Other formats

    Adobe Portable Document Format file (digital text)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

The Ancient History of the Maori, His Mythology and Traditions. Te Arawa [Vol. VII, Māori]

Upoko XIV — Te Arawa (Nga-ti-hau)

Upoko XIV
Te Arawa (Nga-ti-hau)

Tahuna mai te ahi, ki runga i a te Roa,
Ko te ahi i tahuna mo Whakaturia;
Ko te peka tena i marere ki raro ki te whenua.
Takiritia ra he kai ma te ope taua;
E Rohe e tangi ka whiti to manawa,
E kore to mate e wawe te rautupu,
Me uta ke ake ki nga pumahara,
E taka mai tua e whakaroaka ana
I nga mate tawhito.
Tangi tikapa ana te wahine i te uru;
Tuku ake, tirohia te hua i Motu-tawa
Ka kite Wharo, ka papare i a Ngae;
He aha te huanga?, ka (nga) nehe o namata.
Whakahaere ara na runga o nga hiwi (maunga),
Kia kai apu te ika i Rangiriri.
Hokimai e pa (i te ara ra uta);
Ka whara koutou (to kiri) i te paratai.
Tena nga kauri kei Wai-harakeke,
I kite iho ai he ihu mango nui
Pae ake ki te one na, i.
No runga (rarua) i te hiwi (iwi), e, i.

page (1)

Na Rau-mati i tahu a Te-arawa ki te ahi, ara na ratou ko ana hoa. A na Ha-tu-patu me ana tuakana, i huaki a Rau-mati a i patu, hei utu mo Te-arawa i tahuna nei eia e Rau-mati.

E ki ana a Nga-puhi, ko Te-arawa kei Maketu ano, a ko te wahi ma e takoto nei, kei roto mai o Motiti, a kei waho mai o Rahiri, ana ko Motiti kei waho ko Rahiri kei roto, a ko te waka ko Mata-atua kei Whaka-tane ano kei te rere e kiia nei ko Wairere.

Ka haere atu a Ha-tu-patu ma i Roto-rua, a i eke nga tuakana a Ha-tu-patu i te waka atu ano i O-hine-mutu a ka whakawhiti atu ratau ki te tahi tarawahi o Roto-rua, ka mea atu aua tuakana nei ki ta ratou teina ki a Ha-tu-patu kia haere tahi aia i a ratou, ka mea atu aia ki a ratou "E kore au e haere tahi atu i a koutou, engari ka rokohanga atu koutou e au i te ara."

Ka hoe ana tuakana, a ka pahure ratou, a ka ngaro atu i aia, ka mau aia ki te maramara totara ka karakiatia eia, a ka whakawaka te ahua o taua maramara, a ka eke aia i taua waka, ka rere i te roto a ka whiti aia ki te tahi tarawahi o taua roto, a koia ko Ha-tu-patu kua u wawe ki te wahi e haerea atu nei e ratou. Ka tae ano aia ka karakia ano i taua waka ana, a ka whakamaramara ano taua rakau, a ka tupu taua maramara totara, a rakau totara tonu iho te tupu, a koia ra anake te rakau totara e tupu mai nei i taua wahi ara i te moutere i Rotorua i Moko-ia.

Ka tutaki aia ki ana tuakana, a ka haere ratou a ka tae ki te tahi pare tititau i te takiwa ki Maketu ki te tua-whenua, a ka tutaki ratou i te tangata whenua i reira, he nui taua ope page (2)o te tangata-whenua, a he maha ke ake ratou i te ope a Ha-tu-patu ma. Ka noho aua ope ra ki raro, a ka tu ka whakatu kii whainga aua ope ra ki a ratou ano, ko Ha-tu-patu ma i korero i te riri ki a ratou, a ko te tangata whenua i kii korero whainga ki a ratou ano, page (2A)a na Ha-tu-patu i whakawai te hoa riri i nuku mai ai taua hoa riri ki raro iho o te pari noho noa iho ai, a ka pa ka karakia a Ha-tu-patu ki ana atua kia horo ai taua pari ki runga i ana hoa riri a horoa ana ratou e taua pari, a ka mate etahi o enei a ka turia te parekura eia ki nga mea i ora a ka mate enei ka tu a Ha-tu-patu ka tau i te pa i Maketu a taea ana taua pa, a ka mate a Rau-mati i a Ha-tu-patu, a ka maua te pane o Rau-mati eia ka huna ki raro i tana weweru, a kahore kau he mohio o ana hoa, kei aia te upoko o Rau-mati, a ka hoki aia me ana hoa ki ta ratou papa, he mea hoki kihai taua papa a ratou i haere i a ratou ki te taua mo te weranga o Te-arawa, a ka tae noano taua ope nei ki te kainga, ka tu aia, aia o te taua nei ka korero i a ratou korero o te taua mo Te-arawa i wera nei ki ta ratou papa, a ka tu te tuakana o nga uri o te papa nei ka korero i ana korero, te take hoki i tu matamua ai taua tuakana ki te whai ki ki ta ratou papa, he mea koia te tuakana a mana te whai korero ki mua o ana teina, a ka korero nei taua tuakana i tana wahi i mahi ai i taua haere taua nei, a ka kii aia nana pu ano i patu a Rau-mati. A ka tu te tahi ano, ko te teina o tenei i tu nei i kii i ana korero, a he pera ano hoki tana kii, nana a Rau-mati i patu ano ka rongo te papa ki aua korero patu i a Rau-mati, ka tu te papa ka ui ki ana tamariki, kia kiia mai ki aia te ahua o Rau-mati, me te ahua o te moko i tana mata, me te moko i tana tinana, a ka tu ana tamariki nei, page (3)aia, aia ka korero i ana kupu mo nga moko o Rau-mati, a kihai rawa taua papa nei i whakaae ki aua korero o ana tamariki mo nga moko o Rau-mati, a he mea kihai a Ha-tu-patu i korero i ana kupu mo nga moko o Rau-mati ka uia aia e tana papa kia korero aia i ana kupu mo nga moko o Rau-mati, a ka tu a Ha-tu-patu ka korero, a ka mau aia ki te upoko o Rau-mati ka whakaaria (whakaturia) ki te minenga, a ka titiro te papa ki taua upoko, a ka mohiotia eia a ka puta tana kupu ka mea "Na taku potiki te ringa kaha i taea ai a Rau-mati," a ka koa te papa ki a Ha-tu-patu.

A ko te kowhatu i herea ai a Te-arawa i aia i tau i roto i te awa i Maketu, e tu nei ano, a e whakaaturia ana e nga kaumatua i reira i enei ra.