui-roa ki te ope a ka tae ki taua kainga a rokohina ko Te-we (Tue) ka noho raua hei wahine hei tane, ko Pakura-tauranga te tungane o Te-we a ka arahina a Ui-roa e Pakura-tauranga ki waenga kaki (ngaki) ai, ka titiro a Ui-roa kia Te-we e ota ana i te kumara, mahara kua hapu a We. Ka mahia e Pakura-tau-ranga-nga kaheru e toru tekau, a ka tu aua ko i nga wakawa (wakawaka) ka waiho atu aua ko ki reira tu ai, a ka karakiatia aua kaheru e Pakura-tauranga kia tikina mai aua ko e nga tupuna kia mahia taua maara e ratou. Ao ake, po iho, ao ake, kua oti te maara nui noa atu i aua tu-puna te ngaki, ka haere ratou ki te kainga o Ira-tu-roto ki te Aka-matua, ka tata ki te kainga, ka moea te moe e tana matua tane kua tae mai aia, a ka karanga mai te matua tane, ka o atu aia kua pono te moe a te matua, ka mahi aia i te maara o te matua tane, a kahore he purapura kumara kia rato ai te maara, ka ngakia eia ki te Karaka, ki te Tawa, te Whinau (Hinau) te Pokaka, te Poporo, te Karamu, te Kauru, te Toitoi (toetoe), te Harakeke, te Kaio (ngaio) te Matai, te Hakika; ka paka (panga) enei rakau katoa. A i te wa i hauhakea ai te maara, ka kohia ko te kumara, ka tu tonu te nuinga o taua maara kihai i maroke te rau, ko te hua o runga o aua rakau te mea i kainga. A ka whanau taua wahine, he tama, ara he tane ko Tahi-tata-rero (Tahi-tota-rere) na ona tangata i hoatu he wai werawera hei mea i te mea a te kaku. Na reira i hoatu ai te wai werawera ki te wahine e whanau ana. A ka whanau ano te tamaiti a taua wahine ko Ra-kai-nui, a ka noho aia i te wahine ka puta tana ko Te-ao-mata-rahi, a ka rewa te taua, ka whai atu aia i muri, a ka tutaki aia i te tahi taua ka patua aia e te taua ka mate, a ka hoki mai tona taua, ka kitea, kua mate aia, ka tapahia tana upoko, a ka tanumia te ti-nana, page 28 a ka maua te upoko ki te kainga, a ka tanumia i Ra-kai-paka, i Ra-kai-wakairi i Ra-kai-mako, i Ra-kai-ko-u nuku. Kua waiho a Ra-kai-nui hei ariki nui mo te tini o nga iwi.

Nga Anu. (Nga-I-Tahu.)

Na Anu-i-waho te Pounamu.

Na Anu-matao a Wiro (Whiro), a Hua.

Na te Anu-mahana a Tura.

Na Te-anu-ka-wewera, ko nga wahine toko-wha, a Heke-heke-u-nuku, a Hekeheke-e-raki, a Hekeheke-ai-papa, a Whatu-rewa.

Te take mai o aua Anu, me aua Kahui, he kotahi ano take, i puta tahi mai ratou ko te Kahui-taka-roa.

Ko nga aitua me nga mahi o te taha maui o te Kahui-anu, mo te mate, mo te kino, mo te Reinga aua mahi.

Ko nga mahi, me nga aitua o te taha matau (katau), mo te pai, mo te ora era, a mo te ao nei ano hoki.

No raro enei Kahui i whati ki runga, ko Rehua, ko Te-wakaka, ko Naku-roa, ko Te-matea, ko Wati-hua, ko Hou-nuku, ko Hou-raki, ko Hou-tea. Na Te-rangi-popoki a Tane, a Hine-mate-ora, nana a Hine-kai-taki, te upoko ariki o Nga-i-tahu.

No te Hapu matua enei rangatira, a Rongo-u-matu, Kahu-kura, Maui, Te-haerenga-taha, Rongo-i-tua, Ra-kai ora, Tahu-kimi-kai, Tahu-mahi-kai, Tahu-arau-kai, Tahu-ahe-kai, Tahu-wai-marie.