Ira-Waru Raua Ko Hina-Uri.
(Arawa.)

Na ko Hina-uri te tuahine o Maui, he wahine pai rawa aia, a ka moe i a Ira-waru a ka haere a Maui raua ko tana taokete ki te moana ki te hi ika, a ka hore he ika i mau i te matau a Maui, he matau ngongore (puhuki) hoki tana. A i a raua e hi ana ka titiro atu a Maui ki te matemate tonu o te ika i te matau a Ira-waru, a ka mahara aia. “He aha hoki ra i mau ai te ika ki tana, a he aha hoki ra i kore ai e mau ki taku,” a kihai i taro (roa) ano ka mau te ika ki te matau a Ira-waru, a ka hutia eia tana aho, akuanei ka arau te aho a Ira-waru ki te aho a Maui a ka rongo a Maui i te kukume o te ika ki tana aho ka hutia e ia, a kihai i roa ona e huti ra ka maaro a raua aho, ka maro whaka te ihu ta tetahi, ka maro whaka te kei ta tetahi, i te mea hoki e noho ana te tahi o raua i te ihu o te waka ko tetahi i te kei, ka tahi a Maui page 116 ka karanga atu ki a Ira-waru. “Tukia mai kei taku aho te ika,” ka mea atu te taokete “Kaore kei taku ano,” ka karanga atu a Maui, “Tukua mai kei taku ano,” a ka tukua atu e Ira-waru, ka hutia te aho e Maui, a ka eke ki te waka a ka kite aia i mau ke te ika ki te matau a Ira-waru ka mea atu a Ira-waru. “Tukua mai taku aho,” ka mea atu a Maui, “Waiho ra kia taea ka tuku atu ai to aho,” ano ka taea te ika ra e Maui, ka kite aia he mea whakakaniwha te matau a tana taokete, ano ka kite aia i tana tu mahi mo te matau, ka mea atu aia ki te taokete “Me hoki pea taua ki uta.” Ka ae atu a Ira-waru. Ka hoe nei raua a ka u ki uta, ka mea atu a Maui ki aia, i a raua e too ana i to raua waka ki uta, “Hei roto koe hei te ama o to taua waka too ai,” ka tomo te taokete ki roto ki te ama, ka tahi ka pehia e Maui te ama me te waka katoa ki runga ki a Ira-waru peehi ai, a ka mate te taokete i te toimaha, a ka takato wharoro a Ira-waru i te pehanga a te waka ra he oti ano ka tahi ka tino takatakahia a Ira-waru e Maui te iwi tuara-roa, ka kumea te hiore, a ka whakakuritia a Ira-waru e Maui, a hoatu ana he paru e Maui hei kai ma Ira-waru. Ka hoki a Maui ki te kainga, tae atu aia ka kitea e tana tuahine e haere atu ana, ka ui te wahine ra, “Kei hea to taokete e Maui,” ka mea atu aia, “Kei te taha ano o te waka, i waiho atu ano e au i reira” Ka ui ano a Hina-uri. “He aha korua te haere tahi mai ai.” Ka ki atu a Maui, “I mea mai ra ki a koe hei tiki atu i ana iki, a e haere koe a kaore to tane i kona, ka karanga e koe a ki te kore e whakao mai ki a koe, ka moi moi e koe.” Ka haere te wahine ra a ka tae, kahore kau tana tane i roko-hanga ki reira, a ka pa tana karanga, kihai rawa i o mai a Ira-waru, ka tahi a Hina-uri ka whakatau karanga penei na. “Moi, moi, moi; mo-i,” a ka rango a Ira-waru i te reo o Hina-uri, ka whaka o mai aia ka penei na “Ao, ao; ao-o, ao-o,” a ka haere mai aia ki a Hina-uri me te toro-herohe mai te hiore. Ka oho rere te hinengaro o te wahine ra ki te ahua ke o tana tane, a ka tangi haere aia ki te kainga me te whai atu ano te kuri ra, Ka tae a Hina-uri ki tana whare ka tapoko aia ka mau page 117 ki te tatua ka haere rawa aia ki te whakamomori i aia ki te moana. Kia kianga ai aia e te taniwha o te moana, ka haere aia a ka tae ki te akau o te moana ka noho i reira, ka whakahua aia i nga kupu o tana tangi, koia nei tana tangi:—

Tangi atu, tangi atu au,
Ki te Ninihi nui o te moana;
Ki te Parata nui o te moana,
Ki te Taniwha nui o te moana,
Ki te Paikea nui o te moana,
Kia hara (haere) mai kia horomia Hina.
Ko Hina whakaruru-taua
Kei a rawea e koe, tutakina ki te rangi tauatea,
Whakamoe whano.
Tangi atu tangi atu au,
Ki te Pupu nui o te moana,
Ki Wareware nui o te moana
Kia haere mai kia horomia, Hina.
Ko Hina whakaruru taua,
Kei a rawea e koe, tutakina ki te rangi tauatea,
Makoe whono.
He tai panuku, he tai panuku,
He tai wheranu he tai wheranu
E Nuku, e moe nei, ka riri koe,
E koe e Papa e moe nei ka riri koe,
E koe tauia mai ra te papa o taku whare
Ko Hau-hau-tu-ki-te-rangi,
He ra ka hinga, he ra ka newha
Ka tupeke Hina ki tai e Motu-tapu,
Uahatia taku manu i te rangi
He Toroa, he Karae, he Taiko (Taeko).
Ko te manu tangi reo, ki
Te muriwai e Wai-rarawa;
Turakina ka hinga ki te po uriuri.
Turakina ka hinga ki te po whekerekere,
Ka takato i Muri-wai-whenua,
Ka eke i ana irohia (i rohea).

Mutu kau ano tana tangi ka rere aia ka rumaki i aia ki te moana, a ka tere a Hina-uri i te moana, a ka maha nga marama i tere haere ai aia, ka pae atu aia ko tera whenua ko Wai-rarawa, a ka kitea aia e Ihu-ata-mai raua ko Ihu-wareware e takoto ana te tinana o Hina i te one o te takutai, amohia ana e raua ki roto ki to raua whare a kawea rawatia ana e raua ki te taha o te ahi takoto ai, a murua ana e raua nga rimurimu me page 118 nga kohukohu i te tinana, a ka ora ake a Hina, a ka kite taua tokorua i te pai o Hina, moea ana e raua hei wahine ma raua. Ka ui atu raua, “Kowai to ngoa?” a kaore hoki aia i whaki atu i tona ingoa, otira i kawea ketia eia tona ingoa he ingoa ke. Ka mea atu a Hina ki a raua, ko Ihu-ngaru-paea toku ingoa. Roa kau iho ano ka haere a Ihu-wareware ki a Tini-rau ka korero atu i nga korero o ta raua wahine, a ka rongo a Tini-rau ka haere aia ki te kanga o Ihu-ata-mai ma, ki te tango i te wahine mana, a ka riro a Hina i a Tini-rau, otira riro noa ake te wahine ra i a Tini-rau kua hapu ke i a Ihu-ata-mai, a tae rawa atu aia i a Tini-rau kua tata hoki te whanau, ka arahina aia e Tini-rau ki tana kainga ki Motu-tapu, i reira hoki nga wahine a Tini-rau e noho ana ko nga tamahine a Manga-manga-i-atua, ko o raua ingoa ko Hara-taunga ko Horo-tata, a ka kite aua wahine i a Hina-uri e haere atu ana raua ko Tini-rau ka riri raua kia Hina-uri mo ta raua tane, a ka haere tonu mai raua ki te patu i a Hina-uri, a ka kanga atu raua ki a Hina-uri, a ka pouri te nga-kau o Hina-uri mo to raua kino ki aia, a ka tahuri te ngakau o Hina ki te makutu ia raua, a ka whakahua aia i taua makutu, koia nei te makutu :—

Haruru te toki, ngahoa te toki,
Hei pao i to uru, to toki,
Hei pao i to roro te toki,
Tena toki ka haruru.
Tena toki ka ngatoro,
Ko te toki o Whiro te tupua.
Manawa ko koe Kai-tangata.

Mutu kau ano te makutu a Hina, e hara kua ara nga raparapa o nga wahine ra ki runga, a takoto wharoro ana a raua tinana i te whenua, a ka mate aua wahine, ka riro i a Hina te tane mana anake.

Ira-Waru Raua Ko Hina-Uri. (Arawa.)

Koia nei te tahi korero mo Maui raua ko Ira-waru. He iwi ko tana korero, he iwi ko tana korero mo raua.

A ko tetahi tikanga ano hoki tenei o te mahinga a Maui raua page 119 ko tana taokete ko Ira-waru, otira he iwi ano ko tana tikanga korero.

Ka haere a Maui raua ko tana taokete ki te tahi kainga ka noho raua i reira, ka roa ka hoki mai raua i reira ka ki atu a Maui ki te taokete, “Haria (maua) he kai ma taua,” ka mea atu a Ira-waru “E ora ana ahau,” a ka haere raua, a ka karakiatia e Maui te ara, ka kumea te whenua kia roa, kia hemo ai tana taokete i te kai, ka haere raua, a i mau ano a Maui i tetahi kai mana, a ka hemo raua i te kai ka noho a Maui ki te kai, ka noho noa iho te taokete kaore (kahore) ana kai, ka kai nei a Maui a ka mutu, ka ki atu aia ki te taokete, “Haere mai ki te hapaki (tipaki) i aku kutu,” a haere atu ana a Ira-waru kei te hapaki (tipaki) i nga kutu o te upoko o Maui, ka mutu te hapaki (tipaki) o Maui ka mea atu a Maui ki a Ira-waru “Homai hoki au kutu kia hapakina (tipakina)” a ka whakaae a Ira-waru, haere atu ana aia ka takoto i te aroaro o Maui, a ka hapakina (tipakina) ana kutu e Maui otira e hara i te hapaki (tipaki) ta Maui i nga kutu o tana taokete, he nukarau ke ia na Maui i a Ira-waru, e hapaki maringa (marire) ana a Maui i nga kutu, me te karakia puku aia ki aia ano, ko ana karakia mana, ana i hapai ai, ko te karakia whakamoe, a moe ana a Ira-waru, ka tahi a Maui ka tae ki tana tao-kete takahia ana tana iwi tuara-roa, a kumea ana te hiore, roa kau iho ka oho a Ira-waru, e hara kua kuri rawa ano aia, a whangainga ana e Maui ki te paru, waihotia iho te taokete i reira, hoki ana a Maui ki te kainga. Ka karanga atu nga wahine o te kainga “Kei hea to taokete?” ka mea atu a Maui “I waiho ake e au i ko rara, tena i ana karangatia,” ka karanga te tahi o aua wahine, “E Ira-waru kei hea koe?” ka ki atu a Maui “E kore e rongo ki tena tu karanga” ka ki atu te wahine ra, “Ati (oti) me pehea te karanga?” ka ki atu a Maui, “Me penei na he karanga mau, Moi moi moi,” ka karanga ano taua wahine ra i te karanga a Maui i ako atu ai ki aia, a haere mai ana a Ira-waru ki te kainga, he ahua ke ia tona ahua i whakakuri, a toroherohe haere mai ana te hiore (hiawero).

Ko Maui Ko Ira-Waru. (Nga-ti-Hau.)

Ka haere a Maui raua ko tana taokete me Ira-waru, he roa noa atu te whenua i haere ai raua, me te titiro haere a Maui i te kaihoro o tana taokete, ka tu mai nga huahua ma raua ka peke atu a Ira-waru, kotahi tonu pekenga atu pau katoa i aia, ko te take ia i raweketia ai a Ira-waru e Maui. Ka tae mai raua ki runga ki te taumata ka whaka-moe raua i reira, ka moe a Ira-waru, ka haere atu a Maui ka kumea nga taringa, nga waewae, te waero (hiawero), te ihu, nga taringa, ka tikona te tutae ki te taha, a haere ana a Maui a ka tae aia ki te kainga ka ui atu te wahine, te tuahine a Maui “Kei hea te taokete?” ka ki atu a Maui “Kai (kei) te moe pea kae (kei) runga pea i te taumata, karangatia,” ka tahi ka karanga te wahine, “Ira-waru e, haere mai ki te kainga nei,” te whakao mai te aha, kai (kei) te kai tohu i te tutae a Maui, ka ki atu ano a Maui “Karanga moi moi.” Ka tahi ano ka oma mai ki te kainga, e kua whakakuri.

Maui. (Nga-ti-Hau.)

He karakia nga karakia kia Maui ana haere ki te hi tuna; he mea karakia ano hoki ki aia mo te kumara, koia nei te timatanga o te karakia kumara ki aia. Ko tenei karakia, tona ingoa “Ko te Maire hua kai a Maui.”

Maui e hoea mai to heru,
Mo nga pa tuna.
Koe (kia) whano (haere) ai.
Te heru o Maui
Whiti mai te Marama.

he pure taua karakia nei.

Maui. (Nga-ti-Hau.)

I te haerenga o Maui ratou ko ana tuakana ki te keri toke hei maunu hi tuna, ka tuia ko a nga tuakana a kahore he upoko; ko ta Maui i whakaupokotia, a ka tae mai te tuna ki a nga tuakana ka kai i nga toke ka takina ake te tuna ka hore i mau, a ka tae te tuna ki ta Maui ka mate te tuna, ka ui nga tuakana page 121 ki a Maui, “I peheatia tau toke i mate ai te tuna” ka whakaaturia e Maui.

Maui. (Nga-ti-Hau.)

Ko ta Maui uhi i taia ki te kuri; ko ta te Kahui-tara i taia ki te rangi, ka kikiwa kei runga, a i taia ano hoki ki te tangata.

Maui. (Nga-ti-Hau.)

He whai, na nga kaumatua me nga taitamariki tenei takaro, a ko ona tikanga, o te whai, ko nga mahi a o ma-tou tupuna mo nga mahi a nga atua o te mahinga o nga mea o te ao nei, me nga mahi ano hoki a Maui, i aia i ta-poko nei ki roto ki a Hine-nui-te-po, a i mate ra hoki a Maui i taua atua ra.

Na te ahi a Manona (Manono) i ka ai te whenua.

Tini-Rau Raua Ko Kae. (Nga-ti-Hau.)

Ko te mea i kai kino ai te tangata Maori, na Kae i timata, ko Tutu-nui he tohora, titiro ana nga tamahine a Tini-rau ko Kae ka patua, na Tini-rau i patu, kai rawa, muri iho ko Tu-huru-huru ka patua hei utu mo Kae, ka ea te mate o Kae ka utua e Whaka-tau ka mate ko Mango-pare ko Mango-waho, na titiro ana a Whaka-tau ka tahuna ko te whare o Tini (Tihi)-o-manono, katahi ka tupu mai ki nga uri, ka tahi ka kainga te tangata. No te whitinga mai o Tai-nui, o Te-arawa o Mata-atua ki tenei motu ka timata te kai tangata.

Tini-Rau. (Nga-ti-Hau.)

Na Taka (Tanga) -roa-te-ihu-pu a Tini-rau he rangatira a Tini-rau no nga motu ki te raki he tangata rongo nui aia, no te ahua pai ona, a he tangata whakatarapi aia, he tangata whakapehapeha. E toru ana wai whaka-ata, ko ana mokai he pakake he tohora, ko tetahi o ana mokai ko Tutu-nui. Ka tae te rongo o Tini-rau kia Hine-te-iwa-iwa, he wahine aia no te tahi iwi ke atu, a konohi noa te aroha o Hine ki a Tini-rau, a ka page 122 mea a Hine kia haere aia kia kite ia Tini-rau, ka tae ki taua ra, i haere tahi ai a Hine i e tahi wahine ki te kowha kuku, ka peke a Hine ki te moana, ka ruku aia, puea rawa ake a Hine i te taha o te tahi toka i te moana i tawhiti atu i te akau o te tua-whenua, ka noho aia ka okioki i reira, ka ruku ano aia puea rawa ake ka tata aia ki te kainga a Tini-rau, mea rawa ake a Hine i tenei rukuhanga, kua ahua iki te tahi wahi ona, otira ka whakaahua wahine ano a ia i aia, a ka rapurapu whakaaro “Me pehea ra e tau mai ai te titiro a Tini-rau ki au,” i te wa i ruku ai a Hine ka tutaki aia i nga ika, a ka korero aia ka aua ika ki te Mango, ki te Kaha-wai, a korero mai ana aua ika, korero atu ana a Hine ka aua ika. He mohio na Hine ki te whakapehapeha o Tini-rau koia aia i mea ai me rere aia a Hine ki roto ki nga wai whakaata a Tini-rau pohutuhutu ai, kia paruparu ai aua wai i aia te whakapokarekare. He Ruru te kai tiaki o aua wai. E noho ana taua Ruru i runga i te ra-kau teitei i te takiwa o aua wai whakaata, a ka kite aia i aua wai e kinongia ana e Hine, ka karanga atu a Ruru ki a Tini-rau, e noho ana hoki a Tini-rau i runga i te whata e noho inaina ana i aia, a ka haere mai a Tini-rau ki aua wai, a ka kite aia i a Hine; ka pai atu aia ki te ahua pai o Hine. Otira he mea huna a Hine e Tini-rau ki te wahi ngaro he wehi hoki nana ki etahi ano o ana wahine. Ano ka whanau te tamaiti a Hine raua ko Tini-rau a ka rongo aua wahine a Tini ki taua tamaiti ka haere mai raua kia patua a Hine e raua, ano ka haere mai raua ka wehi a Hine, ka tata mai raua ki a Hine ko tetahi ki mua ko tetahi i muri, ka tata mai to mua, ka karakia a Hine i tana karakia mana, a epaina atu ana e Hine te kohatu ki te wahine i mua, tena e pa taua kohatu ki te wahine ra, ka pakaru te tinana o te wahine ra, a he pounamu anake te mea i roto i te wahine ra, a he mea pera ana e Hine te tuarua o aua wahine a he pounamu ano hoki i roto i aia. Koia te take o te pounamu.

Roa kau ano ka hoki a Hine ki ana whanunga a ka pouri a Tini-rau, a ka whai aia i a Hine ka tata aia ki te Pa ki te wahi i noho ai a Hine, ka kite aia i nga tamariki e takaro ana i tua o te page 123 pa i te tahi o te repo kakaho, a ka huna a Tini-rau i aia i roto i aua kakaho, a ka turituri i aia te whakangaueue aua kakaho kia titiro atu ai aua tamariki ki a ia, a haere atu, ana aua tamariki ki te titiro i te mea e ngarue ra i te repo, a ka kite a Tini i tana tamaiti ake ano, he mea hoki i mohio aia a Tini ki tana tamaiti, he tohu i tana tamaiti e mau ana; ka hoatu te hei Kakaramea e Tini ki tana tamaiti a ka tonoa e Tini kia mauria taua hei Kakaramea ki a Hine, he mea hoki na Hine taua hei Kakaramea i hoatu ki a Tini-rau, ka kite a Hine i taua hei, ka mohiotia eia, a haere mai ana a Hine ki a Tini-rau a ka hoki raua ki te pa, a ka tino taka he kai mana e te iwi o te pa, a ka noho a Tini i reira. A ka mate kai nga tangata o taua Pa, a ka mea atu a Tini-rau kia ratou. “Me noho koutou i roto i a koutou whare. Kaua nga kuwaha e toia kia puare, engari kia kapi tonu; penei maku e mahi he kai ma koutou, kia ao te ra ka too ai i nga whatitoka o a koutou whare,” pai ana te iwi ki aua kupu a Tini, a ka karakia a Tini i tana karakia mana, a ka rongo te iwi i te hu me te haruru e tangi ana a o noa te ra, a ao noa ake te ra, kapi katoa te marae me te pa katoa i te ika, kahore he ika o te moana i ngaro atu, te aha te aha i kitea ki aua ika, a eke noa te tini o aua ika ki nga papa o nga whata te tiketike o te haupu o te ika.

Roa kau ano ka hoki a Hine i a Tini ratou ko Kae ki te kainga o Tini-rau. Ka noho a Kae i a Tini-rau, a ka mea aia kia hoki ki tona kainga a he pai atu no Tini ki a Kae, tukua ana e Tini tana mokai tohora i a Tutu-nui hei mau i a Kae ki tana kainga, a eke ana a Kae i te tuara o Tutu-nui tae pai atu ana a Kae ki tana kainga a kihai a Kae i mea kia hoki pai a Tutu-nui, patua ana taua mokai a Tini e ia e Kae, a tahuna ana hei kai, a tae atu ana te kakara o te hinu o Tutu-nui ki a Tini-rau: a ka mohio a Tini-rau kua mate tana mokaikai. Ka mea a Tini kia rapua he utu mo te he a Kae ki aia; ka karanga a Tini ki ana tuahine tokorua kia haere raua kia patua a Kae, a kihai raua i mohio ki a Kae, koia a Tini i ako ai i te ahua a Kae kia raua, he mea hoki ko nga page 124 niho erua i mua i te ngutu o Kae kua whati a me whakakata a Kae e raua kia kata ka kitea ai a Kae. Ka haere raua ka tae ki te pa o Kae, a ka mahia e raua nga mahi e kata ai a Kae, a roa noa kihai noake a Koe i kata, a mahia ana e raua ki te haka, me te rakau ti, i mahia e raua ki te oni a kata ana a Kae i te kata tihohe, a ka kite raua i nga niho o Kae kua whati, ka tino mohio raua, koia ra a Kae. Ano ka kitea a Kae e nga tuahine a Tini-rau ka rapua e ratou he take tikanga e mate ai a Kae, otira kia roa te mamae-tanga o Kae. Kua mahia e Kae he whare hou mana, a ka tirohia e aua tuahine a Tini-rau te ahua o taua whare a Kae, a ka korerotia e aua wahine ki a Tini-rau, a kiia ana e Tini-rau kia mahia e ana pori he whare pera me ta Kae i i te pa o Tini-rau; ano ka oti taua whare, ka haere nga tuahine a Tini-rau ki te kainga i a Kae a rotua ana nga tangata katoa o te pa kia moe te iwi katoa o te pa, a ka haere aua tuahine a Tini ki te whare i a Kae, ka hikitia paitia a Kae e ratou, a maua ana e ratou ki te whare hou i mahia e Tini i tana pa, a waiho ana Kae e ratou i reira moe ai, i te ata ka haere atu te tahi o ratou ka whakaara i a Kae ka ui ki a Kae. “E Kae kei hea koe?” ka ki mai a Kae. “Kei taku whare ano, kei hea oti.” Ka tae atu ano tetahi ka ui ano ki a Kae. “Kei hea hoe e Kae?” ko te kupu ra ano a Kae, ka tae atu ano te tahi ka pera ano te ui me, te utu mai a Ka. Ka toia te papa o te whare ara te tatu e tetahi o ratou, a ka titiro a Kae i te whatitoka o te whare. Ka kite aia he whenua ahua ke a waho o taua whare i te whenua o tona whare ake, a ka tupato aia, a ka huakina a Kae e ratou ka werowerohia ki nga tao. Te take i patua ai a Kae, nana Tutu-nui i a ki uta, a topatia ana ki te rakau Koromiko a kainga ana taua tohora e Kae, koia aia a Kae i patu ai.

Tini-Rau. Te Haka I Kata Ai A Kae. (Nga-ti-Hau.)

He rangi pakuru rakau tenei ka korerotia, he Matai te rakau, kei te whatinga o te ringaringa te roa, he mea wha-kairo nga pito o te rakau, ko waenganui e hara i te mea whakairo i porotaka tonu a i mokau, he mea here he aho ki te tahi pito ki page 125 te tahi pito o te rakau whakairo, a he mea whakairi taua rakau ki aua aho ki te ringa toi roa o te ringa maui iri ai, a ka mau te tangata whakatangi i te pa-kuru ki te tahi rakau he Matai ano ki tana ringa matau, he rakau tu a poto taua wahi rakau, a he mea patoto te rakau whakairo ki te rakau e mau ra i tana ringaringa matau, a he mea patu te rakau whakairo ki te pito o te rakau i tana ringa matau, ka whakahua ai i te tau nei:—

Wai uta, wai tai, wai uta, wai tai,
Whai (waia) atu Tu-tahuna, Tu-parara,
Te kahu i tuku mai no te ure.
No rakau takariri ki te ureure e Taha-taha,
Ki te poho tiareare.
Utu i taku kai.
Te papa i ngaro atu ki a koe nei na,
Me utu ki te wai?
Me utu ki a Tu. Tu-tahuna e.
E hara i a Ngarue-mata-puru titohea.
I whea koia koe te tukituki ai,
I te upoko ki te taura kokopu.
Tupari rapea, rere rua pea, rere toru pea,
Tu rere atu ki Roto-rua,
Ki te wai o Nga-ti-tama-Kopiri e.
Tukua mai ka ipa (hipa) i te wai Tanga-roa,
Ka tukua kia mate rapea,
Ka tukua kia eke whakatoatoa.
He kai kanga koe ko Hine-nou,
Hine-nou anake, te upoko.
I muramura i (ai) te ahi e Kou nei na,
A kia pou (pau) marire koe,
I te ahi o Haere-iti
Raua ko Ko-ngutu;
He kai (kiko) Koko he kiko Kaka,
He kiko tangata, he kai rangatira,
Homai ra, homai ra he taura (whakaheke),
He tokiki he toki (tokiki).

Tini-Rau. (Nga-i-tahu.)

Na Tanga-roa-te-ihu-pu a Tini-rau. Ka noho a Tini-rau i tana kainga i tana iwi, ka haere ka toro (rapu) i nga whare i whakaaturia ki aia, he whare kaukau nona, ka haere mai Ruru-wareware, a Ruru-ata-mai ka ki mai ki aia, “Kua pae (pakaru) tou whare whakaata, to puna whakaata to takataki (taiepa),” page 126 ka rongo tera, e rua nga tangata, kotahi tangata e waru nga tuki o te kaki; ko Tini-rau ia ka haere mai a Hine-te-weiwei (Hine-te-iwa-iwa) ka tae mai ki aua puna ka takahia ki te patiti (otaota) ka takahia ki te moka, ka takahia ka haere aia ki roto i te whare noho ai. Ka haere hoki a Ruru-wareware, a Ruru-ata-mai, ka koara mai a Hine-te-weiwei, ka koara a Tini-rau, ka whakapai te tahi ki tetahi ka moe raua, po tonu ao tonu, po tonu ao tonu, piri tonu hapu noa, whanau noa te tamaiti, a haere ana a Makamaka-i-tu-riri a Makamaka-e-tu-ahae ki te karakia mai, haere atu a Hine-te-weiwei ki te mea papaki (i te whenua takotoranga tamaiti) hei patu i nga wahine, a mate ana aua wahine, he mea hoki na raua i horo nga aho me te moka (maunu) a Tini-rau, haea ana nga puku o aua wahine i te mea na raua aua mea i kai ki waho ki te moana.

Ka haere a Tini-rau raua ko Hiue-te-weiwei i waho moe ai, ka haere mai a Rupe ka riro i aia tana tuahine a Hine-te-weiwei raua ko te tamaiti, ka tangi noa a Tini-rau, muri iho ka haere aia ki waho karakia ai; karangaranga ai ki nga tupuna. Ka tae mai a Tutu-nui ma i te rua i noho ai, ka pikau atu ia Tini-rau ki te whai i te wahine raua ko tana tamaiti, ka u ki uta ka haere rawa ano a ka tae ki te kainga, he mea haere ra uta, ka tae aia ki te kainga, ka kite aia, i tana tamaiti ka ui aia ki taua tamaiti. “He mea aha ena mea” ka kiia atu “He kahu e horoia ana ki te wai,” ka mea atu a Tini-rau “Kaua te here o ena mea e tiponatia,” ka hoki te tamaiti ki te kainga ka mea atu ki te iwi, “Kotahi tangata i kite ai au e waru pori o te kaki.” I te ahiahi ka haere mai a Tini-rau ki tana wahine a whakangaokotia ana eia te wahine, a ka moea eia, ka tangi raua kia raua, ka noho aia i reira a roa noa, ka mea atu ana huanga kia Hine-te-weiwei, “Tikina he kai ma Tini-rau,” ka mate a Hine i te whakama, Na Tini-rau te kupu kia whaihangatia he kaupapa (whata) a oti ana, a i te ahiahi ka haere aia ka karangaranga i ana tupuna, a whiua atu ana eia te rakau ki te moana: i muri tata iho ka tae page 127 mai aua ika nei e rua, a utaina ana e ratou te kaupapa i hanga ra ki runga ia raua, a tukua ana aua ika kia haere (tere) noa atu, kia peke ai te ika ki runga i taua kaupapa, a i te ata ka oho te iwi i te moe, kapi katoa te wahi i noho ai te iwi i te kekeno, a haehaea ana aua kekeno e te iwi. Kotahi marama i mahi haehae ai ratou. Na Kae nga rakau e wha ki runga e wha ki raro, a whakamomori (tino hiahia) ana a Kae kia eke aia ki runga ia Tutu-nui, a ka eke mai aia i runga ia Tutu-nui ka tae ki te kainga ka akina aia ki te paruparu o uta, a ka mate a Tutu-nui hei utu mo Hine-te-weiwei, a haehaea ana Tutu-nui e te iwi a Kae. He mea haehae ki te one i Wai-o-newa. He ika nui taua ika. Ka haere a Tini-rau ki runga ki te taumata hongihongi haere ai, a ka rongo aia i te kakara, a ka mea aia “E te kakara o te whakarua (hauauru) ia Tutu-nui.” Ka haere mai te tuahine a Tini-rau kia Tini-rau, a haere ana taua tuahine ki te kimi (rapu) ia Kae, haka haere ana taua wahine i ia kainga, i ia kainga, a kitea ana a Kae, rokohina e kai motu ana i taua ika, a ka tae taua tuahine ki nga iwi o Tutu-nui, ka tangi mai aua iwi (wheua) ki taua wahine me ana hoa, ka tae rawa ratou ki te wahi i noho ai a Kae, ka haka ratou, ka kitea ki nga niho ko Kae tera, he whati nga niho o Kae; ka moe a Kae ka mauria aia i roto i te kakahu a herea ana te aka ki aia, he aka matua, ko te pito o taua aka i tae rawa ki a Tini-rau, a ka puta a Tini-rau i te ata, e takoto ana e Kae i waho ake o tana whare, ka wetekina a Kae a noho tu ana, ka wiria nga taringa o Kae e Tini-rau a kainga matatia ana e Tini-rau, a kainga ana ano hoki a Kae, ka mutu tera, turia ana te karakia taumaha ki nga atua, me te karakia ngaki maara.

Tini-Rau. (Nga-i-tahu.)

Ka tae te rongo o Tini-rau kia Hine-te-iwaiwa, “Kotahi te tangata e noho ana, ko Tini-rau he tangata atahua.” Ka mea Hine-te-iwaiwa kia haere kia Tini-rau mana, ka haere a Hine-te-iwaiwa rokohina atu e pae ana te Mako ka ki atu a Hine-te-iwaiwa “Te ika nei, te ika nei, e hara koe i te ika kokirikiri o page 128 Tini-rau” Ka miia te Mako ka haere a Hine-te-iwaiwa, a ka kite aia i te Pakake ka ki atu, “Te ika nei te ika nei, e hara koe i te ika kokirikiri na Tini-rau,” ka haere taua wahine ka kite i te Karaerae ka ki atu te wahine. “Te ika nei te ika nei e hara koe i te ika kokirikiri na Tini-rau,” ka haere a ka kite aia i te Repe ka panga te maro o Hine-te-iwaiwa ki te tamore o te Repe a ka haere a Hine-te-iwaiwa ki te kainga o Tini-rau rokohina atu nga wai whakaata o Tini-rau, ka tukitukia (wawahia) e toru o nga puna pae anake (pakaru katoa) te tukituki, pae rawa nga takitaki (taiepa) me te maihi o te whare, a ka kitea mai e Ruru-wareware raua ko Ruru-mahara, ka ki atu a Ruru-mahara. “Kua pae ra nga puna, nga wai whakaata a Tini-rau” ka ki atu te waha o Ruru-wareware, “Nawai ki.” Ka ki atu a Ruru-mahara “Kua pae.” Ka ki atu a Ruru-mahara “Nawai ki kahore kia pae.” A ka ki atu a Tini-rau “Haere torona atu.” I tawhiti ano titiro atu kua pae, ka whanatu (ka haere). Ka ki atu kia Tini-rau “Kua pae nga puna wai whakaata,” ka ki atu te waha o Ruru-wareware, “He parau ia,” Ka ki atu te waha o Ruru-mahara, “Nawai ki kua pae noa atu,” ka ki atu te waha o Tini-rau. “Noho marie korua mahaku (maku) e toro atu,” ka haere mai a Tini-rau ka tata mai ki taua wahi wai ka kohara a Hine-te-iwaiwa kia Tini-rau. Ka kohara atu a Tini-rau kia Hine-te-iwaiwa. Ka kohara atu a Hine-te-iwaiwa kia Tini-rau. Ka hopukia a Tini-rau e Hine-te-iwaiwa ka moe raua; a ka korero a Hine-te-iwaiwa kia Tini-rau. “E aha koia koe e haere ki te moana, he ika koia tau?” Ka ki atu a Tini-rau. “Kahore tahi aku ika.” Ka ki atu te wahine “Tena e haere koe ki te moana e hutia ake e mau ano tau maka (matau) me tou mahe?” Ka ki atu te tane “Nawai ki, ka hutia ake taku aho kua kore aku maka kua kore taku mahe.” Na ka tonoa mai a Ruru-wareware a Ruru-mahara e nga wahine a Tini-rau, Ko nga ingoa o aua wahine a Tini-rau ko Maka-i-atua-uriuri (Manga-i-atua-uriuri). Ko Maka-i-atua-haehae (Ma-nga-i-atua-haehae), ka haere mai a Ruru-wareware a Ruru-mahara rokohina mai e moe ana a Tini-rau raua ko Hine-te- page 129 iwaiwa, ka titiro raua ka ki atu a Raru-wareware ki aua wahine. “E rua nga upoko e wha nga waewae.” Ka ki atu te waha o Ruru-wareware. “He parau.” Ka ki atu a Ruru-mahara. “Nawai ki, e moe ana e rua nga upoko e wha nga waewae,” Ka ki atu te waha o Ruru-wareware “Nawai ki he parau” Ka moe ano a Tini-rau raua ko Hine-te-iwaiwa ka hapu te tamati a Hine-te-iwaiwa, ka moe ano raua a ka hemo raua i te kai ka ki atu te tane. “Ka haere taua ki te kainga ka mate taua i te kai.” Ka mea atu te wahine

Tukutuku iho ana
Hekeheke iho ana.

Kua pu nga kai ma raua, ka kai raua i aua kai a ka hemo raua i te hauaitu (makariri) ka ki atu te tane. “Ka haere taua ki te kainga, ka mate tau i te mataotao.” Ka mea atu te wahine

Tukutuku iho ana
Hekeheke iho ana.

Kua pu nga weruweru kua mahana raua, ka noho ano raua a ka puta te tamaiti a Tini-rau raua ko Hine-te-iwaiwa, ka kotia te pito ka makere ka noho raua ka puta mai nga wahine a Tini-rau, ka ki atu te waha o Tini-rau kia Hine-te-iwaiwa. “Kia ata tu (ahua riri) i au taokete.” Ka ki atu te wahine “Ahakoa, he riri te hanga kino, e haere mai na aua wahine.” Ka tata mai, tu tonu atu a Hine-te-iwaiwa ki runga. Ko te mata hoki i kotia ai te pito o te tamaiti i tana ringa e mau ana homai tou (tonu) te rakau kia Hine-te-iwaiwa ka ngaro (hemo, pahure) atu ka taha ka pakaina (patua) e Hine-te-iwaiwa ki te rakau, ara ki te mata ka mate a Maka-i-atua-uruiri i a Hine-te-iwaiwa tu tonu mai a Maka-i-atua-haehae homai te rakau kia Hine-te-iwaiwa ka ngaro atu ia Hine-te-iwaiwa ka taha hoatu i te mata kua mate a Maka-i-atua-haehae, tokorua mate anake. Ka karanga atu a Hine-te-iwaiwa kia Tini-rau, “Titiro mai ki au tamariki.” Ka haea nga puku o aua wahine e Hine-te-iwaiwa pu aua mai ki waho nga mahe me nga taipu kainga.

Ka noho a Hine-te-iwaiwa raua ko Tini-rau i te kainga a po page 130 maha noa atu raua e noho ana i roto i te whare ka whiti te ra ka puta raua ki waho ka ki atu a Tini-rau kia Hine-te-iwaiwa. “Hakurekia (hakurea) ake taku upoko,’ Ka ki atu a Hine-te-iwaiwa. “Hakurekia hoki toku.” Ka hakurekia e Tini-rau te upoko o Hine-te-iwaiwa, ka ki atu te waha o Tini-rau kia Hine-te-iwaiwa. “Hakure-kia toku hoki,” a hakurekia ake e Hine-te-iwaiwa te upoko o Tini-rau, ka taratara ake nga huruhuru o te tara o te wahine, ka mea atu te tane kia ai raua. Ka mea atu te wahine kia haere raua ki ro o te whare, ka mea tonu te tane kia ai tonu raua i waho, ka whakamutu raua i te raua ai ka puta te purewha kohu, i roto a Ruru i taua kohu tangi mai ana ka mea

Ko Rupe, ko Rupe,
Te tungane;
Ko au nei tenei,
Ko Hine-te-iwaiwa.

Whaia iho e Ruru ka mauria te tuahine kua riro ka karanga atu tana tane “E Ruru whakahokia mai ta taua tuahine, ka tahi ano ka rongohia (rangona) atu te ingoa o to taua tuahine; e Ruru whakahokia mai,” no reira i rangona ai tenei ingoa mo Hine-te-iwaiwa ko Hine-ta-ngaru-moana te tahi o ona ingoa, ka riro tonu atu a Hine-te-iwaiwa ia Ruru, a ka noho a Tini-rau ka mea he ara mona kia haere aia ki tana wahine, a ko te tupuna ko Tutu-nui a ka piki aia ki runga ki te tupuna kia Tutu-nui, ko Tini-rau ki runga ki te tupuna haere ai, a ko nga mokaikai manu he mea tuku ra uta haere (rere) ai, ko Tini-rau ki runga ki te tupuna pakake tere haere ai i te moana, ko aua manu i tukua ai ma uta hei whakarongo haere i nga kainga, ka tae nga manu ki tenei kainga ka tangi ka haere, a ka haere ano a Tini-rau me tana tupuna pakake a ka tutaki a Tini-rau i a Kai (kae) e rere haere ana a Kai i runga i te Outitipa i te mokihi i te moana, ka tata mai a Kai ki a Tini-rau ka ki atu te waha o Kai kia Tini-rau, “Homai, tau waka kia whakamatau hoki au ki runga ki tau e Tini-rau,” ka ki atu a Tini-rau, “Homai hoki tau ki au,” ka whiti atu a Kai ki to Tini-rau, a ka whiti atu a Tini-rau ki to page 131 Kai, ka haere a Kai ka riro hoki a Tini-rau, ka karanga ake te waha o Tini-rau kia Kai “Haere i te wahi hohonu e tuku ana i to taua tupuna, kauranga (kaua) e tuku kia papaku te wai kei te hohonutanga ano hei tuku i to taua tupuna,” ka rere a Kai a na te wai tonu ka papaku ru (oiai) rawa ake a Tutu-nui i a Kai kia taka (heke) ki raro, ka tae a Tutu-nui ki te pati (wahi papaku) oi noa a Tutu-nui kua mau ia kua kii te piha i te paruparu, ka mate a Tutu-nui a ka kotikotia.

Na ka maanu a Tini-rau kahore kia kaneke (paneke) te hoe a Tini-rau; ka karanga atu tera kia Tau-tini ki a Te-whare-reperepe ka tomo a Tini-rau ki roto a ka haere i roto i Te-whare-reperepe ka whakarongo aia ki te tangi o nga manu, ka tae ki te kainga ka tangi nga manu ka rere ka tae ki te kainga ka tumau te tangi a nga manu, ka mahara a Tini-rau, ko te kainga ano tenei, ka u aia ki uta ka haere ka tutaki aia ki te teina a Hine-te-iwaiwa e haere mai ana, ka ui atu a Tini-rau “E haere ana koe ki whea (hea),” ka ki mai taua kotiro “E haere ana ahau ki te wahi e patua ai te wheru (paru tutae) o taku iramutu o te tamaiti a Hine-te-iwaiwa raua ko Tini-rau,” Ka mea atu a Tini-rau, “Homai hoki maku e patu tetahi,” ka ki atu te waha o te kotiro ra, “Nawai ki, maku ano e patu,” a ka uaua atu ano a Tini-rau, a ka patua (horoia) e Tini-rau tetahi o aua kakahu o tana tamaiti, a ka ma ka hoatu eia ki taua kotiro kia mauria kia Hine-te-iwaiwa, a ka tae te teina ki te kainga ka ki atu aia ki te tuakana kia Hine-te-iwaiwa, “Na ra te tangata i tutaki i au, ui mai nei ki au, ‘e haere ana koe ki te aha,’ ki atu au, i haere mai ra au ki te patu, i te wheru o te tamaiti o Tini-rau raua ko Hine-te-iwaiwa, uaua tou (tonu) mai nei a nana i patu tetahi kakahu,” ka ki atu te waha a te tuakana, “Homai ki au tetahi Karetu nei,” ka tiponakia (tiponahia) e rua, ko te mea tama-taane ko te mea tama-wahine, ka ki atu a Hine-te-iwaiwa ki tana teina “Haere koe kawea nga Karetu nei, ka pangaina (panga) atu te mea tama-tane; e mau e koe ka hoki mai koe,” ka haere taua teina ka pangaina (panga) atu taua mea tama-tane ka hopukina (hopukia) e Tini-rau ka mau, ka haere te page 132 teina ki te kainga ka tae ka ui mai te tuakana ka ki atu te teina “Pakaina (panga) atu e au hopukina mai mau tonu,” ka noho te teina me te tuakana ka ahi ahi te ra ka ki atu te tuakana ki te teina “Akua nei koe ka haere ki te whare taka, a e panaia (pana) mai koe ki waho kia uaua tou (tonu) te haere ki roto” ka haere te teina ka tae atu ki te whare ka aruarutia (aruarumia) mai ki waho ka uaua tou (tonu) tera ki ro (roto) o te whare ka ki atu te kotiro ra (te teina o Hine-te-iwaiwa) ki nga tangata o te whare e pana mai nei i aia ki waho “Na Hine-te-iwaiwa ano au i tono mai kia haere mai ki ro o te whare nei,” ka ki atu nga tangata “Aua ra kei te whaka-hou kau koe ki te tamaiti o Hine-te-iwaiwa, he tamaiti tapu” ka ki atu taua teina, “Na Hine-te-iwaiwa ra i ki mai kia haere mai au ki ro (roto) o te whare nei, mo te tamaiti ra hoki ia, e ai ana matua hei whakatapu, tena he tamaiti kahore ana matua hei whakatapu,” a ka haere te kotiro ki ro (roto) o te whare noho ai, a ka noho ia ki ro o te whare, ka whakarangona mai te tatau o te whare a Hine-te-iwaiwa raua ko te tamaiti e uaki ana, he tatau pounamu ka karanga atu etahi o te iwi i te whare taka, ka karanga atu ratou, “Hine-te-iwaiwa, kowai kei te uaki i te whare o to tamaiti” ka mea atu a Hine-te-iwaiwa “Ko au ano ia e haere ana au ki te mianga,” he parau (teka) ia ko Tini-rau ia e uaki ana i te whare, ka tae a Tini-rau ki (roto) ro o te whare ka moe raua ko te wahine ka ao te ra ka puta a Hine-te-iwaiwa ki waho ka karanga, “Tenei ta koutou taokete,” na ka heke mai nga tangata o tera whare ka haere mai kia kite ia Tini-rau, ka haere, ka haere mai nga hakoro nga tuahine ka tangi ki aia, a ka noho i reira i te kainga o Hine-te-iwaiwa.

Ka noho a Tini-rau ka whakaaro kia Tutu-nui ki tana tupuna pakake i hoatu ra ki a Kai, ka moe aia ka ao ake i te ata, ka haere ki runga ki te taumata ka whakamono (hongi) ia kia Tutu-nui a ahiahi noa te ra, ka ao ake te ata ka haere ano ki te taumata whakamono (hongihongi ai, a mahiti noa nga hau; ka whiti te hau i te rawaho (han-whenua) ka haere tera a Tini-rau page 133 ki runga ki te taumata whakamono ai, ka tangi mai te rawaho (hau-whenua) ka whakamono tera kua tae mai te kakara ki te ihu o Tini-rau, a ka pepeha aia ka mea “Ai te kakara o Tutu-nui e homai e te hau nei” ka ki nga tangata “Kei te pepeha te tangata nei,” a ka haere mai ki ro o te whare tangi ai, a ka rangona e nga tuahine ka haere mai ratou ka tangi, ka mutu ka ki atu aia ki ana tuahine, “Akuanei ka haere atu ki nga pa, ki nga kainga whakarongo ai, ka haere koutou ka tae ki tena kainga ka whakorongo, ka tae koutou he kainga ka whakarongo, e kore hoki e koutou e ngaro te tangata e mau na nga tupuni (kakahu paparua) ka oti te tuitui nga weweru (kakahu) na e kata e korua e pahore mai nga niho, te tangata niho weha (whati) ko Kai tena,” A ka haere nga tuahine a Tini-rau ko nga mokaikai manu ki runga rere haere ai, a ka tae aua manu ki te pa ka tangi ka haere a, ka tae ratou ko aua manu ra ki te tahi pa, ka haere ki te kainga ka noho ka haka aua tuahine a Tini-rau, ka mutu ka rere ano aua manu ka tae he kainga ka tangi, ka haere aua kotiro ki reira haka ai, ka mutu ka haere ano me te rere ano aua manu me te tangi i ia kainga i ia kainga, me te haka ano aua kotiro i aua kainga, a ka haere ratou ka tae ki te kainga, i a Kai ka tumau te tangi o nga manu, ka mahara aua tuahine a Tini-rau “Ko te kainga tenei o Kai ina hoki ka tumo (tumau) te tangi o nga manu;” ka tae ratou ki ro (roto) o te whare rokohina atu a Kai e noho ana i te poutokomanawa, ka haka ratou, a ka whakamuta, ka haka hoki a kahore hoki a Kai i kata, piko tou (tonu) a Kai, a ka ahiahi te ra ka haka ano ratou; kahore hoki a Kai i kata ka haka kohi ratou, a kohititia ai e ratou, ka kata a Kai te tangata niho weha (pakaru) a ka kutia o ratou tara, a ka rehua a Kai i te moe, a ka haere ratou ki waho, ka taia te purerangi ka taia te rohe, a koia nei te karakia o te rohe i karakia ai ratou:—

Taia te rohe, me rohe,
Ko te rohe na wai?
Ko te rohe a Mai-tihitihi
A Mai-rakerake.
Taia te rohe, me rohe.

page 134

Taia te kohau me kohau,
Ko to kohau na wai?
Ko te kohau a Mai-tihitihi
A Mai-rakerake.
Taia te kohau, me kohau.

Ka hoki mai era ki ro o te whare, rokohina mai a Kai e moe ana, ka whai atu ka hikitia ki ro o te purerangi, a ka karakia ano ratou i te hikinga o Kai i roto i te purerangi, koia nei te karakia:—

Hikitia mai ia Oriori,
Ki roto ki te tata,
Ko te tata na wai?
Ko te tata a Mai-tihitihi
A Mai-rakerake
Oriori oriori mai
Te rangi toe i.

Ka whakawahakia (whakawaha) a Kai a ka tae ki te kainga ia Tini-rau ka whakarangona ake e kata ana aua wahine, ka tukua ki waho, haere mai ana aua wahine ki ro o te whare ka ki mai, “Na ra ia a Kai” ka ki atu a Tini-rau. “Kei whea?” ka ki mai nga wahine “Nai ia kei waho,” ka puta a Tini-rau ki waho ka haere ka whakapono ki te tangata o ana tuahine, a ka noho ratou ka ao te ra ka haere ki a Kai, ka tae atu a Tini-rau ki a Kai ka ki atu a Tini-rau ki a Kae. “E Kai e ara ki runga, ka titiro, me nou ano tenei whenua?” ka ara ake a Kai ki runga ka whai atu te ringaringa a Kai, ka aue a Kai ka ki atu a Tini-rau. “I aue hoki a Tutu-nui i tona kiri,” ka patua a Kai hei utu mo Tutu-nui, ka ea te mate o Tutu-nui o tona tupuna.

Ka noho a Tini-rau a maha noa nga rangi i noho ai, kahore aia kia tae ki te mahi kai; ka haere mai te wahine a Hine-te-iwaiwa ki te ahi, ka tae mai ki te ahi ka pana (mea) atu e nga teina, “Kahore ia tau tane e haere ki te mahi kai,” a ka tangi a Hine-te-iwaiwa, ka haere aia ki tahaki ka ki mai te tane a Tini-rau, “He aha tau e tangi na,” ka ki atu te wahine, “He pononga mai au he kainga (e kai ana ratou) e (a) ki mai ana aku teina ‘kahore ia tou tane e haere ki te mahi kai mahau’ (mau),” ka ki page 135 atu te tane, “Kahore e haua (hua) aua he ki marie mai.” Ka ahiahi te ra ka ki atu a Tini-rau ki te wahine, “Apopo ka haere ai koe ki ou tungane ka ki atu, kia topea (tapahia) mai etahi poupou kia whaihangatia he kaupapa (whata).“ Ka whaihangatia e nga tangata, e nga hakoro, e nga tupuna; ka ahiahi te ra ka auina ao ake ka haere ki te tope (tapahi) poupou, ka pu (puranga) nga poupou ka ahiahi te ra, auina ake ka haere ki te topetope (tapahi) poupou, ka whaihanga ka ahiahi te ra, auna ake ka haere ki te tope poupou, ka pu nga poupou, ka whaihangakia (hanga) a ka ahiahi te ra a ka ki mai te hunga e mahi nei ki te wahine a Tini-rau kia Hine-te-iwaiwa, “Kati, he aha te kai hei uta,” a ka haere mai te wahine ra ka ki atu ki tana tane, “Kei te ki mai ra ia kati ia, he aha te kai hei uta,” ka ki atu te tane, “Haere ki atu kia whaihangatia atu hoki,” a ka whaihangakia (hanga) ano e te iwi a ka ahiahi te ra, a auina ake ka haere ano ki te tope poupou ka pu (puranga) nga poupou ka whaihangakia ka ahiahi te ra ka ki atu nga tungane kia Hine-te-iwaiwa, “Kati raia he aha te kai hei uta ka kapi rapea,” ka haere mai te wahine ka korero ki tana tane, “Kei te ki mai ra ia kati kahore i te apanga (e kore, e kapi, i te nui),” a ka haere mai te wahine ra ki tana tane ka korero atu ki aia “Kahore i te mauiui, he aha te kai utanga ki tenei kaupapa (whata)” a ka ki atu te tane, “Kati, haere ki atu kati,” a ka haere te wahine ka ki atu i taua ki kia ratou, a ka kiia atu ano e Tini-rau kia mea atu te wahine ki te iwi “Kia mahia te kaupapa kia tu” ka haere te wahine ka ki mai nga tangata “Kati ano ia mawai e rererere ki te whaihanga,” ka tae mai a Hine-te-iwaiwa kia Tini-rau ka mea atu “Kei te korero mai kati,” ka ki atu a Tini-rau “Aua hoki, ki atu whai-hangatia kia tu, ka ki tonu mai kati, a kati” a ka ki atu a Tini-rau kia Hine-te-iwaiwa “Haere kia wahia mai te tahi kauwati” a ka wahia mai te kauwati ka homai kia Tini-rau, a ka haere aia ki tatahi ki te tapuiri (ki te pure karakia) i te one o te takutai moana, ka oti te tapuiri, ka hoki mai aia ki te kainga, a ka tomo ki ro (roto) o te whare, ka tau mai te ika o te kawa ki te roro o te whare o te tamaiti, a ka takoto mai i te roro o te page 136 whare o te tamaiti, kahore kia rangona e nga tangata, kei ro o te whare nga tangata e moe ana, kei te whakareia (whiua) noatia te ika, ka hinga te kaupapa, ka utaina te kaupapa; na te ika ano i kokirikiri noa ki runga ki te kaupapa (whata), a ka utaina ki runga ki nga whare, ka utaina ki runga ki nga takitaki (taiepa) ka hinga nga takitaki, ka whaoa noatia nga ika ki nga marae, kapi noa nga marae, whaoa mai ki te whenua ano ki kona pu (puranga) ai, ka oho ake nga tangata i te moe i te awatea whanatu ki nga marae kahore hoki he huanui (huarahi), atu kotahi ano te whare i atea no te tamaiti anake, kotahi tou (tonu) te ika i reira ko te ika anake o te kawa.