Other formats

    Adobe Portable Document Format file (digital text)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

The Ancient History of the Maori, His Mythology and Traditions. Te Arawa [Vol. VII, Māori]

Upoko VIII

Upoko VIII

Whakarongo mai e Tu-tane-kai,
E Ariari-te-rangi, ki aku rongo aitu,
I huia ruatia, ki te pou o te whare
Ko aku mauri tonu, noa rawa kei muri
Kati koia ra e Take, ko te tawai mai.
Tukua taku tinana kia tino roa atu
Ki te taumata i te Hemo, i poipoi ra,
Ka eke koe i te tuahu nui kei Tauhara,
E titiro ana ki Whaka-ipo ra
Ki Rangatira ra,
Hei a Tama-mutu ki Waihi
Hei a Taka, hei a Tahau,
Nohea ra e aro mai ki Tongariro.
Ko te Heuheu hei a te Rohu
Ki Wai-marino (Korohe)
Ko Te-harakeke te upo taka warawara
(Ko Te-harakeke-tapu hei kai ma Wekuweku)
Tangohia atu nei ko te Tu-awatea
Ko te To-whare, raru rawa au

page (8X)(1)

Te Heke Mai A Te-arawa
(Te-uri-wera)

Ka whawhai nga iwi i Hawa-iki, a ka hinga nga parekura, a ka tinga etahi o aua iwi, a ka mea aua iwi i taea nei ta ratou huhi kia heke atu ratou i Hawa-iki kia rapua he whenua ke ma ratou e noho pai ai, e kore ai ratou e taea atu e o ratou hoa kekeri.

A ka korero aua iwi ki a ratou ano, a kua whakaae ratou, kia heke ratou he whenua ke, a ka he te kaha o te whenua, ara te ahua o te rangi e hoe ai ratou i te moana nui o Kiwa, a ka noho ratou i taua wa, ka tatari i te rangi pai, a roa noa ka tika te kaha o te whenua a ka hoe mai ratou i Hawa-iki. Nga tangata ariki ki te waka ko Tua-matua, ko Hou-mai-tawiti(tawhiti), ko Tama-te (Tama-tia), ko Wahie-roa, ko Rata, ko Maka, ko Tia, ko Koro, ko Hei, ko nga tangata ra i timata a te ara, ara na ratou nei i kii te ara mo ratou e hoe ai i te moana.

I hoe mai a Te-arawa i nga kainga nei i Rongo-kuao, i Rangati (Rangatira).

Nga tangata na ratou i hahau a Te-arawa, ko Wahie, ko Marita, ko Ika, ko Rongo-pu-ao.

Ka haua taua waka nei a Te-arawa a ka oti taua waka, ka whaihangatia nga mea katoa mo taua waka a ka pai, ka haere a Rongo-pu-ao ki te tiki kumara, hei kai ma ratou i te moana, a hei tinaku ano hoki ki te whenua hou ka rapua nei e te iwi i te waka nei i a Te-arawa. Tae atu a Rongo-pu-ao ki te kainga i aua kumara, ka tu ka amuamu te iwi o taua kainga ki aia, a ka riri aia, ka pouri hoki aia ki te kainga ka page (2)mahue nei i aia a ka tangi aia ki taua kainga me te iwi, a ka tangihia ano hoki aia e taua iwi ra, a ka noho iho aia ki taua kainga, kihai rawa aia i hoki mai kia eke aia i Te-arawa kia rapu kainga ke mano i tawhiti, kia mamao aia i ana hoa tautete.

Ka taria nei a Rongo-pu-ao e Tama-te-kapua kia hoki atu ki te waka, a te hoki noa mai, a ka riri hoki a Tama-te-kapua i te kore ariki mo tana waka mo Te-arawa, a ka tonoa eia he kai tiki i a Nga-toro-i-rangi a i tana wahine ano hoki i a Kea-roa, hei whakamana i tana waka kia noa ai. A ka haere mai raua ka eke ki runga ki a Te-arawa, a ka rere mai taua waka a ka u mai ki Whanga-ra, a ka whiua a Tahu, a Maru, a Rau-mae-mai ki uta ki taua moutere, a ka rere mai ano taua waka a roa noa mai; ka waia nga kanohi o Ngaka, o Tau-ninihi i Hiteitei he moutere i te moana, he kitenga no ratou i taua whenua i tangi ai ratou ki to ratou whanga i Hawa-iki, ka rere tonu mai ano a Te-arawa a ka moea a Kea-roa e Tama-te-kapua, a ka riri a Nga-toro-i-rangi, mo te kohuru a Tama-te-kapua i aia, a he tino tohunga a Nga-toro-i-rangi, koia aia i karakia ai i ana karakia ki ana atua, kia kumea a Te-arawa ki roto ki te korokoro o te parata, o te atua nui o te moana a Kiwa, a ka heke te waka nei a Te-arawa ki roto ki te korokoro o taua atua, a ka taka te urunga o Kea-roa i tana moenga, ka wiwi te iwi a ka tangi, a ka aroha a Nga-toro-i-rangi ki a ratou, a ka karakia ano aia ki ana atua, kia tukua ake ano te waka nei i te korokoro o te atua ra, page (3A)a koia nei nga kupu o tana karakia unu mo te waka kia ea mai ai ano:

Takina te kawa,
Te kawa tua tahi;
Takina te kawa,
Te kawa tua rua,
Te kawa tua toru,
Te kawa tua wha,
Te kawa tua rima,
Te kawa tua ono,
Te kawa tua whitu,
Te kawa tua waru,
Te kawa tua iwa,
Te kawa tua ngahuru.
Takina te kawa,
Te kawa ma Tanga-roa;
Ka pipi,
Ka wawai,
Ka heaia,
Ka whanake i raro, i ona Taranga.
Tutuki te rangi:
Eke,
Eke,
Eke Tanga-roa;
Eke Panuku
Hui, e,
Taiki, e.
Unuhia te pou,
Te pou mua,
Te pou roto,
Te pou te wharaua.
He atu rangi mamao.
Hekeheke iho i runga i o ara.

page (3B)

Ta kiki whara,
Te ara o Nga-toro-i-rangi,
He ara whano ki te po.
Te po nui,
Te po roa,
Te po matire rau;
Te po whai ariki.
Ko taku waka, ko Te Arawa.
Ngahue i te parata;
Eke
Eke
Eke Tanga-roa.
Eke Panuku
Hui, e.
Taiki, e.
Tena te tutau e Rongo, ka whawai,
Te kawa tua i Nuku,
Tua i Rangi,
Tua i Papa,
Tua i Tane.
Rua Nuku,
A tua i
A tua i.

page (3B)

Te Whatu, He Kowhatu Tapu
(Nga-ti-hau)

Ko te kowhatu tapu nei ko te whatu, he mea tuku iho i te hapu a Apu-a-pawa, a koia a Nga-toro-i-rangi i kaha ai ki te piki ake ano i a Te-arawa i te korokoro o te parata.

He kowhatu tapu te whatu, e mana ana e te kaka hei oro i tana ngutu kia kai ai, a e mana ana ano hoki taua whatu e nga tohunga hei whakamana i a ratou mahi, e horomia ana taua whatu e nga tohunga ki roto ki o ratou nei takoto ai.

A ko taua kupu nei ko te whatu, he kupu mo te mana, me te kaha o nga mahi me nga karakia a nga tohunga.