The Ancient History of the Maori, His Mythology and Traditions. Te Arawa [Vol. VII, Māori]
Upoko XIV — Te Arawa (Nga-ti-hau)
Upoko XIV
Te Arawa (Nga-ti-hau)
Tahuna mai te ahi, ki runga i a te Roa,
Ko te ahi i tahuna mo Whakaturia;
Ko te peka tena i marere ki raro ki te whenua.
Takiritia ra he kai ma te ope taua;
E Rohe e tangi ka whiti to manawa,
E kore to mate e wawe te rautupu,
Me uta ke ake ki nga pumahara,
E taka mai tua e whakaroaka ana
I nga mate tawhito.
Tangi tikapa ana te wahine i te uru;
Tuku ake, tirohia te hua i Motu-tawa
Ka kite Wharo, ka papare i a Ngae;
He aha te huanga?, ka (nga) nehe o namata.
Whakahaere ara na runga o nga hiwi (maunga),
Kia kai apu te ika i Rangiriri.
Hokimai e pa (i te ara ra uta);
Ka whara koutou (to kiri) i te paratai.
Tena nga kauri kei Wai-harakeke,
I kite iho ai he ihu mango nui
Pae ake ki te one na, i.
No runga (rarua) i te hiwi (iwi), e, i.
Na Rau-mati i tahu a Te-arawa ki te ahi, ara na ratou ko ana hoa. A na Ha-tu-patu me ana tuakana, i huaki a Rau-mati a i patu, hei utu mo Te-arawa i tahuna nei eia e Rau-mati.
E ki ana a Nga-puhi, ko Te-arawa kei Maketu ano, a ko te wahi ma e takoto nei, kei roto mai o Motiti, a kei waho mai o Rahiri, ana ko Motiti kei waho ko Rahiri kei roto, a ko te waka ko Mata-atua kei Whaka-tane ano kei te rere e kiia nei ko Wairere.
Ka haere atu a Ha-tu-patu ma i Roto-rua, a i eke nga tuakana a Ha-tu-patu i te waka atu ano i O-hine-mutu a ka whakawhiti atu ratau ki te tahi tarawahi o Roto-rua, ka mea atu aua tuakana nei ki ta ratou teina ki a Ha-tu-patu kia haere tahi aia i a ratou, ka mea atu aia ki a ratou "E kore au e haere tahi atu i a koutou, engari ka rokohanga atu koutou e au i te ara."
Ka hoe ana tuakana, a ka pahure ratou, a ka ngaro atu i aia, ka mau aia ki te maramara totara ka karakiatia eia, a ka whakawaka te ahua o taua maramara, a ka eke aia i taua waka, ka rere i te roto a ka whiti aia ki te tahi tarawahi o taua roto, a koia ko Ha-tu-patu kua u wawe ki te wahi e haerea atu nei e ratou. Ka tae ano aia ka karakia ano i taua waka ana, a ka whakamaramara ano taua rakau, a ka tupu taua maramara totara, a rakau totara tonu iho te tupu, a koia ra anake te rakau totara e tupu mai nei i taua wahi ara i te moutere i Rotorua i Moko-ia.
Ka tutaki aia ki ana tuakana, a ka haere ratou a ka tae ki te tahi pare tititau i te takiwa ki Maketu ki te tua-whenua, a ka tutaki ratou i te tangata whenua i reira, he nui taua ope page (2)o te tangata-whenua, a he maha ke ake ratou i te ope a Ha-tu-patu ma. Ka noho aua ope ra ki raro, a ka tu ka whakatu kii whainga aua ope ra ki a ratou ano, ko Ha-tu-patu ma i korero i te riri ki a ratou, a ko te tangata whenua i kii korero whainga ki a ratou ano, page (2A)a na Ha-tu-patu i whakawai te hoa riri i nuku mai ai taua hoa riri ki raro iho o te pari noho noa iho ai, a ka pa ka karakia a Ha-tu-patu ki ana atua kia horo ai taua pari ki runga i ana hoa riri a horoa ana ratou e taua pari, a ka mate etahi o enei a ka turia te parekura eia ki nga mea i ora a ka mate enei ka tu a Ha-tu-patu ka tau i te pa i Maketu a taea ana taua pa, a ka mate a Rau-mati i a Ha-tu-patu, a ka maua te pane o Rau-mati eia ka huna ki raro i tana weweru, a kahore kau he mohio o ana hoa, kei aia te upoko o Rau-mati, a ka hoki aia me ana hoa ki ta ratou papa, he mea hoki kihai taua papa a ratou i haere i a ratou ki te taua mo te weranga o Te-arawa, a ka tae noano taua ope nei ki te kainga, ka tu aia, aia o te taua nei ka korero i a ratou korero o te taua mo Te-arawa i wera nei ki ta ratou papa, a ka tu te tuakana o nga uri o te papa nei ka korero i ana korero, te take hoki i tu matamua ai taua tuakana ki te whai ki ki ta ratou papa, he mea koia te tuakana a mana te whai korero ki mua o ana teina, a ka korero nei taua tuakana i tana wahi i mahi ai i taua haere taua nei, a ka kii aia nana pu ano i patu a Rau-mati. A ka tu te tahi ano, ko te teina o tenei i tu nei i kii i ana korero, a he pera ano hoki tana kii, nana a Rau-mati i patu ano ka rongo te papa ki aua korero patu i a Rau-mati, ka tu te papa ka ui ki ana tamariki, kia kiia mai ki aia te ahua o Rau-mati, me te ahua o te moko i tana mata, me te moko i tana tinana, a ka tu ana tamariki nei, page (3)aia, aia ka korero i ana kupu mo nga moko o Rau-mati, a kihai rawa taua papa nei i whakaae ki aua korero o ana tamariki mo nga moko o Rau-mati, a he mea kihai a Ha-tu-patu i korero i ana kupu mo nga moko o Rau-mati ka uia aia e tana papa kia korero aia i ana kupu mo nga moko o Rau-mati, a ka tu a Ha-tu-patu ka korero, a ka mau aia ki te upoko o Rau-mati ka whakaaria (whakaturia) ki te minenga, a ka titiro te papa ki taua upoko, a ka mohiotia eia a ka puta tana kupu ka mea "Na taku potiki te ringa kaha i taea ai a Rau-mati," a ka koa te papa ki a Ha-tu-patu.
A ko te kowhatu i herea ai a Te-arawa i aia i tau i roto i te awa i Maketu, e tu nei ano, a e whakaaturia ana e nga kaumatua i reira i enei ra.