Other formats

    Adobe Portable Document Format file (digital text)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

The Ancient History of the Maori, His Mythology and Traditions: Horo-Uta or Taki-Tumu Migration. [Vol. II]

Upoko V

page break

Upoko V.

Kahore taku raru, na pukau (ngaku kau) ki taku piro (kopu).
Koe e hika, i nga tu au, nga tua uru hou e te Ko-iti
I te ahi ta ngutu, o to tupuna Pa-waitiri.
E hara i te taru hou te mate
Mate mai i mua ai a Maui.
Na te Pata-tai i kata, ka motu ki roto.
Ka puta te rehurehu, ka rere te Ti-wai-waka,
Ki runga ki te tihi o Hamiti.
Mou ra te he, ko te rongo ki te wai;
Ko te rongo ki te pai (pae), ka rere kei waho.
Kihai mana i mua i o tupuna,
Porotiti noa e Ka-hae.
Ka he te ao, Haere atu ra e.
* * * * *

Maui.
(Nga-i-tahu.)

Ka moe a Mata-ora ia Niwa-reka, tana ko Papaku, tana ko Takataka-te-rangi, tana ko Hine-ti-tama, tana ko Muri-ranga-whenua, tana ko Taranga, tana ko Maui-tiki-tiki-a-taranga.

Ko te mahi a Muri-ranga-whenua he tiaki i nga kai me nga kahu (kakahu) o nga mokopuna; nga tamariki a Taranga ara, koia tenei taua whanau, Maui-mua, Maui-roto, Maui-taha, Maui-pae, Mau-tiki-tiki-a-taranga.

Maui. (Nga-ti-kahu-ngunu.)

Na Niwa-reka ko Papahu, nana ko Takataka-te-rangi, nana a Hine-ti-tama, nana ko Muri-rangi(ranga)-whenua, nana ko page 58 Taranga, nana ko Maui-tiki-tiki-a-taranga. Ko te mahi a Muri-rangi-whenua, he mahi kai ma ana mokopuna, ratou ko nga tamariki a Taranga; a he tiaki ano hoki, i a ratou kakahu. Ka moe a Taranga i a Ira-whaki, ka puta ko Maui-mua, ko Maui-roto, ko Maui-taha, ko Maui-pae, ko Maui-tiki-tiki-a-taranga.

Maui. (Nga-i-tahu.)

Na Taraka (Taranga) raua ko Hine, a Maui. He maro toto na Hine i panga atu ai ki runga ki te tataraheke, whaia (tikina) atu ai e Mu raua ko Weka, tangohia atu ai ki runga, kumekumea ai hei ahua tinana, ka oti ka whaka-noho te wairua ki roto e raua ka whakatupu tangata ai a Maui.

Maui. (Nga-i-Porou.)

Ko taua tamaiti ko Maui-tiki-tiki-a-taranga, he Maro-toto, ko ana matua nana i whangai ko, Te-apa-i-waho ko, Ngaru-nui, ko Ngaru-roa, ko Ngaru-tiketike, ko Ngaru-papa, ko Te Ahimoana, ko Tanga-roa-pati-ere, ko Tanga-roa-whakamau-tai, ko Te-peti-peti, ko Te-ranga-hua, ko Rongo-mai-tahanui, ko Paikea.

Ia Maui e iti ana ko Ao-nui ma, ko Ao-pouri ma, he tangata na Maui, hei pikau i aia.

I rere karukaru a Maui; nana nga maunga me nga kowhatu i patu.

Maui. (Nga-i-tahu.)

I te timatanga i takoto a Rangi ki runga ki a Papa, a kahore he takiwa i waenga o raua, e pouri ana te ao, Ko Rangi te tane o Papa. Ko ta raua tamaiti tuatahi ko te roi, he mea hoki i tupu i te tuara, i heka tuara o Rangi. Muri mai ko te kumara, no te aroaro o Rangi te kumara, no Heke-tau-aro, a ko te mea tuatahi i ora i te ao nei ko Tane; nana nga rakau me nga manu. Muri iho ko Tiki nana te tangata. Muri iho ko Tu-te-ngana-hau nana te take mai o nga kino katoa. Muri mai ko Tahu, nana te take page 59 mai o nga pai katoa. Muri mai ko Tawhiri-matea te matua o te Hau. Muri rawa iho ko Tanga-roa te matua o te ika. Na Tu-te-ngana-hau i poutouto nga uaua i mau ai a Rangi ki a Papa, a na Tane i toko te Rangi. Muri iho ka whanau a Maui, na Tara-hunga aia. E ono aua Maui, Maui-mua, Maui-roto, Maui-taha, Maui-pae, Maui-tiki-tiki, Maui-nuka-rau.

Ko nga Maui tokorima o mua o aua Maui, he Maui-ware ware, he mea hoki kahore o ratau mohiotanga i pera te matau me ta Maui-nukarau, ko Maui-potiki tetahi ingoa o Maui-nukarau, na aua Maui i mahi he here manu, kahore he mata o a ratou here, a kahore he pute o a ratou hinaki ika, na reira i puta ai nga tuna, na Maui te mahi i tino pai, koia te manu me te ika i mate ai i aia.

Na, ko Apa-i-waho, ko te iwi tenei nana i whakatipu (whakatupu) mai a Maui-tiki-tiki, ka pakeke (kaumatua) aia ka haere mai ki te whakakite i aia ki ona tuakana, ki ona matua, pono mai ia e teka ana ona tuakana, ka rere te teka (niti, neti) a Maui-mua me tana whakahua i tana ingoa, ka rere ta Maui-roto me tana whakahua i tona ingoa, pera hoki ta Maui-taha, pera hoki ta Maui-pae, ka ngaro ko Maui-potiki, katahi ka ki atu ki ona tuakaua. “E taa ma ki au hoki nga teka,” ka riro mai nga teka (niti) ka karanga atu aia kia Maui-mua, “Tena haramai (haeremai) ki konei tapapa ai,” ka tahi ka tekaia nga teka ra e Maui-potiki te teka tuatahi ka karanga tamaiti ra “Maui-mua,” ka tekaia te tuarua, ka karanga ano tamaiti ra “Maui-roto,” pera ano to muri mai, pera ano to muri mai, ka tae ki tana, ka karanga tamaiti ra “Maui-tiki-tiki-a-taranga,” ka kiia atu nga tuakana, “He peke tou” (heoi ano) matou ka kii atu a Maui-potiki “Ko au ano tetahi o koutou,” ka ki atu ano ana tuakana “Kaore ka peke tou matou,” ka ki atu a Maui, “Tena oti karangatia to koutou koka,” Ka tae mai a Taranga, ka titiro ki ona tamariki tokowha, ka kii te kuia ra, “Ka peke tou (heoi ano) aku tamariki,” Ka kii a Maui “Nau tou (tonu) au” Ka kii a Taranga “Kaore au i mohio,” Ka kii a Maua “Tena rapaia (rapua) au e koe” Ka kiia atu e te kuia ra, “Kaore au e mohio, tena rawa page 60 te mea e mohio ana au, Ko taku maro toto i makaia (whiua) e au ki te Moano,” Ka kii atu a Maui “Ko au tena, na Te-Apu-hau, ara na Te-kauika-i-waho i whakatipu (whakatupu)” Ka tahi a Taranga ka kii atu ki ona Tamariki “Naku te tamaiti,” ka tahi ka karangatia e Taranga kia tekaia (netia) ano a ratou teka (niti) ka tekaia ko ta Maui-potiki anake i tekaia, ka mahue a ona tuakana, ka ki atu a Maui-potiki, “Engari aku tuakana ka kitea e koe, ko taku anake te mea e ngaro ana i a koe,” Ka tahi ka huihuia eia nga teka (niti, neti) ka tahi ka takutakua (karakiatia) eia nga teka Maui-mua, Maui-roto, Maui-taha, Maui-pae, ka tekaia hoki tana ta Maui-potiki, na ka rere (pahure) tona teka i ona tuakana, Na koia te tuara o te tangata e whakaawa na, no te rerenga o te teka a Maui i runga i nga tuara a ona tuakana.

Ka tahi ka moe a Taranga raua ko ta raua tamaiti, mahue ana ia Taranga tona tamaiti kia moe ana i to raua moenga, ka haere ki tona taane wherorua, tae noa ki tetahi po ka hoki mai ano te kuia ra ka moe ano raua: whanake noa (tae noe) ki te ata ka purapurua mai te tatau o te whare o te kuia ra e Maui, ka tomo mai aia ki roto nei tiro (titiro) atu ai e pouri ana, ka tahi ka tahuri ki te rapa (rapu) i tona maro kei te peke (huna) ia ia Maui te maro ka ui atu te kuia ra “E hika, kaore i a koe taku maro ua” ki atu tamaiti ra “Kaore” ka haere te kuia ra ka puta ki waho o te whare, ka tahi te kuia ra ka whakatauki.

He tu, he maro Taranga i tau ai.

Ka pokia e ia ki ona ringa tonu tona maro, ka pana atu e Maui te puru, ka tahi ka titiro atu ma roto i te puare ra e haere atu ana tona koka (whaea) ka tae ki te pu mania (tarutaru) ka unuhia, ka heke te kuia ra ka toremi atu ki roto ki te rua ra, ka tutakina ano ki te pu mania ka takatakahi a Maui i ro (roto o te) whare, ka oho nga tuakana, ka kii atu Maui ki ona tuakana, “E taa ma ka kitea e au te ara o to tatou koka (whaea),” ka ki mai ona tuakana, “Kai (kei) whea e tama,” ka ki atu a Maui, “Ara kei ko kai (kei) te pu mania (taru-taru) ra” Ka haere ratou page 61 ki reira, ka tae, ka unuhia taua pu mania, ka titiro ratou e taka ana tera te tangata o raro, ka kii atu tera ki nga tuakana, “E taa ma mawai te kainga o to tatou koka (whaea) e haere.” Ka kii mai nga tuakana, “Kaore he tangata mana e haere,” ka kii atu aia, “Maku e haere ka taea,” ka whaka manu mai nga tuakana, ka ki atu ia, “Ka taea e au,” ka tahi ka whakaahua i aia ki roto ki nga manu, pau noa nga manu, kaore ia i rawe (pai) ka tahi ka whakaahua i aia ki te kereru (kukupa) ka karanga atu nga tuakana, “Ka rawe koe,” ka tahi aia ka rere, noho rawa atu i te kainga o tona koka (whaea) tau atu he kauere (puriri) te rakau i tau ai aia ki runga, ka haere atu nga tangata ka tae ki te putake o te rakau ka kurua eia te tangata ki te hua o te rakau ra, ka paa ki te upoko tangata, ka tahi ka titiro ake nga tangata, e noho iho ana te kereru (kukupa) ka tikina he tao (here) hei wero, e piki ana te tangata wero, e piki ana hoki te manu ra ki te tihi o te rakau, ka eke ake te tangata, ka rere iho aia ki raro rawa, ka tahi ka haere te rongo o te manu ra ki te kainga, ka kii a Taranga, “Ara pea ia ko tamaiti hangarau i mahue atu nei i au,” ka tahi ka karangatia e Taranga kia haere atu, ka haere atu te manu ra, noho ana i runga te takitaki (taiepa) o te pa, ka tahi ka whakatau karanga te kuia ra “Ko Maui koe?” Ka tungou mai te manu ra, karanga atu te kuia ra “Huru manu ra,” noho ana i te roro o te whare he tangata. Ka tahi ka tangi ki tona tamaiti ka ki atu te kuia ra ki ona tamariki i reira, “Tikina he ahi kai ma to koutou tungane.” Ka karakiatia e tamaiti ra nga tuahine kia kore e rongo, ka ki atu aia, “Kati, kati maku e tiki he ahi,” ka ki atu te kuia ra, “Kauaka, koi (kei) hangarau, koe ki to tipuna (tupuna),” ka ki atu a Maui, “Kaore, maku tou e tiki, ka hemo au i te kai.” Ka haere a Maui a ka tae kia Mahu-i-ka, ka ui atu a Mahu-i-ka, “He aha tau,” ka ki atu a Maui, “He tiki ahi mai i a koe,” ka tahi ka homai te ahi, ko tona konui te ahi i homai kia Maui. Ka hoki tamaiti ra ka tae ki te ara, ka tineia te ahi ra, e tamaiti ra ka keto (pirau) ka hoki ano, ka kii atu Maui ki te koroua ra, “E koro e, ka mate te ahi nei,” page 62 ka tahi ka homai e te koroua ra ko te koroa, ka haere tamaiti ra ka tae ki te ara, ka whakahinga ano tamaiti ra ki ro wai (roto ki te wai) ki ro paruparu ka mate ano hoki tera ahi, ka hoki ano tamaiti ra ka tae ka ki atu, “E pou (koroheke) kua mate te ahi nei titiro i ana i hinga au ki ro paruparu” ka homai ano e te koro (koroheke) ra he ahi, ka penei tonu te rore (hianga) a tamaiti ra pau noa nga koikara o nga ringa o nga waewae o te koro ra, ka tahi ka mohio te koro ra, “E, era paia (tena pea ia) koe te tangata nukarau e rangona ake nei, akuanei ra te hoatu ai he ahi mau.” Katahi ka tukua mai eia he ahi, ka kainga te whenua, ka oma a Maui ka he te manawa o Maui i te whainga a te ahi ka karanga aia ki ona tuakana, “E taa ma tukua iho tetahi ki au,” ka tukua iho ko te ua nehu, ka oma ano ka karanga ano tamaiti ra “E taa ma tukua iho tetahi ki au,” ka tukua iho ko te ua punga ka oma ano a Maui ka karanga ano “E taa ma, tukua iho tetahi ki au” ka tukua iho ko te ua rere, ka oma ano me te karanga ano, ka tukua iho ko te ua patapataiawha, ka mate te ahi ra, ka tomo ki roto kia Hine-kai-ko-mako.

Ka tae atu te atua ra ki tona koka (whaea) riria e tona koka mo te rorenga (tinihanga) i tana tipuna (tupuna) katahi ka hoki tamiti ra ki ona tuakana ka hoki atu hoki a Taranga ki ona tamariki, ka tae tamaiti ra ki ona tuakana, ka titiro nga tuakuana kua wera a Maui ia Mahu-i-ka, te kaki me te tinana, ka tangi ona tuakana ki aia.

Na ka titiro te atua ra ki te Ra, kaore e ata haere, ka tahi ka ki atu ki ana tuakana, kia tahuri ratou ki te patu i te Ra, ka kiia mai e nga tuakana “Kaore e mate” ka ki atu aia “Ka mate akuanei,” a ka ki mai ona tuakana “E pai ana kai (kei) a koe te kupu” Katahi ka mauria e ratou nga taura (whakaheke) ka haere ratou ka tae ki te rua e puta ake ai te Ra ki runga, ka tahi ka whakanohoia eia nga tuakana ki nga pito o nga taura (whakaheke) ka tu aia ki te whanga hei patu i ta ratou ika, ka puta ake te Ra, ka puta ake te kaki me nga pakihiwi ka tahi ka page 63 karangatia eia kia kumea nga taura, ka kumea e ona tuakana, ka tahi ka peke atu a Maui, ki te patu; e rua nga paihau (pakau) whati anake, no te whatinga o nga paihau (pakau, parirau), ka porohe (taka rore) te haere o te Ra na ka tahi ka ata haere.

Ka rua era tipuna (tupuna) mate anake ia Maui.

Ka noho ano ratou ko ana tuakana, ka anga ratou ki te mahi kai, ka tuku ratou i a ratou taruke ki te moana, huti rawa ake kaore he koura o roto, ka mate ko ta Maui, kaore i mate a a nga tuakana, tae noa ki tetahi po whaka-tongatia (ninihitia) ana e nga tuakana, a kitea ana, “E he mea ke, ano i mate ai i tangata nei,” na ka tahi ka whaka-ritea a ona tuakana ki tana, na ka tahi ka rite tahi te mate o te koura ia ratou taruke.

Ka timata ta ratou hi ika, kaore e mate ia Maui te ika, ka kata ona tuakana ki aia mo te korenga e mate te tahi ika, ka manawareka ona tuakana ka hoki mai ki uta ka tahi aia ka whakama i te mahi kata a ona tuakana ki aia, ka tahi ka haere tangata ra ki tona tipuna (tupuna) kia Muri-ranga-whenua ka ki atu a Maui ki te tipuna “E nehe (kuia) i hara (haere) mai au he matau maku,” katahi ka homai eia, ko tona kauae, ka ki atu te poua (kaumatua) ra, “Aua e horoia ki te awa me kawe ki tahaki horoi ai koi (kei) muia mai e o tipuna,” katahi ka haere te tamaiti ki te horoi, uhiuhia ana eia te wai ki tahaki horoi ai i nga toto o tona tipuna, no te hekenga atu o te wai ki ro (roto ki te) awa ka muia e te kokopu, whero katoa nga kokopu.

Ka tahi ka haere ka tae ki to ratou kainga ko ona tuakana ka whakapekea tona matau, ka haere ratou ki te moana; ka kii ratou “Kaore e mate he ika i aia,” ka kata ano nga tuakana o tamaiti ra, i te kore kaore e mate he ika i aia, ka tahi ka mounutia (maunutia) eia tona matau, ara te kauae ra, ka whiua eia ki te moana, ka tae te ika ki te matau ra, no taenga o te ika ki te matau a tangata ra ka tuku te po o te ika, karanga atu nga tuakana “Maui e, tukua atu” Karanga atu ia “Ka tahi tonu taku ika” ka tahi ka whakahua a Maui i tona Hirihiri:—

page 64

He aha tau e Tonga-nui,
E ngau whakatuturu (tuturi),
Ake i raro whenua nei.
Ka rukuruku,
Ka heihei,
Ka ea ea o i.
Mokopu Tanga-roa a te meha.

Katahi ka kumea eia tona ika, ka ta tona ika ki runga, ka tahuri hoki to ratou waka, katahi ka ki atu ki ona tuakana “Taihoa e takatakahi ta tatou ika kia tae he rimu maku ki to tatou tamaiti, a mana e kotikoti te ika nei,” hori (pahore) tonu atu, ka takatakahia e ona tuakana no reira i kino ai te ika nei, ka mutu tenei.

Ka tahi a Maui ka ki atu ki ana tuakana kia tikina e ratou kia patua a Hine-nui-te-po, ka haere ratou ko ona tuakana, ka tae ki te paepaenga o te rangi, ka kii atu ki ona tuakana, “E taa ma koi (kei) kataina ahau e koutou; kia puta ahau ki tera taha, kia puta mai hoki ki tenei taha, ka kata ai koutou,” ka tahi aia ka tomo ki roto i te poka (puta) a te wahine ra o Hine-nui-te-po, tu rawa mai i (te) tahi taha, ka kata puku nga tuakana i roto ia ratou, ka tahi ka tomo mai ano a Maui ka hoki mai ki tenei taha, ka hangai ki te hope nga puapua a te wahine ra ka kataia (kataina) e nga tuakana he komi anake te poka a te wahine ra, mau tonu ko te hope o tangata ra mau tonu iho tangata ra; mate tonu atu, ko te matenga tenei o Maui i mate ai.

Ka mutu tenei:

Ko te ingoa o te waka, ko Nuku-tai-memeha te waka i hia a te whenua nei. Tera atu etahi mahi o taua atua nei, mate rawa ake a Maui kua whanau ke a Tiki, kua kaumatua, kua mau nga korero a Maui. Heoi ano ana mahi.

Whanau mai tana (ta Tiki) ki waho ko Toto. Kaore ana mahi, whanau mai taua ki waho ko Ewe, kaore ana mahi, whanau mai tana ki waho ko Taka-hapu, kaore ana mahi, whanau mai tana ko Tau-whare-kiokio, kaore ana mahi, whanau tana ki waho ko Whai-tiri. Koia te mea i kai mataiti (tuatahi) i te tangata i te ao nei.

page 65

Maul (Nga-i-tahu.)

Ko Te-raka te matua tane o Maui a ko Mahu-i-ka te whaea. He tamaiti ano hoki te Kaahu na Mahu-i-ka, a ko te Kaahu te atua o te ahi, na reira i whero ai nga huru-huru o te Kaahu.

Ko Pou-tu-te-raki te ingoa o te whare o Te-raka. He tama a Te-raka na Kohu-matua, a ko te whare a Te-raka, i whakahingaia e Maui, he mea turaki iho e Maui ki te tua tahi o nga Rangi, ki te rangi potiki.

Na Mahu-inga (Mahu-i-ka) a Hina; ka noho ra ia Te-raka (Taranga) ka puta ko Maui-mua, Maui-waho, Maui-roto, Maui-taha, ko Maui-potiki, he maro ka panga ki runga ki te taraheke, ka haere mai a Mu a Weka rokohina mai e takoto ana taua maro ka mauria e raua ka takaia ki te hukahuka ka whakatuputupu, a ka tupu hei tangata, ka rangona e Ao-nui, e Ao-roa, e Ao-pouri, e Ao-hekere ka tikina mai ka mauria ki runga ki te rangi, ka noho.

Ka mate Te-roiroi-whenua me Te-roko-whenua: ko te patunga tuatahi tenei a Maui ka whakaponohia ka noho a Maui ia Kai-tatu-whainga raua ko Maru-i-te-whare-aitu, ka tukua e Maui ki te huka te mahinga kai a Maru-i-te-whare-aitu kia mate, ka pirau katoa nga kura (kumara), ka tukua e Maru ki te toroku kia mate a Maua ana mahinga kai ka mate. Kahore hoki i tupu, no Maru-ko-te-whare-aitu te mahinga kai i ora, ka mahara a Maui ka mate tana mahinga kai, ka tikina ka tauwhangatia (torohe) ka patua mai a Maru, e haere mai ana (a Maru) ko nga maori nei ko nga taru nei, mauria mai ki te (taua) ringa ka tae mai ki te taumata ka patua e Maui ka mate (a Maru) kahore hoki i tae kia whakaponohia.

Na ka haere mai ka tae mai a Maui ki te kainga o tona matua rokohanga mai eia e kokirikiri ana nga tuakana (i a ratou niti), a ka kokirikiri aia a Maui ka paku atu ia (te tao, te niti a Maui), ka tu ki te maihi o te whare o Te-raka raua ko Hine, ka puta te wahine ki waho ka karanga ka ui, “Nawai ka pae (pakaru) nei te page 66 maihi o te whare,” ka ki atu nga tamariki nga tuakana a Maui, “Na ra ia te tamaiti nei,” ka ui te wahine a Hine, “Nawai ra te tamaiti,” ka ki mai a Maui, “Na hau (nau) ano.” Ka ki mai a Hine “Kahori hoki ka mutu ano ia ahaku (aku) korua (ko enei) anake, ko Maui-mua, Maui-roto, Maui-taha,” ka ki atu a Maui “Ana, nahau ano au, ko tou maro i panga ra ki runga ki te tataraheke na aku tupuna ahau i whakatuputupu na hau (nau) ano au ko Maui au, te maro rakerake,” ka tahi ano te hakui ka mahara “Ae na haua (nana) ano,” ka noho a Maui, i te kainga i te hakui ka mahara “Kei hea ra taku hakoro (matua tane),” ka ahiahi te ra ka tu waenganui po ka oho ake, e moe ana raua ko te whae ka kainamu ki te ata, ka tata ki te awatea ka ngaro a Te-raka (a Taranga) ka ahiahi ka waenganui po ka moe whakakikokiko (whakatorouka, moe hianga) a Maui ka tae mai a Te-raka, ka titiro atu a Maui e wewete ana a Te-raka i tana maro, a ka hoatu ki tahaki, a ka warea a Te-raka e te moe ka tikina atu te maro e Maui ka mauria mai ka waiho i raro i tana moenga, a ka oho ake a Te-raka ka porangi (rapu) ka takatu ki te haere ka awatea hoki ka unuhia e Te-raka te poupou ka heke ka ngaro, ka hori (pahure) te hakui ki te ahi kai ka wahia e Maui te poupou ka titiro aia ka raro, ka karanga a Maui ki te hakui kia homai he hinu ka pania eia ki ana waewae, ka karanga atu ano a Maui “Homai he tuhi, (he kokowai)” ka homai ka taia (tuhia) ki ana ngutu, ka tuhia ki ana waewae, ka tuhia ki te rae, a ka haere a Maui ki ro (roto) o ngahere, rokohina atu eia te kereru (kukupa) ka whakatauria eia ki te kereru, ka tuhia ki nga waewae o te kereru ki te rae o te kereru ki nga ngutu ka pangaina (panga) te maro ki te kaki o te kereru, ka ahiahi te ra ka hoki a Maui ki te kainga me tana kawenga kereru, he tu (he wero) ta nga tuakana i te kereru (kukupa) he hopu tou (tonu) ta Maui, ka manawa-reka te hakui ki ta Maui tu hopu mo te kereru ka titiro te hakui, he mea wero ta nga tuakana he hopu tou (tonu) ta Maui.

Ka ahi ahi te ra ka tae mai a Te-raka ka kiia atu e Hine ki page 67 aia “Ta taua tamaiti e whakamate te kai, he turanga a nga tuakana, he hopu tou a tana.” Ka moe ratou i te po ano a Teraka ka riro, ka noho tera, ka whakatau ano i te kereru, ka riro ki raro ka tau ano ki runga ki te takitaki (taiepi) o waenga ka karanga nga tangata o raro “Ta tatou kereru” ka whanatu (haere) te kai pihere (tahere) ka rere te kereru ara a Maui ka tau ki era takitaki o nga mara ka whaia ano e te kai whai pihere ki aia ka rere mai taua kereru ki runga ki te hukui (te pito runga o te ko) o te ko a Te-raka e ko ana i waenga, a tangi ana te keruru i reira, a noho ana i runga i te hungui (hukui) o te ko, na titiro ana te hakoro ki ake nei “Ko te tangata pea koe o runga na;” ka ku iho ai ki te hakoro, ka whakaake (heke iho) ki raro ki te whenua na kua whakatangata, na i rokohanga atu te hakoro e ko makuare (karakia, me te umere kore) ana na hana (nana) na Maui i hoatu (i ako) te peha (te topatopa, tapatapa) koia nei te karakia topatopa a Maui i ako atu ai ki tana hakoro (matua tane):—

Koia ko Tara-rau-riki.
Ki mai Maui, ka hara (he) i te whitu.
Tukua te taupi; tatai i te ororangi.
E tau e, koia.
Koia manu turia, manu werohia,
Ki te poho o Te-raka.
Ka tau rerere; ka tau whakaaki,
Ka tau maia i te uhi

Ka mutu ka mahara a Te-raka ko Maui; ka arahina a Maui ki te kainga, kia meatia he kai kua mate nga ahi, kahore hoki he ahi, ka tonoa kia tikina he ahi, ka ki atu a Maui mahana (mana) e tiki ka haere aia ka tae ki te kainga ia Mahu-inga (Mahu-ika) ka homai he ahi, hoki tonu mai ka tineia ka mate, hoki tou (tonu) ki taua kainga ano mahiti (pau katoa) katoa mai nga ringaringa me nga waewae o Mahu-inga, ka tae ki te koiti ka ki atu a Mahu-inga “E hara rawa koe i raro nei, ko te tangata ano i runga nei, o runga nei, no reira i mahara nei ko te tangata rawa ano i runga nei, na peo (pepe) ana mai.” Kua whakakakahu, ka tahu a Mahu-inga i tana ahi, ka tungia e Mahu-inga i tana ahi, ka tukua iho e Maui te kohu, ka tukua iho he awha puroro page 68 (ua nehu), ka tukua iho he awha rarahi nei te pata, ka tukua iho te huka atara (huka rere) nei, ka tukua iho he huka kapu na ka tungutungu (tahutahu) tonu a Mahu-inga i tana ahi ka ka uruhia papakia te huka ka mate ka pangaina e Mahu-inga ki roto ki te Kai-komako, ki te Putaweta kahore hoki kia u, ka pangaina ki te Kohe ka u, ka pangaina ki te Totara ka u, ka pangaina ki roto ki te Tu-matakuru ka u, ka pangaina ki te Hinehine na toro tonu, ka rere iho a Maui ka whakatangata i aia, a ka hoki mai ano aia ki te kainga o Te-raka i reira ano ana tuakana, i reira ano tetahi tupuna a Maui, ka noho aia i reira a ka maoa he kai, a ka haere nga tuakana ki te kawe kai ma taua tupuna, ka whanatu (ka haere ratou ka) kai rawa, ko nga rourou ka waiho i te tara (taha) o te whare takoto ai, a ka tae ki te wa i turi ai te kai kawe kai ma taua tupuna, ka ki atu a Maui mana e kawe, a rokohina atu e Maui taua tupuna a Muri-raka-whenua e takoto ana ka mate, ko te tahi taha o taua tupapaku e ora ana, ko te tahi taha kua pirau ka whai (mau) atu a Maui ka ihia (ka koerea) te kauwae o Muri-raka-whenua, ka kawea ki te wai ka taia ka rorokia ka kawea ki te moana, he Ruo te ika nana i piki te kauwae o Muri-raka-whenua, ka huna taua matau e Maui ki roto i aia te kauwae hei maka (matau) ka hoki mai ano ki to ratou kainga, ka noho i reira, ka noho, i te po ano nga tuakana ka haere ki te moana, he mataku ia Maui i haere huna ai aua tuakana i te po, ka oho ake a Maui kua riro ana tuakana, ka u mai ratou ki uta ka noho, a i te po ka haere a Maui ki te tauihu ka whaia (tango) atu eia te kete tahunga ka tomo atu aia ki roto ka takoto aia i roto i taua kete, ka kainamu te ata ka haere mai nga tuakana ka tae mai ki te waka ka tirotiro, a kahore a Maui i kitea, ka toia te waka ki te moana ka hoe ka tae ki waho ki te moana ki runga ki te tauranga, ka maunu nga tuakana, pakia mai taua kete tahua ra, ka puta mai a Maui ki waho, noho ana a Maui, ka mea etahi o nga tuakana kia whakahokia a Maui ki uta, ka mea atu nga tuakana atawhai kia waiho i runga i te waka, ka ki atu nga tuakana atawhai kino kia whakahokia ki uta ka ki atu nga tuakana atawhai, “Waiho ano i page 69 konei noho ai, he maka hoki u ana kauranga (kaua) e hoatu,” a ka mea nga tuakana kia tukua nga maka (matau) ka mea atu a Maui, “Homai hoki mahaku (maku) te tahi maunu me te tahi maka (matau),” ka ki nga tuakana, “Kauranga (kaua) e hoatu,” ka tukua nga aho a nga tuakana, ka motokia e Maui tana ihu, tarati ana te toto a ko te karukaru toto ka potaea ki runga ki te maka (matau) hei maunu, ka tukua ki ro (roto) te wai, na i taua tukunga tae rawa te timu (aitua) ki te hakui ka mea aia, “Ko Maui potiki pea ahaku (aku) kei te whakatane i aia. Na kei te kainga ano taua ika ra ka hapainga mai ki te ihu o te waka ka poua, he karakia ano na Maui no te kainga o taua ika ka whangainga e tera koia nei te karakia:—

Kai mai e waro;
Warari e waro;
Ka wanaka (whanake) ake.

Ka tangi te poa o te ika ka karanga atu nga tuakana, “Maui kia tukua atu taua ika ra,” ka ki atu a Maui, “Ko taku ika ano tenei i tae ai au ki te moana,” ka ki atu ano nga tuakana, “E Maui e tukua atu he atua tahau,” a ka karanga atu ano a Maui “Ko taku ika ano tenei i tae mai ai ahau ki te moana,” ka kumea ki runga ka tukua ko te whenua, tukua rawatia ake, tu ana nga wata (whata) me nga whare au ana te kuri kaa ana nga ahi noho ana nga tangata, haere ana ko te ika a Maui, korakorako te ika i hia e Maui.

Ka ea te ika ka whakawhenua, ka haere a Maui ka hoki ka to ratou kainga ko nga tuakana ka tae aia ka noho a Maui i a Hine, he tamahine na Tuna raua ko Repo ka noho a Hine ia Maui ka haere ki te wai ko te taunga (taenga) ano ki te wai ka puta mai a Tuna ka koropeka te hiku maua nga para ka haere atu a Hine ka korero atu, “Tangata nei e whakapai tangata nei maenene ana te kiri te panga atu” ka mahara a Maui “Me aha ra me kari (keri) ki te awa,” ka kari (keri) a Maui i te awa a ka haere ka ki atu tera ki te wahine “Kia haere raua” ka tae raua ki te awa ka ki atu a Maui ki a Hine “Kia haere a Hine ki te page 70 taunga noho ai ko Maui ki te taua aha,” ka waihangatia te patatara ka whakatakotoria e Maui ki nga rako (rango) ko te rako patahi, ko te rako parua ko te rako pa toru pa wha, pa rima, pa ono, pa whitu, pa waru pa iwa, ko te rako pa ngahuru, ka puta a Tuna, tere tona mai harakeke me nga paki, ka tata mai ka heke, tae rawa ki te wahine ka mea kia hoki ka panga e Maui ki te toki, ka rere te hiku ki te moana nui, koia te Koiro (Ngoiro) ka rere te upoko ki te wai maori, koia te tuna, ko te roro wero (whero) koia te pukapuka ko te roro ma, koia te koarere, ko nga huruhuru o te upoko koia te aka.

Ka mate ra tera patunga a Maui ka noho aia, a ka kaa te umu a Hine, ko te kaanga anake kua po te ra, a kainga ana nga kai i te po, ka noho tera a Maui ka ao ake te ata ka ki atu ki te wahine “Tahuna he umu kai” ko te ka anake kua po te ra, mahara tera a Maui “Me aha,” ka ki atu a Maui ki nga tuakana “Kia manawanui,” a ka ki atu a Maui ki te wahine, “Na e kore koe e mea kia tahuna he umu,” a ka haere ratou ko nga tuakana ki runga ki te rua, ka awatea ka puta te Ra, i raro ano te Ra ko te huru kua puta ake ka karangatia e Maui kia kumea te Ra kua whakatakokia (whakatokotoria) te rua o te Ra ki te mahanga, na i raro ano te Ra ko nga ihi kua puta ke ake; ka puta ake te Ra, ka noho te Ra ka puta te upoko ki runga ka noho te mahanga ki te kaki, ka karangatia e Maui kia kumea te mahanga, ka kumea ka aue te Ra ka mea “E Maui tukua au,” ka ki atu a Maui “Taria koe e tuku,” ka aue ano te Ra “E Maui e, tukua au,” ka ki atu ano a Maui, “E, taria koe e tuku kia maonga (maoa) te umu pakipaki a Hine,” i herea ai te Ra e Maui e tu nei, ka tahi ano te ra ka roa, mehemea i kore a Maui po tou (tonu) te ra.

Ka mate ia Maui tenei patunga ka noho. Ka haere a Maui ka tae ki te kainga o te taokete ko Ira-waru te ingoa o taua taokete, a ko noho raua, ka taona mai he kai ma raua ka kai raua, rua rawa ake a Maui kua mahiti (pau) Ka noho raua kua whiti te Ra ka ki atu a Maui kia haere raua he wahi ke noho ai, a ka tae page 71 raua he wahi ke ka ki atu a Maui, “Hakurea taku upoko,” a ka takoto a Maui. Ka hakurea tana upoko e Ira-waru ka mutu ka ki atu a Maui, “Takoto hoki koe kia hakurea koki tou upoko e au,” ka hakurea e Maui, a ka parangia a Ira-waru e te moe, ka kumea nga taringa o Ira-waru e Maui, ka kumea te tahi taringa me te tahi taringa. Ka kumea tetahi ringa, me te tahi, ka kumea nga waewae. Ka kumea te ure ka whakapikotia ki te kopu. Ka kumea nga kauwae, ka haere a Maui ki tahaki tiko ai ka moimoitia atu a Ira-waru e Maui, a ka whakatika a Ira-waru ki runga ha haere ki taua tutae kai ai. Ka waiho atu e Maui a Ira-waru i reira kai ai, ka hoki a Maui ki to raua kainga ka ki atu te tuahine kia Maui. “Kei whea tou taokete” ka ki atu a Maui. “Na ano kei to maua nohoanga” Ka ki atu te tuahine, “He aha koe i kore ai e tono mai.” Ka ki atu a Maui. “Karangatia,” Ka karanga te tuahine a Maua i tana tane ia Ira-waru, a kahore hoki kia haere mai. Ka ki atu a Maui ki te tuahine. “Whakamatauria ki te karanga, ‘Moi, moi.’” Ka ki atu te tuahine, “He kuri koe e moimoi ai,” ka ki atu a Maui. “Koia, whakamaturia ki te moi moi.” Ka karanga a moimoi te tuahine, titiro atu e haere mai ana a Ira-waru he kuri ia. Ka ki atu te tuahine kia Maui. “Maui rawehanga kahore koe kia titiro ko tou taokete.” Ka piko te tuahine ka tangi, ka tae mai nga (ka) ki te wahine ka tangi noa te kuri ki te wahine.

Ka noho tera a Maui ka homai te ronga o Hine-nui-te-po, Ka ki atu a Maui, “E kore ranei au e tae.” Ka noho tena a Maui ka haere. Ka tae ki te kainga o Hine-nui-te-po e namunamu noa ana mai ka whanatu noa mai (haere mai) a Maui e nanamu noa ana mai nga puapua o Hine-nui-te-po. Ka tae atu a Maui ka tomokia, ka ki atu a Maui ki nga tuakana. “Kauranga (kaua) hei kataina, kia putu au, ka kata ai koutou,” ka tomokina (tomokia) e Maui ka puta ki waho ka kata ka mate a Maui.