Whai-Tiri Raua Ko Rupe.
Te Pupake O Whai-Tiri. (Nga-Rauru.)

Te hengi iti, te hengi nui.
Ko te matangi iti, aurutia,
Taka tu o te rangi.
Eke rawa ake ki runga,
Ka whati whati nga paihau o Rupe.
E tawiri ana, e muru ana,
I te ngana o te tahuhu.
E whakaturuki kau ana i ona parirau.
Turuki mai te turuki;
Kakapa mai te kakapa.
page 72 Hohoka mai te hohoka.
Ka oko mai
Te manu nui a Rua.
Ka panga, ka okai (hokai)
I ana tua okai (tu a hokai)
Te hengi iti,
Te ki wa nuku,
Te ki wa rangi.
Ko te matou kiri,
Nana i rapaki
Te potaka.
Na utu potaka,
Rau-potaka, Ra-tai.
Tu tina, ko Taki.
Tu-ko taki
Tu-Taki, ko Te-mane
Ta Te Mane,
Ko Tai-ratu;
Ta Tai-ratu,
Ko Tai-aro-pai;
Ta Tai-rapa-pai,
Ko Pu-whe-tongi-tongi;
Ta Pu-whe-tongi-tongi,
Ko Te-ninihi;
Ko Te-Parata,
Ko Pare-kuku,
Ko Pare-wawau.
Na Te-Nge i raro nei, na
Hei whare mo nga atua.
Whakahokia e tai, o ana atua,
Kei ora tai o nga tangata.
He tai pupu,
Kei Te Piere;
Kei Te-Matata,
Ko Muri-muri-awha.
Huri-huri-keukeu,
Taka-taka-inohi,
Whaka rongo te tupu,
Whaka rongo te tawiti,
Tupua-nuku,
Ta Tuhi, ko Te Rapa.
Ta Te-Rapa, ko Te-uira,
Ko te Awha, ko Wara-wara-te-rangi.
Ku noho i a Roro-te-rangi.
Takiritia ki waho, ko Whai-tiri (Ka-moe)
Ia Hiakai-tangata,
Ka puta ki waho,
Ko Punga, Punga-nui,

page 73

Punga-roa, Tautau,
Tautau-iri, Tautau ma mate
Ko Tupua raua ko Tawiti.

Ko Tane Raua Ko Rehua. (Nga-I-Tahu.)

Ka piki a Rupe, ka hau, ka porangi ki a Rehua ka tae tera ki te tahi kainga nei, a ka karanga atu tera “Kahore he tangata i runga nei” ka ki mai nga tangata o te kainga “He tangata ano kei runga nei” ka ki atu a Rupe. “E kore ranei au e tae” ka kiia mai. “E kore koe e tae, ko nga rangi i tuituia e Tane.” Ka wahi ake a Rupe noho ana i runga i tera rangi, a haere pera tonu atu aia a tae tonu atu ki te rangi tua ngahuru.

Na ka tae ki te kainga o Rehua, ka haere mai a Rehua kia tangi ki a Rupe; tangi ana raua, a tangi makuare ana a Rehua, ko Rupe i tangi, me te whakahua i te karakia, na te tangi a Rupe i matau ai a Rehua ko Rupe e tangi nei ki aia.

Ano ka mutu te tangi a raua ki a raua ka kiia atu e Rehua ki tana iwi “Tahuna he ahi” ka ka te ahi ka maua mai nga ipu ka takoto ki te aro aro o Rehua, ka kite a Rupe i aua ipu e tu kai kore ana, ka mahara aia kei hea ra he kai mo roto i enei ipu, a ka kite atu a Rupe, e wete-kia ana e Rehua te makawe o tona mahunga, he mea hoki e here tikitiki ana te upoko o Rehua; a ka ruia e Rehua tana upoko, ara ka ruru i ana makawe a ka rere mai i reira nga pokai Koko, e kai ana i nga kutu o te upoko o Rehua, ka hopu hopukia aua manu e te iwi o Rehua ka patupatua, a ka whaona ki nga ipu, a ka ki aua ipu, a ka mauria aua ipu ki te ahi ka kohuatia aua manu i roto i aua ipu; ka maonga (maoa) ka mauria mai ki te aro aro o Rupe, a ka tu ki tona taha; ka kiia atu e Rehua kia Rupe kia kai aia i aua manu; ka kiia atu e Rupe “E kore au e kai, titiro rawa atu au e wetea ana mai e koe aua manu i roto i tou upoko; nawai hoki te kai, i kai ai i nga kutu o tou upoko.” Na reira a Rupe i mataku ai, he mea ko Rehua te tangata o mua o raua, ko Rehua te Ariki o raua; a kahore a Rupe i kai i aua manu, tu tonu aua ipu i tana taha.

page 74

Ka tahi a Rupe ka ui atu ki a Rehua ka mea atu, “E Rehua, kaore ranei koe i rongo wawara o raro nei na.” Ka mea atu a Rehua, “Ae i rongo au i te wawara; ana kei raro kei Motu-tapu.”

Ka tahi ano a Rupe ka whaka Kukupa i aia a ka rere aia ki raro ki Motu-tapu: Ka rere nei aia a tau noa atu i te matapihi o te whare o Tini-rau, a ka kitea aia e nga tangata o reira ka pa ta ratou karanga, “A he manu, he manu.” Ka mea etahi, “Werohia, werohia,” ka taea nga here ka werohia ki a Rupe, whakataha ake eia titi ke te koinga o te here ki te rakau, a ka whati te tara o te here; ka he tera, ka tae ano taua iwi ka mahi ka hanga i te tari (mahanga), ka hoatu ka potaeria ki tana upoko, ka whiu te kaki o Rupe a kihai aia i mau i te tari. Mei reira ka mea atu te tuahine o Rupe ki nga tangata. “A waiho koa kia titiro atu au.” Ka titiro atu te wahine ra, ka mohio atu aia ko tona tungane, a ka patai atu aia ki taua manu. “He aha te take i haere mai ai koe.” Ka kotamu atu nga ngutu o te manu ra ki aia, ka mea atu te wahine ra ki a Tini-rau. “E hoa ko to taokete tenei.” Ka mea atu a Tini-rau “Ko-wai” ka mea atu te wahine, “Ko Rupe.” Ko te rangi hoki ia i whanau ai te tamaiti a taua wahine, a te tuahine o Rupe. Na ka tahi ka whakahuatia iho te tangi a Rupe ki tana tuahine, ka mea:—

Ko Hina, ko Hina te tuahine,
Ko Rupe te tungane;
Mai nawhea mai,
Mei na raro mai,
Mei na runga mai;
Whakapiki to ara
Tatau to aroha
Tatau ki Motu-tapu.

A ka tangi ake hoki te tuahine i tana tangi ka mea:—

Ko Rupe te tungane,
Ko Hina te tuahine;
Mei na whea mai,
Mei na raro mai,
Mei na runga mai;
Whakapiki to ara
Ki a Rehua.

page 75

Mutu kau ano te tangi a te tuahine, te hopukanga iho a Rupe ki te tuahine me te tamaiti, haere ana ka riro, a ka haere raua ka piki ki runga ki a Rehua, a i a raua e piki ana, ka taka te whenua O te tamaiti ki te moana; ka kainga e te Mango. A koia ano tena e whakahakari na i roto i te Mango.

Ka tae raua ki te kainga o Rehua i runga, ki Pu-tahi-nui-o-Rehua, rokohanga atu e raua e kino ana taua kainga i te paru; ka karanga atu a Rupe ki a Rehua, “E Rehua, he kino kainga nou,” a muri iho ka mea atu ano a Rupe ki a Rehua. “He aha koa e koro, he ngarara, e patupatua atu e koe e horo atu.” Na ka puta te whakaaro i a Rupe kia tahuri aia ki te whakapai i te kainga o te koroheke; a ka tahuri aia ki te tarai papa, hei koko i te tahae o te kainga o Rehua, ka mahia a oti ake nga papa e rua, a ko nga ingoa o aua papa, ko Tahi-tahia, ko Rake-rakea. A ka tahia te kainga o Rehua e Rupe, a ka whakapaia ka pai; a ka hanga hoki a Rupe i te Heketua hei whakareinga mo nga tahae (paru); a ka whakaturia te pou purutanga ringaringa, ko te ingoa o taua pou Ko-te-pou-o-whai-tiri; a ka oti katoa.

Na i te moana te tama a Rehua; a roa rawa, ka hoki mai aia; taro kau ano kua titiro aia, a ka mea, “E kua pai te kaainga nei;” a ka kite atu aia i te heketua kua pai, a ka mea tana hiahia kia haere aia ki te whakamatau i taua heke-tua, kia matau ai aia ki te pai o te nohoanga; a ka haere aia ki te whakamatau i te wahi i mahia ra e Rupe, ka-tae atu aia ki te taha o te paepae, a ka hiki atu te tahi o ana waewae ki runga ki te paepae ra, a kua noho aia i runga i te paepae, a ka toro atu tana ringa ki te pou puritanga i huaina ra ko Te-pou-o-whati-tiri, ka u tana ringa ki taua pou, a ka whaka maaro mai aia maaro kau mai ano aia, hua noa aia kei te u te pou ra, te maranga-tanga mai o te pou, ka taka aia, mate tonu atu. Ko te ingoa ona ko Kai-tangata. Ko ona toto ena e tuhi i te rangi na. Na konei i whakataukitia ai ana whero nga kapua o te rangi, “Ka tuhi Kai-tangata.” Na Rupe tenei tinihangatanga i mate ai te tama a Rehua.

page 76

Na ko te ingoa tawhito o Rupe, ko Maui-mua, a no te whakamanunga i aia ko Rupe tana ingoa.

Rupe. (Nga-ti-Hau.)

Ko te korero tenei mo Rupe, me ona tuahine me Hina-te-iwa-iwa, me Hina-te-ota-ota, me Itiiti-marekareka, me Rau-kata-uri, me Rau kata-mea.

Ka tae mai a Rupe i te Rangi, ki te kimi i tona tuahine ia Hina-te-ota-ota, ka kitea eia i Motu tapu, ka tae mai a Rupe ki te matapihi o te whare, ka tangi iho ki te tuahine. Ko te tangi tenei.

Ko Hina ko Hina i ngaro ki Motu-tapu, hai.

Ka tangi ake te tuahine i roto i te whare:—

Ko Rupe, ko Rupe te tungane hai.

Ka mutu ta raua tangi, ka noho mo etahi rangi mo etahi marama ranei, a ka tae ki Mangere-mumu, ka tahi a Rupe ka hoki ki tona kainga ki te rangi. Ka tae ki Tawa-tupapa, ka rokohanga e Te-ngana-o-tahuhu ki runga ki Tawa-tupapa, ka whakaturuki a Rupe i aia:—

Turuki mai te turuki
Kakapa mai te kakapa
Hohoka mai te hohoka
Ka hoka te manu hou turuki
Ku hoka te manu i a Taane.

Whakaturuki kau ake ana a Rupe i aia e tukitukia ana e Te-ngana-o-tahuhu ka mate i te kai, ka tahuri ka kai i nga riha o te tupuna ka whangoa te waha o Rupe, koia e ngunguru nei te Kereru, ku ku. No te taenga ki te paki o Takapou-ta-wahi, ara o te toru; ka tahi ano ka piki ka tupu hoki nga huru huru, ka tae ki te toru ka aro aro mahana.

Na Rupe i ako te kakau mo te toki; i mea aia, me mahi ki te rakau kia rite ki te ahua o te waewae o te tangata, ko te tupehau te kakau, ko te rapa o te waewae, te wahi e mau ai te toki. A na Rupe i ako te mahi me te ahua o te toki. Nana ano hoki i page 77 ako te ahua o te mahi e mahi ai te toki.

Whai-Tiri. (Nga-I-Tahu.)

Ta Whai-tiri mahi he kai tangata, ka tae iho te rongo o Whai-tiri ki raro nei ka pikitia e Awa-nui-a-Rangi, ki te rangi ia Whai-tiri tae atu a Awa e ngaro ana a Whai-tiri ki te patu tangata hai (hei) tahunga mo tona whare mo Raparapa-te-uira. Ka ui atu a Awa ki te kai tiaki o taua whare. “Kai (kei) whea a Whai-tiri?” ka kii mai taua kai tiaki, “Kai (kei) runga kai (kei) te patu tangata hai (hei) tahunga mo tana whare.” “Kia aha, aia ka hoki mai ai?” “E koro e ngaro tona hokinga mai, ka papa mai ona raho, e hoki ana mai.” Na ka whakarongo a Awa a roa noa atu e noho ana raua, katahi ano ka ki te waha o Makere-whatu, ana turi ana te taringa. Ka tahi a Awa ka ui atu ki te kai tiaki ra “Hei whea au noho ai kia ngaro ai ahau ia Whai-tiri koi (kei) mate ahau” ka whakaaturia mai e taua tangata “Hai (hei) te poti ki te mataaho.” Ka noho a Awa a ka tae mai a Whai-tiri, ka patua eia te tangata, ka mate; ka tango aia i tetahi ko Te-ai-ahi(ahiahi)-o-tahu tenei tangata, noho tonu ia Awa-nui-a-Rangi. Ko Kirikiri tana tamaiti, ko Rotu-henga tana, ko Ngongo-tua tenei, ka noho ia Rangi-tei-kiwa, ko Tama-nui-te-ra, nana a Te-ao-whaka-maru, ko Ue-te-koroheke tenei, ko A-niwaniwa, tana ko Porou-rangi raua ko tona teina ko Tahu-potiki.

Ka hoki ano kia Whai-tiri. Ka hewaia a Whai-tiri i te kii a Awa “Waiho tena kia ora ana hei mutunga korero kia Kai-tangata.” Ko te ara ia i heke iho ai (a Awa-nui-a-Rangi ara o Kai-tangata), a Whai-tiri, hua noa he tangata te kai, kaore he ingoa tonu ia no Kai-tangata. Moe tonu a Whai-tiri ia Kai-tangata, ka puta ta raua tamaiti ko Hema. Ka pakeke a Hema, ka kore tonu he tangata e kitea ana eia e kainga ana, katahi aia ka ui ki te ahua o Kai-tangata, ka kiia mai he ingoa tongu (tonu). Ka tahi ia ka kii i tona kii “Mahara noa ahau he tangata te kai, heke noa iho nei ahau.” Na katahi a Whai-tiri ka tahuri ki te papaki i te kai kia oma atu ki tawhiti, koi (kei) mate i tona taane; ka haere noa kaore e mate; e aha koia te iwi page 78 “Whakapaparoa akai Wo hai-tiri.” Taka noa ki te ra hai (hei) hokinga mona ki tona kainga; ka tahi aia ka ki atu ki tona hoa puna rua “Hai konei ra e hika hai konei i ta taua tamaiti i ta taua taane, hei konei kai (kei) au te kai, e kore nei e mate i ta taua taane, e kia ana au ko Whai-tiri whakapapa roa kai.” katahi tonu tona ingoa ka whaakina eia. Na ka akona eia ki tana hoa nga karakia hei whakahokimai i nga kai, i whakapaparoatia ra eia kia kore e mate. Na ka matau te tahi ka ki atu ia, “Me u mai ta taua taane ki uta nei ka korero atu ki aia ka hoki ia ki uta nei, kia rua ona rimu, ko tetahi hei rimu pakapaka, ko te karakia tenei; ka mutu me maka ki runga ki to tatou whare, na ko tetahi o aua rimu me whakapa ki te ahi, a ka karakia i tenei karakia a ka mutu, me whakahaa ki te waha, ka maka atu; ki te matau i a koe enei korero, me nga karakia ka mate te kai ma koutou, me ta taua tamaiti.” Na matau katoa i taua wahine aua korero, aua karakia. Ka tahi ka heke iho te kohu ra, ka tu ki te whenua ka tangohia a Whai-tiri ki runga. Kua takoto noa ake te kupu a Whai-tiri ki tona hoa; “Ki te whanau tamariki ta taua tamaiti me hua te ingoa ko Ta-whaki to mua, ko Karihi to muri iho, ma raua rawa te rangi i runga nei e piki ake.” Na ka tangohia atu a Whai-tiri ki te rangi. Ka u mai a Kai-tangata ki uta ka tahi tona wahine ra ka ki atu ki tona taane, “E koro, e, he atua ia te wahine e noho nei ia taua, kua riro ia ki te rangi, na te purei kohu ia i tiki iho, no te taenga atu ki te rangi ka tahi ano ia ka ki tona waha, e haruru nei i nga tau katoa.” Ka akona nga karakia a Whai-tiri i akona iho ra eia ki tona hoa. Po rawa iho ka tukua iho te ika papamaroke i te rangi, ka whata tera te kai a Whai-tiri i tuku iho hei kai ma tona tamaiti, ana ririki ana tera te rakau. Ka haere a Kai-tangata ki te hii ika ka tahi ano ka mate te kai ia Kai-tangata. Na ka noho a paheke noa a Hema ka noho ia Ara-whita-i-te-rangi, ka whanau ko, Ta-whaki to mua ko Kariki to muri. Na ka pakeke raua ka rongo hoki i te kupu i kiia iho ai ma aua tangata e piki atu a muri i aia. Na tae ana ko Ta-whaki, ko Kariki i mate, he whakakake kia Ta-whaki i mate ai, ka tapukea page 79 (tanumia) e Ta-whaki tona taina (teina) ka tangohia e Ta-whaki nga karu o Karihi ka mauria eia, ka tae ki te kainga o Whai-tiri: pono atu e Ta-whaki e tatau ana a Whai-tiri i nga taro ma ona mokopuna, ma Maikuku-ma-kaka, ma Hapai-o-maui, ka ngahuru nga taro, ka hoki a Whai-tiri ki te tatau ka taea te iwa ka kapea eia te ngahuru, ka hoki ano ki muri, na ka waru ka tangohia e ia te iwa, ka hoki ano ki muri ka pau katoa mai ia Ta-whaki te kohi mai, toe atu e wha rawa ano nga toenga i toe iho, ka kii a Whai-tiri, “E he taukiri, e he noaiho taku manawa, nawai ra nga taro ma aku mokopuna, a ka pau tonu.” Ka hoki ano ia ki nga taro e wha tatau ai, ka riro mai te wha, ka riro mai te toru, toe atu e rua i aia, na katahi ano te mohio ka tomo ki roto kia Whai-tiri, ka kii aia i tona kii, “E a pea koe e tangata e hangarau nei ki au, ko nga tangata i kiia iho nei e au;” na ka tahi a Ta-whaki ka tango ki te tahi o nga pukanohi o Karihi ka makaia atu hai (hei) konohi (kanohi) mo Whai-tiri, me tona karanga atu,—

Apu rangi e aho to mata e Karihi.

Ka whakahokia mai e Whai-tiri,—

E, to mata e Ta-whaki.

Na ka tahi ka titiro nga konohi o Whai-tiri, ka tangi aia ki tona mokopuna. Ka mutu te tangi, ka tahi a Ta-whaki ka tahuri ki te taka i te kainga o tona tipuna, kia pai, na pai ana, ko te paru hoki i haere tonu a tomo tonu ki roto ki te whare, ka tahua (ata ahua) taua kainga, na ka tahi aia ka ui atu kia Whai-tiri “E pou, ko wai ma era e kaukau mai ra,” ka kii mai a Whai-tiri, “Ko o tuahine, ko Maikuku-makaka raua ko Hapai-a-maui, tenei taku whakaaro mohou, e puta o tuahine, kauaka e hopukia wawetia e koe, koi (kei) mate koe i o tuahine, e ngari kia roa rawa raua e inaina ana, ka tahi ka hopu, ka hoki hoki nga ringa ki roto ki nga maikuku” na rite tonu ki nga tohu tohu a Whai-tiri, ka tahi ano a Ta-whaki ka rere atu ka mau kia Maikuku-makaka, “Taku wahine,” “Taku taane,” noho ana a Maikuku-makaka page 80 i a Ta-whaki, puta ana ki waho ta raua tamaiti ko Wahie-roa. Haere ana a Wahie-roa ki te taua, kia Te-Pou-a-hao-kai mate ana ia raua ko Matuku-tangotango, mate rawa ake a Wahie-roa ka whanau a Rata kai waho, ka kii atu a Rata ki tona hakui kia haere aia ki te ngaki i te mate o tona papa, ka whakaaetia e tona koka (whaea) ka haere a Rata ka tae ki te waonui-a-taane ka topea (tapahia) te rakau ka hinga ki raro, ka hoki ia ki te kainga, hoki rawa atu, i runga ia e tu ana, ka tuakina ano e Rata ka hinga ki raro, ka tiakina e Rata i ko mai o te rakau, roa noa iho aia e noho ana, ka whakarongo ia ki te tini o Te-haku-turi e haramai (haeremai) ana, e whakaara ana i taua rakau. Ka karanga atu a Rata “Waiho taku rakau i raro,” ka timata te karakia a te tini o Te-Roro; a tini o Te-haku-turi. Ko ta ratou karakia tenei:—

Ko Rata, ko Rata i tuatuatia ai
E koe te waonui a Taane.
Rere mai nga kongakonga o Taane;
Koi piri koi tau.
Rere mai nga maramara o Taane;
Koia piri ko ihe tau.
Rere mai nga rara o Taane;
Koia piri koia tau.
Torotika; e tu te maota:
Whakaarahia e tu te maota.

Ka tu taua rakau kai (ki) runga. Ka tahi a Rata, ka kii atu, “E hara koutou i te whanoke (whanako) ki te whakaara i taku rakau.” Ka tahi taua iwi ra ha kii mai, “Nau ra i pokanoa ki te tuku i to tupuna ki raro, he kore nou, kaore i matua mai ki te whaaki mai kia matou, ka kokoti ai koe i te kakii o Tane-mahuta ki raro” ka mutu ta ratou whakawa, ka patai atu a Rata, ki ona tupuna e riri ra ratou. Na ka tahi ha whakaatutia (whakaaturia) mai te tikanga, “Ki te tua koe i to rakau, ka hinga ki raro, kia horo to unu i te pu Pare-tao ka uta ki te putake o taua rakau, ka tahi ka riro i a koe to rakau,” ka tahi ka tuaia e Rata i runga i aua tohu tohu, ka taraia taua waka ko A-niu-waru te ingoa, ka riro tonu te whakahaere.

Na ka tae ki waenga moana ka ui a Rata ki te ahua o te riri a Te Pou-a-hao-kai raua ko Matuku-tangotango; ka kiia mai, page 81 “Hai te haerenga tonu atu i te moana nei ka karanga mai a Te Pou-a-hao-kai, ‘Upoko rikiriki, upoko rikiriki’ ko te haerenga tonutanga atu ki uta ka horomia katoatia eia te taua, kaore he morehu e puta ana.” Ka kii a Rata, “Ka mate a Te Pou-a-hao-kai i au me Matuku-tangotango.” Na ka rere te waka ra, ka eke ki runga o te ngaru, ka kii atu a Rata ki tona taua, “E karanga a Te Pou-a-hao-kai ‘Upoko rikiriki’ maku e karanga, ‘Tere matanui, horahi ki taha tu o te rangi.”’ Na ka mutu tona tohu tohu ki tona waka, ka tahi ka hoe ka whakatata ki uta, ka karanga a Te Pou-a-hao-kai, “Upoko rikiriki.” Ka karanga a Rata, “Tere mata nui, horahia ki tahatu o te rangi.” Na u noa atu, u noa atu puta noa ki tahi mooka (pito) ki tahi mooka (pito) o te one, kaore i pau ia Te Poua; hamama noa te waha (mangai) i kona, ka tahuri te taua ki te toto i nga waka, ka waiho te taua kia toto ana, ka haere aia ki te whariki i te whare, ki te taka kai hoki ma te taua ra. Ka ako a Rata ki tona ope, “Ki te karanga a Poua ‘Upoko rikiriki,’ na maku e karanga, ‘Tere mata nui, wahia i te patu.’ Ka mutu te tootoo, ka haere te ope ra ki te kainga, te taenga atu ka karanga mai a Poua i roto i te whare “Upoko rikiriki,” ka karanga atu a Rata “Tere mata nui wahia i te paatu.” Ka wahia e te ope ra i te patu, ka whakahemo ki roto, ka karanga a Poua, “Enoho ki tara (taha) whariki” ka karanga a Rata, “Hei tara (taha) whariki kore” ka noho te taua ki te tara whariki kore, ka puta a Poua ki waho ki te taka kai ma te ope ka mahora te kai a Poua, ka kai te ope ra ko te kai whakaari kau, ka karanga atu a Rata kia Poua “Me tiki atu he wai moku” ka haere te atua ra ki te wai. E haere atu ana, e haere ana hoki te wai, nawai a ka ngenge te atua ra. Na Rata hoki i karakia kia mimiti haere te wai, nawai a karangatia atu ana e Rata kia hoki mai, ka hoki mai te atua ra; ka kii mai te atua ra, “E whanatu atu ana au, e haere ana hoki te wai, a mate noa iho au i te matao,” ka kii atu a Rata, “Kati kua makona au i te ua o te Rangi,” kaore na Rata ano i mea kia ua. Ka kii atu e Rata, “Haramai (haeremai) ki taha o te ahi, kia mahana page 82 koe,” ka tau ki taha o te ahi, ka karanga a Rata ki tona ope “Takaia (mahia) he kai ma ta koutou tipuna (tupuna)” ka hapainga nga kohatu ki runga ahi; e wha aua kohatu, ka tahi ka hapainga tetahi o nga kohatu ra e Rata, ka karakiatia, ka tahi a Rata ka ki atu. “He kai mau” ka hamama te waha o te atua ra ka makaia atu te ko- hatu ki roto ki te waha o te atua ra, ka horomia, ka pau tera, ka whakapakara mai te waha o te atua ra, ka ki atu a Rata, tenei ano te tahi, ka kii mai te atua ra homai, ka makaia atu ano te tahi ka horomia mai ano e te atua ra, no te paunga, he pakaru anake te puku o te atua ra. Ka tahi ka kitea te waka, te tangata mano atu. Ka mate a Pou-a-hao-kai ia Rata. Akuanei ko tetahi o aua atua horo tangata, ka whakaorangia e Rata, ko Tama-uriuri tona ingoa. Na ka uia e Rata kia Tama-uriuri, “Kai (kei) whea a Matuku-tangotango” ka kii mai a Tama-uriuri “Kai raro e kai ana i te tangata,” ka kii atu e Rata, “Kai whea te ra e puta mai ai aia ki runga nei,” “Kai te eanga o te marama ka puta ai ki runga nei whai pure ai, ara rumarumaki ai.” Ka tahi ka nukarautia e Tama-uriuri a Matuku-tango-tango, ara ka karangatia e Tama-uriuri. “E Matuku e, Matuku o; Tama piki ake, kai runga te marama, he toru whiti tenei.” Matuku: “E he ana pea ia nga po, Tama-uriuri e.” Tama: “Kaore kua rite nga po piki ake.” Ka tahi a Matuku ka piki ake ki runga nei, ka tahi ka whaka-takototia nga taura ki tona putanga ake ki runga. Kua oti nga taiepa te tohu tohu e Tama-uriuri, kia wha he taiepa mo te paihau (parirau) waiapu, kia wha taiepa mo te paihau tuhua, kia roa ai e tukitukia ana ona paihau, me te patu ano te kai patu a ka mate ia, na te whakaputanga ake o Matuku-tangotango e takoto ana nga matua a Rata, i tahi taha, i tahi taha: ka kata a Matuku, ki te nui o nga kai mana, kaore ia i mohio, ka (kua) mate a Te-Pou-a-hao kai, ka kata ia i te nui o ona kai; ka tahi a Tama-uriuri ka kii iho kia Matuku-tangotango, “Koia nei koe i karangatia atu ai, ina te whakanene ki to taua kainga e takoto nei,” ka tahi a Matuku ka kata ki te nui ona kai. Na ka mau a Tama-uriuri ki te rakau, ka haua hopohopotia eia ki runga kia Rata, te roa page 83 hoki a Matuku-tangotango, e hara kua puta ki waho o tona rua tona upoko, rewa rawa ona poko-hiwi ki runga, ka tahi ka kumea e nga matua e takoto ra, nga taura i whakatakotoria ra ki te waha o te rua, e hara ka mau te kaki, ka patua e Rata ratou ko ona matua; pakaru rawa ake tetahi taiepa, ka mate hoki tetahi paihau, ka tahuri ki tahi paihau; pakaru rawa ake tetahi taiepa, ka mate hoki te rua o nga pai hau, ka mate hoki te tinana. Ka mate i konei nga atua kai tangata, ka ora hoki te tangata. Na ko Tama-uriuri i mauria mai e Rata, me nga iwi o Wahie-roa, ka hoki a Rata ki tona kainga. Na ka noho a Rata i tona kainga ka moe ia Kani-o-wai: ka puta ki waho ko Pou-matangatanga: ka noho ia Ranga-hua ka puta ki waho ko Pai-mahutanga.