page break

Upoko II.
Te Rau-Paraha. (Nga-Ti-Toa: Na Tamihana Te-Rau-Paraha I Tuhituhi.)

He tataku tenei mo nga mahi o te whanau-tanga mai o te Rau-paraha, a tae noa ki tona kaumatuatanga.

Tona kainga i whanau ai ko Ka-whia, ko tona matua tane ko Werawera, ko te matua wahine ko Pare-kowhatu. Ka whanau a te Rau-paraha, tokorua ona tuakana, a tokorua ona tuahine, a he potiki rawa aia no te whakapakanga. Kahore i whai tikanga nga tuakana, he rangatira anake tona tikanga.

Ko tenei me waiho nga whakahaere i nga tikanga o nga tataku i te whanautanga mai o te Rau-paraha. Ka whanau aia, he tamaiti pai, he ahua tino pai, ka haere ka pakeke, ka omaoma, ka whakahau atu te tahi kaumatua nei, no te hapu ano ki Nga-ti-toa ko Pou-tini te ingoa, kia haere a te Rau-paraha ki te tiki wai mana, haere tonu, kahore i turi, ka tae ki te wai ka utu mai ka kawe mai ki taua tangata nana aia i whakahau atu; me te tini noa atu o ana mahi pai, o ana mahi pohehe i tona tamarikitanga.

page 13

Ka haere ake ka ahua pakeke, ka timata rawa tona wha-kaaro nui mohio rawa hoki ki nga tikanga katoa; e rangi kahore i ata mohiotia, e tona matua, e tona whaea, he tino tamaiti whakaaro aia, ahu ke te mate nui o te papa me te whaea ki nga tuakana, ko te Rau-paraha, kahore i tino mate nuitia e raua, me te noho a te Rau-paraha me te whakaaro i roto i aia.

Kei te mahi ona matua me te iwi katoa i te kai hakari ma te tahi pito ano o taua iwi o Nga-ti-toa, me te panga ona matua me te iwi katoa i te kai ki runga i te tahua, ko te ika me te tuna, me te pipi i whakairihia ki runga i te rakau tarewa ai, me te titiro atu a te Rau-paraha i tahaki Ko te turanga a tana wahine a Marore (ko tana wahine tua-tahi tenei i tona tamarikitanga kihai ano i kaumatua noa, ko ta te maori tikanga hoki tena, he whakamoe i tana tamaiti, i te tamarikitanga, kihai i ata rite nga tau o te tamaiti). No te tirohanga atu a te Rau-paraha kaore kau he kinaki i runga i te turanga o ta Marore, ka tahi ka pouri a te Rau-paraha, a ka tahi ka puta tana whakaaro, ka ki atu ki tana papa, “Me haere te tahi taua ki te patu i a Wai-kato kia mate mai etahi tangata hei kinaki i te turanga a Marore, a taku wahine,” whakaae tonu mai tona papa. No te haerenga o te taua, ka haere tahi ano hoki a te Rau-paraha i taua haere, pupuri noa nga matua kia noho iho aia i te kainga, no te mea hoki e mate ana hoki aia, he mate paipai, kihai aia i whakarongo atu, tohe tonu ki te whai i te nuinga, a hoha noa iho nga matua i te kore ona e whakarongo i te pupuri kia noho, hei aha mana ena pupuri, hei aha mana te mamae e ngau i tona tinana ra, te haere tonu ai ki te whai haere i tona nuinga. No te taenga atu ki te Pa o taua iwi o Wai-kato, ka tahi ka tomokia i te ra e whiti ana, kua kite mai hoki tera, kua ngaro atu te taua ki roto ki te Pa, ka tahi ano ka whakahokia mai e tera, ka whati a Nga-ti-toa ka patua haeretia, i muri rawa a te Rau-paraha e tokotoko haere atu ana, titiro rawa atu aia e whati atu ana a Nga-ti-toa, e patua haeretia ana e Wai-kato, katahi ano ka takotoria atu e ia ki raro ki te whenua, ka puia mai nga rau manuka hei arai mai i aia, kua page 14 eke tonu mai nga tangata o mua o Wai-kato ki runga ki aia, ka tahi ano te tama ka ara ake i raro i te whenua, tokorua ki roto ki te taiaha, i whiua ki te tahi taha tokorua, ka whati a Wai-kato, ka tahi ka patua haeretia e Nga-ti-toa, takoto rawa iho, hoko whitu topu, whakairia iho te tino rangatira o taua parekura ko Te-haunga me e tahi atu. Heoi kua nui haere te ingoa toa o te Rau-paraha ki nga iwi katoa o te Rau-paraha. Kaore ano a te Rau-paraha i whai tangata noa, kua pihi ake nei nga huruhuru o te puke, me te tupu haere ake tana mohiotanga nui ki te whakaaro ki te whawhai, mo te mahi o te kai, me te atawhai i te tangata, mo te karangaranga i te manuwhiri, ope hoki.

Te tahi mahi whakamiharo a te Rau-paraha, mehemea ka rokohanga atu te manuwhiri haere, kua maoa te kai ma tana ohu mara kumara, ki te mea he tauhou nga tangata kai mahi, kahore ano i mohio noa ki nga tikanga a te Rau-paraha mo ana kai mahi, ka pokanoa taua ohu ki te hoatu i a ratou kai ma te manuwhiri, kua noho ra ki te kainga o te Rau-paraha, ka karangatia atu e te Rau-paraha ki nga tangata o taua ohu, “Whakahokia atu a koutou kai, me taka ano te tahi kai ma te manuwhiri, me waiho ano ta te ohu kai mana ano.” Heoi ano whakama noa iho nga tangata o te ohu, a whakapepeha noa iho nga tangata, “Ko te Rau-paraha, ko te tangata, ka ngau te rongo ki nga iwi katoa.” Heoi ano ka kai te ohu ka makona, ka tahi ano a te Rau-paraha ka tahuri ki te taka kai ma te manuwhiri, kua noho ra i tana kainga, ka maoa ka tukua atu ki te manuwhiri, ka kai, ka ora, ka haere.

Kei te whakaukitia (whakataukitia) ano i naia nei e maua nei e te Maori, “Ko te Rau-paraha koe, kia ora ra ano tana kai mahi, ka taka ai te tahi ma te manu-whiri.”

Na ka noho tonu aia i tana kainga i Kawhia, me te haere atu ano nga taua a Wai-kato ki te whawhai atu ki aia, ka mate tetahi ka mate tetahi, me te haere atu ano hoki a te Rau-paraha ki Wai-kato whawhai ai. He takiwa ano ka hinga nui a Wai-kato i a te Rau-paraha, a he wa ano ka mau te rongo, a he wa ano ka whawhai ano, ko Wai-kato ki te whakatari pakanga.

page 15

He takiwa ano ka haere atu a te Rau-paraha ki Maunga-tautari, kia kitekite i ona whanaunga, i ona tupuna i a Hape, rangatira o Nga-ti-rau-kawa. He kaumatua toa rawa taua kaumatua. E korerotia ana e te Rau-paraha ma, he tangata mohio rawa ki te whawhai, a ko te tahi hoki tenei o ona pare-kura, ko Kaka-mutu, no Wai-kato tenei parekura, kei roto o Waipa, a he nui noa atu ana parekura ki Wai-kato. Ka noho a te Rau-paraha i te kainga o Hape i Maunga-tautari, ka haere atu hoki ki Roto-rua, kia kite i era whanaunga, a ka mate a Hape te rangatira o Nga-ti-rau kawa, ka moe a Te-rau-paraha i te pouwaru a Hape i a Te-akau, a ko te whaea tenei a Tamihana te Rau-paraha.

Ka hoki ano a te Rau-paraha ki tona kainga i Ka-whia, i nga takiwa kahore he whawhai a Wai-kato raua ko te Rau-paraha whakawhanaunga ana ratou kia ratou, a ka haere a te Rau-paraha ki Hau-raki kia kite i a Nga-ti-maru ia Tu-te-rangi-anini, ia Toko-ahu, ia Hihi-taua, i nga rangatira katoa, a no reira te whiwhinga tuatahi a te Rau-paraha i te pu; na aua rangatira o Hau-raki i homai ki aia kotahi tonu te pu i riro mai ia te Rau-paraha, me nga paura, me nga mata, a e rima nga kariri, tekau ranei. Heoi ano ka hoki mai a te Rau-paraha ki Ka-whia, ka noho i reira, a ka haere ki Kai-para, kia kite i a Nga-ti-whatua ia Awa-rua, i nga rangatira katoa o reira, ka noho i reira ka hoki mai ki Wai-te-mata kia kite i a Kiwi, i te tama hoki a Te-tihi, ka noho i reira a ka hoki mai ki Ka-whia, tera hoki a Te-waka Nene te haere mai ra, tae kau mai a Nene ki Ka-whia, ko te haere a te Rau-paraha ki Tara-naki, haere tonu mai, ki te taha mai ki runga nei, uru tonu mai hoki a Nene, hei hoa ma te Rau-paraha, haere tonu mai-raua, ko te haerenga mai tenei o te Rau-paraha ki te whakataki i tenei pito o te motu ki Kapiti, ko te tau 1817. Ka tae mai ki Tara-naki, haere tonu mai i te taha tika tae mai ki Nga-ti-rua-nui, a mataku ana era iwi oma haere ana i te wehi, ka tae mai a te Rau-paraha ma ki Pa-tea ki Wai-totara, haere tonu mai ki Whanga-nui whiti tonu mai tae mai ki Rangi-tikei, patua tonutanga a Nga-ti-apa, he whakahihi no ratou kia te Rau- page 16 paraha, a oma atu ana te nuinga o ratou ki roto ki te ngahere ki nga maunga. He tauhou ano ki te taua, ma te mea kia mau tonu nga taonga, nga patu pounamu, nga tara pounamu ranei, ka tahi ano ka ngawari nga kanohi o te rangatira o te ope. Heoi ano haere tonu a te Rau-paraha ma, Manawa-tu, O-taki, Wai-kanae, whiti tonu atu ki te motu ki Kapiti, ko Nga-ti-apa kia Po-tau, kia Kotuku, te hapu e noho ana i taua motu, whakapaia tonutanga iho hei tangata e te Rau-paraha mona; i whakaaro pea a te Rau-paraha, ka hoki mai ano aia ki te tango i tenei kainga, ka hoki mai ano aia ki Wai-kanae, ka haere atu ki Pori-rua, ki O-hariu, ki O-mere, a ka tae atu ki Te-whanga-nui-a tara, kore rawa he uri tangata i aua tahatika, kua oma haere atu ki Wai-rarapa, a no te taenga atu o te ope a te Rau-paraha, a Nene, a Patu-one ki Te-whanga-nui-a-tara (ara ki Poneke) ka tahi ka haere atu ki Wai-rarapa, rokohanga atu ko Nga-ti-kahu-hunu i reira e noho ana, i ta ratou Pa, i Tau-whare-nikau, ka whawhaitia taua Pa, a ka hinga, a ka oma atu te nuinga o Nga-ti-kahuhunu ki te maunga, haere tonu atu a te Rau-paraha ma ki Te-kawakawa, ki te patu haere, a tae noa atu ki Po-ranga-hau, a ka hoki mai to ope i reira, ka tae mai ki

Te-whanga-nui-a-tara (Poneke) haere tonu ma tatahi o O-mere, ka kitea atu te kaipuke i waho i Rau-kawa, i waenga nui o tenei motu o tera motu e rere haere ana, ka tahi a Nene ka karanga atu kia te Rau-paraha ka mea, “E Raha, e kite ana koe i te iwi e rere i waho i te moana ra, he iwi pai rawa, mehemea ka riro i a koe tenei whenua, ka tahi koe ka rangatira, ka whiwhi koe i te pu, i te paura” whakaae tonu a te Rau-paraha i roto i tona ngakau, ki nga kupu a tona hoa a Nene. Haere tonu te ope ra i te tahatika ka tae ki Pori-rua, Wai-kanae, O-taki, Manawa-tu, Rangi-tikei, a ka riro herehere etahi taure-kareka o te iwi o Mu-au-poko, o Rangi-tane, o Nga-ti-apa, ki Ka-whia, a ka riro i a te Rangi-hae-ata te tahi wahine hei mokai mana, ko Pikinga te ingoa, a ka moea eia hei wahine mana, he rangatira taua wahine no Nga-ti-apa, he tuahine no Arapata-te-Hirea, haere tonu te ope ka whiti i Whanga-nui, haere tonu page 17 Tara-naki, Wai-tara, ka tae ki Ka-whia, ko te Waka Nene, i haere tonu ki tona kainga ki Hokianga.

Ka noho a te Rau-paraha ka whakaaro; ka mahara tonu ki te heke mai ki runga nei ki Kapiti. I te ao, i te po tumanako tonu mai nga whakaaro ki Kapiti, ki tera motu ano hoki ki Te-wai-pounamu no te ritenga o ona whakaaro i roto i aia, ka tahi aia ka haere ki Wai-kato, ki te poro-poroaki iho ki a Kuku-tai, kia Pehi-korehu, kia Te-whero-whero, kia Te-kanawa, ki nga rangatira katoa o Wai-kato ka mea atu aia ki aua rangatira. “Hei konei i to tatou oneone, ka haere au ki Kapiti, ki te tango i tera kainga maku, kei whai ake i muri i au.” No te mutunga o ana korero, ka hoki mai aia ki Ka-whia, ko te tau 1819.

Ka timata te heke mai, ka mahue atu a Ka-whia, e rua rau topu ona tangata, nga tane nga wahine, me nga tamariki ko te tahi pito ano o Nga-ti-toa, i noho atu, kia kotahi ma whitu ano te tane hapai rakau, no te ata ka puta a te Rau-paraha i tana Pa i Te-ara-wi, ka tahuna tana whare whakairo ki te ahi ko te ingoa o taua whare ko Te-urunga-paraoa-a-te-titi-matama, ka haere ka piki i runga i te tahi puke maunga i Moe-a-toa, ko te huarahi hoki tera, ka eke ki runga ki taua puke, ka titiro mai whakamuri nga kanohi a te Rau-paraha ratou ko tana whanau, ka kite mai i Ka-whia e takoto atu ana, ka tahi ka puta te aroha ki te kainga ka mahue iho nei, ka tahi ka rara te waha ki te tangi, a ka poroporoaki iho ka mea “Hei konei e Ka-whia, takoto ake ai, ko Ka-whia tangata ka heke ki te Wai-pounamu, ki Kapiti.” Ka tangi i ana tangi, ka mea.

Ko te waiata a te Rau-paraha, i tangi ai mo tana kainga i Ka-whia, i te ra i mahue at taua kainga i a ratou ko tana iwi:—

Tera ia nga tai o Honi-paka
Ka wehe koe i au-e.
He whakamaunga atu naku
Te ao ka rere mai,

page 18

Na runga mai o te motu e tu
Noa mai ra koe ki au-e.
Kia mihi manao au
Ki te iwi ra ia.
E pari e te tai
Piki tu, piki rere
Piki, takina (akina) mai
Te Kawa i Muri-whenua
Te Kawa i Tu-tere.
Tena taku manu
He manu ka onga noa
Huna ki te whare
Te hau o Mata-riki
Ma (ina) te Whare-porutu
Ma (ina) te rahi a Ti-awa (Nga-ti-awa)
E kau tere mai ra
Ka urupa taku aroha, na-i.

He waiata ano na to Rau-paraha i reira ano:—

Tawari mai te tangata, tawari mai,
Pokipoki mai te wahine pokipoki mai;
E mahi te mahi koua (kua) mahia;
E moe te moe koua (kua) horahia:
Inamata ra huri ake nei.

Ka mutu te tangi me te poroporoaki. Ka tahi ka haere, ka tae atu ki te Pa o Te-pu-oho ki Turanga-rua, ka waiho iho nga wahine i reira, kaore e kaha ki te haere, he taimaha i nga kopu, ka noho hoki to te Rau-paraha wahine i reira, he taimaha i te kopu, e tata ana ki te whanau, kia toru te kau pea wahine i mahue iho, i taua Pa o Te-pu-oho, haere tonu to heke ka tae atu ki Tara-naki ki Te-kaweka, ki Wai-tara, ka noho i reira i roto i a Nga-ti-awa, i a Nga-ti-tama, he whanaunga ano ki a Nga-ti-toa.

Ka hoki mai ano a te Rau-paraha whakamuri ano, ko te take hoki, he tiki atu hoki i te hanga wahine i mahue atu ra, i te pa o Te-pu-oho i Turanga-rua, e rua te kau o ana tamariki i haere i taua haere hei hoa mona, no tana haerenga, ka tangi a Nga-ti-toa, i tohe ano nga tangata, ara ona tangata, kia haere kia tokomaha hei hoa mona kihai a te Rau-paraha i pai, i tohe a ia kia rua te kau ano he hoa mona, he tupato hoki no ratou no te rahinga, a i mea hoki ratou, “Akuanei ano a te Rau-paraha, page 19 tutaki ai i te taua haere,” hei aha ma te Rau-paraha, era korero mai o ana tangata ki aia: ka haere aia, ka whiti i te awa o Mokau, ka kitea te tinana o te tamaiti a Te-rangi-hae-ata o Te-kauru, e pae ana i te one, i tahuri i runga i te waka o Tope-ora o te tuahine a te Rangi-hae-ata, i te hekenga mai ai, i tika mai etahi i runga i te waka, takaia tonu-tanga iho e te Rau-paraha ki ona kakahu, whakawaha iho ki runga i tona tuara, koia to te Rangi-hae-ata ingoa i tapaa ai ko Mokau, ko te kainga i pae ai tana tamaiti, kotahi ra ano tana tamaiti, a mauria atu ana e te Rau-paraha kia tanumia.

Ka tae atu ki te Pa o Te-pu-oho tika atu tangi tonu a te Rau-paraha ki te hunga wahine ra, ki tana wahine ano hoki ki a Te-akau, na ko toku whanautanga mai tera, i taua Pa o Te-pu-oho nei i Turanga-rua, ka noho a te Rauparaha i reira, kotahi po, e rua ranei, ka whakatika ka hoki mai ratou ko aua wahine, ka whakawaha mai au e te Rau-paraha, i whaowhina ahau ki roto ki te kete, haere mai ana ratou, no te taenga mai ki Mokau, ki te awa, ka huaki mai te taua o Nga-ti-mania-poto o Wai-kato. E rima topu te taua, ka whakaaro a te Rau-paraha, ka raru ratou, a me pewhea he oranga mo ratou, kua tata mai hoki te taua, ka mea aia me whakanoho te rua te kau wahine ra hei matua, a ka whakanohoia taua matua wahine ki tua i te rae kowhatu, ka whakaputaina a mua o te matua wahine ra ki tua i te rae kowhatu o te timu (tumu) kia mohio mai ai te hoa riri he taua nui te taua a te Rau-paraha, kaore, he wahine kau te matua e noho atu nei, whakakakahu rawa aua wahine ki te kahu waero, ki te ihu-puni, ki te kai-taka ki te para-wai, e tia (kiia) he matua tane, titi rawa ki te rau-kura nga mahunga, “Koia kau mehemea e noho ana i te au o Karewa.” Ka tu hoki i mua o taua matua wahine nei, a Te-akau te wahine a te Rau-paraha, koia ano me te toa tane, kakahuria iho tana kakahu whero, te ingoa ko Huke-umu, ki runga ki aia, he taiaha te rakau ki tana ringa, ka kite mai te taua o Wai-kato i te matua wahine e takoto atu ra, e puata (piata) atu ana te whero o te page 20 taonga nei o te kakahu whero, nana ano i whati noa te taua ra, te whakatikanga atu o te Rau-paraha, tamaiti o Te-rangi-hounga-riri i aia te matangohi ko te rangatira tonu ko Tu-takaro, o te taua ra; te tua rua na Te-rau-paraha mate rawa, ka patua ka whati tera ki te maunga te taua o Nga-ti-mania-poto, tokorima nga tupapaku i takoto iho i te parekura.

Ka ora a te Rau-paraha, kua po rawa kua kii hoki te awa o Mokau, kua tutuki te tai ki uta, a kihai a te Rau-paraha ratou ko tana whanau me aua wahine i whiti i te awa o Mokau i te tai u, ka whakaaro ano a te Rau-paraha, ka raru ano ratou ko ana wahine, akuanei nei ano te taua ra ka hoki mai, a ka nui ake hoki nga tangata o te taua, a ka mate aia me ana wahine. Katahi ka mea atu a te Rau-paraha ki ana tamariki. “E tama ma, tahuna he ahi, kia tatahi nga ahi, a kia nunui te kaanga o nga ahi, kia kotahi te kau ma rua nga ahi, a ka whakanoho nga wahine ki te taha o aua ahi, kia tokotoru nga wahine ki te ahi kotahi, me etahi hoki o koutou o nga tane, a me tu katoa nga tane ki te whai korero, kia kotahi tane e tu, o tenei ahi, o tenei ahi ki te whai korero, me penei nga kupu whai korero, ‘Kia toa e te whanau ki te riri apopo, me ka hoki mai ano ta taua ope, kaua e titiro ki te ao marama.’ “Koia ano te whai korero a nga tangata e tu ra tatangi kau ana te korokoro, me he pu huri whenua, ka rongo mai pea Ha-iki i nga reo o nga tini toa ra, e haruru ana, ara e papa ana nga korokoro ki te whai korero. No te rongonga mai o te taua ra, na reira i oma tonu atu ai, te hoki mai hoki. No te tangihanga o te tahi o nga tamariki o te tahi a ona tangata, ka ki atu a te Rau-paraha ki te matua o taua tamaiti ki a Tanga-hoe “E hoa romia atu to tamaiti, ko au hoki tena tamaiti.” Koia ano ka romia e tana matua ra, raua ko te whaea, a ka mate te tamaiti, he mea hoki kei rongo mai te taua, me te titiro ki te tai kia timu, a ka timu te tai ka ora o ratou ngakau, a haere atu ana a te Rau-paraha ka whiti ki tera taha o te awa o Mokau i waenganui po, haere koa ana, kua hinga nei hoki tana parekura. E ki ana pea Nga-ti-mania-poto. “He tika rawa nga ahi e ka ra, he ahi tangata, page 21 me nga wai (whai) korero e korero ra nga tamariki a te Rau-paraha.” Kaore, he parau noa ake, he kawenga na te wehiwehi, hei aha ma te Rau-paraha, kua mate tana patunga. Ko te tino ranga tirarawa tenei o Nga-ti-mania-poto i mate nei ko Tu-takaro. Miharotia ana tenei whakaaro nui a te Rau-paraha ki te hohoro o te kitea o enei tu whakaaro, ki te hohoro o te whakanoho atu i te matua wahine ra hei whakawehi atu i te taua a Nga-ti-mania-poto. Mehemea ko mano rangatira nei, o nga tini iwi nei, no hea e kitea enei tu whakaaro, penei kua mate noa iho ratou.

No te taenga atu o te Rau-paraha ki tona rahinga kia Nga-ti-toa, kia Nga-ti-awa, e noho mai ra i te kainga, ka tahi ka rangona, kua hinga te parekura a te Rau-paraha no Nga-ti-mania-poto, toko-rima, whakairia iho te rangatira ko Tu-takaro. No te rongonga o Nga-ti-awa o Nga-ti-tama, ka koa ratou, ka tupekepeke, ka mate hoki ta ratou uto, ka ea hoki to ratou mate e ngaro ra, ka tahi ka rewa a Nga-ti-awa raua ko Nga-ti-tama ki Mokau ki te kotikoti i a ratou tupapaku, hei mahi maori ma ratou hei kai, i nga mahi o roto o te pouritanga; ka tahi hoki ka tukua mai he kai ma te heke a te Rau-paraha ma e Nga-ti-toa, he kumara, he taro, he poaka niho puta, ko wai hoki hei korero, ka tahi ano ka ora taua heke i te kai; mei kore pea te mate i a te Rau-paraha nga tupapaku ra, kihai pea i tukuna mai nga tini kai ra e Nga-ti-awa raua ko Nga-ti-tama. I te pito taenga atu o taua heke kia Te-ati-awa, kaore i tukua mai he kai, he kai ano ia i homai, e hara i te kai pononga.

Kihai i roa te takiwa o te nohoanga iho o te Rau-paraha kia Nga-ti-awa i Tara-naki, kua puta rawa mai te ope a Wai-kato, e waru rau topu, na Te-whero-whero, na te Hiakai, na Mama, na ia rangatira na ia rangatira taua ope, e whai haere tonu nei i ta ratou tangata ia te Rau-paraha, kihai i whakaaro iho ki nga kupu iho a te Rau-paraha i ki iho ra ki a ratou “Kei whai ake i au, noho marire ake i to tatou kainga i Kawhia i Wai-kato.” Ka tahi ka whakaekea e te Rau-paraha te ope a Wai-kato, a ka riri i te awatea, ka kawe te tahi ka kawe te tahi, ka page 22 haere nga toa a te tahi, ka haere nga toa a te tahi, mate ana o te tahi, mate ana o te tahi, no te roanga o te riri ka karanga a te Rau-paraha “Koia kei aia, apititia” ka tahi ka rere te whana a te Rau-paraha, whakahoki noa mai tera a Wai-kato a Te-wherowhero, hei ahatanga ma te Rau-paraha, te apitiria (tia) tonutia ai, ka whati a Wai-kato, pango (mangu) tonu te kohamo, kihai i tirotiro ki muri nga kanohi, aki kau ana te patu a te Rau-paraha ratou ko tona iwi ko Nga-ti-toa, ko Nga-ti-awa, takoto rawa iho o Wai-kato i te matenga, hoko-whitu topu, whakairia iho nga rangatira o Wai-kato i mate i tera parekura, ko Te-hia-kai, ko Mama, me te tini atu o nga rangatira. Ko te ingoa o tenei parekura, ko “Te-motu-nui.” “Ko Te-whero-whero-po-tatau anake i ora, na te Rau-paraha hoki i ora ai, mei kore kua mate. Mehemea ko Nga-ti-tama ano kia Te-kaeaea i reira, kua ngaro katoa a Wai-kato; mai ra (nei ra), kihai i hohoro mai a Te-kaeaea tae rawa mai i Te-kaweka, i Ure-nui, i etahi kainga atu, kua hinga noa atu te parekura, a kua horo hoki a Wai-kato.

No te mutunga iho o te patu, o te pare-kura kua po rawa hoki, ka karanga mai a Te-whero-whero-po-tatau kia te Rau-paraha, “E Raha me pewhea au e ora ai?” Ka karanga atu a te Rau-paraha, “Haere tonu i te po na ano, kaua e noho iho, haere kia hohoro” koia ano haere tonu a Wai-kato i taua po ano, tae rawa atu te ope a Nga-ti-tama kia Te-kaeaea-taringa-kuri-wiki-toa, kua oma noa atu a Wai-kato, ko nga ahi e ka ana o nga whare, me etahi o nga tupapaku i riro atu ano i a Wai-kato. Heoi kotikotia iho e Nga-ti-tama, a kei te haehae ano hoki tera kia te Rau-paraha i tana parekura. Heoi ano.