Acts Affecting Native Lands, Etc. (In English and Maori), Passed by the General Assembly, Session 1908.

Wahi iv

Wahi iv.

Wakihtneihana (Vaccination).
Whakamaoritanga.

150.

I roto i tenei Wahi o tenei Ture, mehemea kaore e taupatu-patu ana ki ona kupu,—

"Kai-tiaki" (Custodian) o tetahi tamaiti, tona tikanga ko te tangata, i runga i te matenga, i te turorotanga, i te kaha-koretanga ranei o te matua, i runga ranei i tetahi take ke atu, kei a ia tuturu e tiaki ana te tamaiti:

"Rimiwhi, wakihiini rimiwhi" (Lymph or vaccine lymph) ranei, tona tikanga he lymph i tangohia i tetahi kuao kau uha ora, a he mea whakaputa na te Kawanatanga:

"Matua" o tetahi tamaiti, e uru ana ki taua kupu te papa me te whaea o te tamaiti i whanau tika, me te whaea o te tamaiti i whanau poriro:

"Kai-wakihineita o te Katoa" tona tikanga he Kai-wakihineita mo te Katoa i raro i tenei Ture;

page 57

"Kai-rehita" tona tikanga ko te Kai-rehita o nga Whanautanga me nga Matenga i roto i te takiwa wakihineihana (vaccination district) kua whakaritea nei tetahi mea, mahi ranei, hei mahinga mana i roto i taua takiwa i raro i tenei Wahi o tenei Ture, a e uru ana hoki ki taua kupu te Tepute o te Kai-rehita:

"Kai-Rehita Tianara" tona tikanga ko te Kai-rehita Tianara o nga Whanautanga me nga Matenga:

"Takiwa Wakihineihana" tona tikanga he takiwa wakihineihana i raro i tenei Ture.

Nga Takiwa me nga Whakatuunga.

151.

Mo runga mo nga tikanga o tenei Wahi o tenei Ture ka ahei te Kawana i ia wa i ia wa ki te whakahaere i nga mana e whai ake nei:—

(a.)

Ka ahei ia ki te whakatu, puta noa i Niu Tireni, i ia wahi ranei ona, i nga takiwa wakihineihana, hui atu ki nga ingoa me nga rohe, e maharatia ana e ia e tika ana:

Engari mehemea ka whakaturia tetahi takiwa wakihineihana i runga i te whakahuatanga o nga rohe o tetahi wawahanga o Niu Tireni kua oti ake nei te whakarite e—i raro ranei i—tetahi atu Ture, hei reira ia whakatikatikanga o aua rohe ka whai mana mo te taha ki taua takiwa ahakoa kaore he whakahaerenga ke atu, ki te kore i whakahaua ketia e te Kawana:

(b.)

Ka ahei ia ki te whakatu i etahi tangata totika hei Kai-wakihi-neita mo te Katoa, hei Kai-tiTotiro Wakihineihana, hei apiha whakaputa tiwhikete, me era atu apiha, me te whakatakoto i nga mana me nga mahi hei mahinga ma ratou, me nga takiwa wakihineihana hei whakahaerenga ma ratou i aua mana:

(c.)

Ka ahei ia ki te whakatu i roto i ia takiwa wakihineihana i nga wahi pai hei teihana wakihineihana, a ka mahi wakihineihana te Kai-wakihineita o te Katoa ki aua wahi.

152.

Mo te taha ki te whaitikatanga (qualifications) o nga apiha i raro i tenei Wahi o tenei Ture ka pa nga tikanga e whai ake nei:—

(a.)	E kore tetahi tangata e kiia ka tika ia kia whakaturia hei apiha whakaputa tiwhikete mehemea e hara ia i te takuta (medical practitioner).
(b.)	Ia takuta (medical practitioner) ka kiia kei te tika ia kia whakaturia hei Kai-wakihineita mo te Katoa.
(c.)	I tua atu i nga takuta (medical practitioner) kaore tetahi tangata e kiia kei te tika ia kia whakaturia hei Kai-wakihineita mo te Katoa kia whakaputaina ra ano e tetahi apiha whakaputa tiwhikete he tiwhikete a tuhituhi e whakaatu ana he tangata mohio, totika, taua tangata kia tu i tera turanga.
(d.)	Haunga anake mehemea kei te motuhake atu etahi ahuatanga, a mo nga takiwa pamamao rawa hoki, kaua tetahi tangata e whakaturia hei Kai-Wakihineita mo te Katoa mehemea e hara ia i te takuta (medical practitioner).

Nga Wa, nga Wahi, me nga Huarahi mo te Wakihineitatanga.

153.

Me tahuri te Kai-wakihineita mo te Katoa o ia takiwa wakihineihana hei mahi mana me noho ia ki te teihana wakihineihana i roto i taua takiwa a nga wa e whakaritea ana ki te wakihineita i nga page 58

tangata katoa kaore ano i oti tika te wakihineita e tae atu ana ki teira e hoatu ana ranei ki reira kia wakihineitatia, rae te tirotiro hold i te tupunga haeretanga o te wakihineihana i roto i nga tangata i wakihineitatia peratia.

154.

Ka ata panuitia atu ki te katoa te wahi kei reira nei te tei-hana wakihineihana, me nga wa e noho ai te Kai-wakihineita o te Katoa ki reira mo tana wakihineitatanga me taua tirotirohanga, i runga i nga huarahi tera e whakahaua e te Kawana i ia wa i ia wa.

155.

I ia keehi mehemea ka rehitatia te whanautanga o tetahi tamaiti e te Kai-rehita i roto i tetahi takiwa wakihineihana ka pa nga tikanga e whai ake nei:—

(a.)	Mehemea i te wa i rehitatia ai te tamaiti kaore ano i wakihineitatia, me tuku atu e te Kai-rehita ki te matua ki te kai-tiaki ranei o te tamaiti i roto i nga ra e whitu i muri atu o te ra i rehitatia ai he panui wakihineihana e whakahau ana kia ata wakihineitatia te tamaiti i runga i nga tikanga o tenei Wahi o tenei Ture, e whakahua ana hoki i nga wa me nga teihana ka noho nei te Kai-wakihineita o te Katoa ki reira hei mahi i te apareihana (operation).
(b.)	Ko taua panui hei te poama nama (3) i te Kupu Apiti Tuatoru ki tenei Ture.
(c.)	Ki ia panui pera me whakapiri atu he kape o nga poama nama (4) tae atu ki (6) i te Kupu Apiti Tuatoru ki tenei Ture; a me tahuri te matua te kai-tiaki ranei i hoatu ai ki a ia te panui hei mahi mana me hoatu e ia aua kape ki te Kai-wakihineita ki te takuta (medical practitioner) ranei i hoatu ai ki a ia te tamaiti kia wakihineitatia.

156.

Ko te matua, te kai-tiaki ranei o ia tamaiti i whanau ki Niu Tireni, mehemea ko te matua i roto i nga marama tekau ma rua i muri atu i te whanautanga o te tamaiti, a mehemea ko te kai-tiaki i roto i nga marama tekau ma rua i muri atu o tona tuunga hei kai-tiaki, me hoatu i te tamaiti kia wakihineitatia e te Kai-wakihineita o te Katoa e tetahi takuta (medical practitioner) ranei i runga i nga huarahi a i raro ano hoki i nga tikanga me nga ritenga e mau ake nei i raro.

157.

Mehemea ma te Kai-wakihineita o te Katoa e mahi te wakihineitatanga ka pa nga tikanga e whai ake nei:—

(a.)	Hei te ra, a i roto hoki i nga haora i whakaritea hei nohoanga mo te Kai-wakihineita o te Katoa, ma te matua ma te kai-tiaki ranei e whakahau kia mauria atu te tamaiti ki te Kai-wakihineita o te Katoa ki te teihana wakihineihana o te takiwa wakihineihana kei reira nei te tamaiti e noho ana, me te Kai-wakihineita o te Katoa, mehemea ki tana mahara e tika ana te ahua o te tamaiti e oti tika ai te wakihineita, a ka taea tikatia te apareihana, me tahuri tonu a tona wa hohoro tika e taea ai ki te mahi i te apareihana (operation).
(b.)	Mehemea ka ata mahia te apareihana, hei te whitu o nga ra i muri atu, a i waenganui hoki i te tekau ma tahi o nga haora i te awatea me te toru o nga haora i te ahiahi, me whakahau e te matua e te kai-tiaki ranei o te tamaiti kia mauria atu ano te tamaiti ki te Kai-wakihineita o te Katoa ki taua teihana wakihineihana nei ano kia tirotirohia e ia kia mohiotia ai te tutukitanga o te apareihana.page 59
(c.)	Mehemea i runga i taua tirotirohanga ka kitea e te Kai-wakihi-neita o te Katoa kaore i tutuki tika te apareihana tuatahi, rnehemea ki tana mahara e tika ana te ahua o taua tamaiti kia wakihineitatia, a ka taea te mahi tika i te apareihana, me mahi ano e ia te apareihana a tona wa hohoro tika e taea ai.
(d.)	Ko nga tikanga o nga rarangi mutunga e rua i runga ake nei e pa ana mo te apareihana tuatahi ka pa, mutatis mutandis, ki te apareihana tuarua me ia apareihana me ia tirotirohanga o muri atu kia tutuki ra ano te wakihineihana kia marama ra ano ranei te Kai-wakihineita o te Katoa kaore taua tama iti e taea te wakihineita kia tutuki tika.

158.

Mehemea ma tetahi Kai-wakihineita o te Katoa ma tetah takuta (medical practitioner) ranei e mahi te wakihineitatanga, ka pa nga tikanga e whai ake nei:—

(a.)	Mehemea ki te whakaaro a te Kai-wakihineita a te takuta (medical practitioner) ranei kaore i te tika te ahua o te tamaiti e taea ai te wakihineita kia tutuki tika, ranei i runga i te ahua o te whare kei reira nei te tamaiti e noho ana, i runga ranei i te takotoranga o tetahi mate infectious disease i roto i taua takiwa i mua tata ake nei, kaore e taea te wakihineita tika i taua tamaiti, hei reira hei riiwhi mo te mahinga i te apareihana (operation) me hoatu e ia he tiwhikete whakanuku i raro i tona ringa ki te matua ki te kai-tiaki ranei i runga i te poama nama (4) i te Kupu Apiti Tuatoru ki tenei Ture.
(b.)	Ko te wa o te whakanukuhanga e whakahuatia ana i roto i te tiwhikete kaua e neke atu i te rua marama i muri atu i te ra o te tiwhikete; engari i nga wa katoa i mua atu i te paunga o taua wa ka ahei kia whakaputaina atu tetahi tiwhikete atu ano mo tetahi wa kaua e neke atu i te rua marama, a ka ahei te whakaputa atu he tiwhikete i ia wa i ia wa e maharatia ana e te Kai-wakihineita o te Katoa e te takuta: anei e tika ana, i runga i te whakaaro atu ki nga ahuatanga o taua keehi.
(c.)	Ko taua tiwhikete ka tino rite hei karo (sufficient defence) i ia whakawakanga mo te korenga i whakaritea tetahi o nga tikanga o tenei Wahi o tenei Ture mo te taha ki te wakihineitatanga o te tamaiti i roto i te wa o te whakanukuhanga.
(d.)	Mehemea ki te whakaaro a te Kai-wakihineita o te Katoa a te takuta (medical practitioner) ranei tera tetahi tamaiti kua toru nei ana wakihineitatanga kaore e taea te wakihineita kia tutuki tika, tera ranei tetahi tamaiti kua tonoa mai ki a ia kia wakihineitatia e ia kua paangia e te mate small-pox i mua atu, hei reira hei riiwhi mo tana mahinga i te apareihana (operation) me hoatu e ia ki te matua ki te kai-tiaki ranei he tiwhikete whakawatea i raro i tona ringa i runga i te poama nama (5) i te Kupu Apiti Tuatoru ki tenei Ture, a i muri atu i tera e kore e whakahaua te matua te kai-tiaki ranei kia tukua taua tamaiti kia wakihineitatia.
(e.)	I ia keehi mehemea e hoatu ana e te Kai-wakihineita o te Katoa e te takuta (medical practitioner) ranei he tiwhikete whaka-nuku he tiwhikete whakawatea ranei, me tahuri ia, i roto i nga ra e rua tekau ma tahi i muri atu o te tirotirohanga i page 60whakaputaina ai taua tiwhikete, ki te tuku atu i te kape o taua tiwhikete ki te Kai-tirotiro Wakihineihana o te takiwa kei reira nei e noho ana te tamaiti e whakaingoatia ana i roto i te tiwhikete.

159.

I ia keehi mehemea kua tutuki tika i te Kai-wakihineita o te Katoa te mahi i te wakihineitatanga, me tahuri ia, a te wa tonu e mohio ai ia kua tutuki tika te wakihineihana, a i roto ano hoki i nga ra e rua tekau ma tahi i muri atu i te apareihana (operation), ki te tuku atu ki te Kai-tirotiro Wakihineihana o te takiwa wakihineihana i mahia ai taua apareihana i tetahi tiwhikete wakihineihana i raro i tona ringa i runga i te poama nama (6) i te Kupu Apiti Tuatoru ki tenei Ture, a me hoatu ano me tuku atu ranei e ia he kape o taua mea ki te matua ki te kai-tiaki ranei o te tamaiti mehemea e hiahiatia ana.

160.

(1.)

I ia keehi mehemea kua tutuki tika i tetahi takuta (medical practitioner) te mahi i te wakihineitatanga, me tahuri ia, a te wa tonu e mohio ai ia kua tutuki tika te wakihineihana, a i roto ano hoki i nga ra e rua tekau ma tahi a muri atu i te apareihana, ki te hoatu ki te matua ki te kai-tiaki ranei o te tamaiti he tiwhikete wakihineihana i raro i tona ringa i runga i te poama nama (6) i te Kupu Apiti Tuatoru ki tenei Ture.

(2.)

I roto i nga ra tekau ma wha i muri atu i te taenga atu o taua tiwhikete ki a ia i te takuta (medical practitioner) me tahuri te matua te kai-tiaki ranei ki te tuku atu i taua mea ki te Kai-tirotiro Wakihineihana o te takiwa wakihineihana i mahia ai te apareihana.

161.

I ia keehi mehemea tetahi tangata ki te titiro iho kaore e hoki iho ana i te tekau ma wha ona tau ka tuku atu i a ia ki tetahi tei-hana wakihineihana kia wakihineitatia, kia wakihineitatia ano ranei e tetahi Kai-wakihineita o te Katoa ka pa nga tikanga e whai ake nei:—

(a.)	Mehemea ki tana whakaaro ka taea tikatia te apareihana (operation) te mahi, me mahi e te Kai-wakihineita o te Katoa te apareihana a tona wa hohoro tika e taea ai.
(b.)	Mehemea ka oti te apareihana (operation) te mahi, me tae atu ano te tangata i apareitatia ki taua wahi a te whitu o nga ra i muri atu, a tera atu ra ranei tera e whakahaua e te Kai-wakihineita o te Katoa, kia marama ai te Kai-wakihineita o te Katoa i runga i te tirotirohanga ki te ahua o te tutuki-tanga o te apareihana.
(c.)	I muri o taua tirotirohanga, mehemea ka tonoa atu e te tangata i apareihanatia, me hoatu e te Kai-wakihineita o te Katoa ki a ia he tiwhikete o te tutukitanga o te apareihana (operation).
(d.)	Ko taua tiwhikete hei te poama nama (7) i roto i te Kupu Apiti Tuatoru ki tenei Ture.
(e.)	Mehemea ka hapa i taua tangata te haere ka kore ranei ia e haere a te wa a ki te wahi hoki i whakaritea mo taua tirotirohanga, ka kore ranei e tuku i te Kai-wakihineita o te Katoa kia mahi ana i te tirotirohanga, ka tau mana e utu mo te apareihana he whii kia rima hereni, a ko taua moni ka tau hei utunga atu ki—a ka ahei te tono atu kia utua ki a ia e—te Kai-tirotiro Wakihineihana o te takiwa wakihineihana, ano he nama e takoto ana hei utunga ki te Karauna.page 61
(f.)	Ko taua moni whii, ina utua ina riro mai ranei i runga i te tono, me utu atu ki roto ki te Kaute a te Katoa (Public Account) hei wahi mo te Consolidated Fund.

162.

A te wa tuatahi e taea ai i muri atu i te tukunga o tetahi tangata kia tomo atu hei tangata noho i roto i tetahi reformatory, refuge, industrial school, charitable institution, atairama porangi (lunatic asylum) i tetahi atu wahi (establishment) ranei mo nga rawakore mo nga turoro ranei, i tetahi whareherehere ranei, ko te mahita (master) ko tera atu tangata ranei e tiaki ana i taua wahi (establishment) me te kiipa me te Rangatira (Gaoler) ranei o taua whareherehere me whakahau i taua, tangata e noho ana i roto—a ma taua wahi (establishment), whareherehere ranei e utu—kia wakihineitatia e tetahi Kai-wakihineita o te Katoa:

Engari ko te wakihineitatanga i raro i tenei tekiona e kore e aki-akina kia mahia i tetahi o enei keehi e whai ake nei:—

(a.)

Mehemea te tangata e noho ana i roto e whakaatu ana i tetahi tohu tika kua wakihineitatia tikatia ia i roto i nga tau e rima i mua tonu ake, kaore ranei ia e taea te wakihineita kia tutuki tika; ranei

(b.)

Mehemea te tangata noho i roto ki te whakaaro o tetahi takuta (medical practitioner) kaore e taea te apareitatia kei pa he mate ki taua tangata; ranei

(c.)

Mehemea he tangata noho i roto i tetahi hohipera, tairama porangi ranei, e mahara ana te takuta (medical practitioner) o taua wahi (institution) kaore e tika kia apareitatia ahakoa i runga i tewhea ahua take:

Engari ka ahei ano te Kawana i ia wa i ia wa i runga i te Panui ki te whakahua i nga tau o te kaumatuanga o te tangata e kore ai e aki-akina a muri atu kia wakihineitatia i raro i tenei tekiona.

163.

(1.)	Me tahuri rawa te matua te kai-tiaki ranei o ia tamaiti kura kaore ano i wakihineitatia e haere ana ki tetahi kura o te katoa ki te whakahau i taua tamaiti kia wakihineitatia i runga i nga huarahi kua whakatakotoria i runga ake nei e tenei Wahi o tenei Ture.
(2.)	Mo runga i nga tikanga o tenei tekiona "kura o te katoa" tona tikanga he kura mo te katoa i raro i nga tikanga o te "Education Act, 1908," a e uru ana hoki ki taua kupu era atu kura katoa e whangaia katoatia ana tetahi wahi ranei ona e whangaia ana i roto o etahi karaati mo te katoa, karati whakahaere takiwa ranei, reiti, moni (funds), enataumeta (endowments) ranei.

164.

Mo runga i nga tikanga katoa o nga tekiona mutunga e rua i runga ake nei ka pa, mutatis mutandis, nga tikanga o tenei Wahi o tenei Ture e pa ana mo nga tiwhikete whakanuku, whakawatea, wakihineihana, tutukitanga hoki.

Nga Kai-rehita, Kai-tirotiro Wakihineihana, me era atu Apiha.

165.

Me tiaki e te Kai-rehita o ia takiwa wakihineihana he pukapuka rehita, a me tuhi e ia ki roto he meneti o nga panui katoa e whaka-putaina atu ana e ia i raro i tenei Wahi o tenei Ture.

166.

Me tiaki e te Kai-tirotiro Wakihineihana o ia takiwa wakihineihana he pukapuka rehita, a me tuhi e ia ki roto he meneti o nga tiwhikete katoa i tukua ki a ia me nga panui katoa i whakaputaina atu e ia i raro i tenei Wahi o tenei Ture.page 62

167.

Ia pukapuka rehita i raro i tenei Wahi o tenei Ture ka puare hei tirotirohanga i nga haora tika katoa e ia tangata ina utua te moni whii tirotirohanga he hikipene mo ia tirohanga kotahi; a ina utua te moni whii e toru pene mo ia tuhituhinga ki roto ka tika ia tangata kia riro i a ia i te Kai-rehita i te Kai-tirotiro Wakihineihana ranei he kape i whakamanaia i raro i tona ringa o ia tuhituhinga kei roto i te pukapuka rehita:

Engari ko ia Kai-wakihineita o te Katoa, me ia apiha ke atu ranei i raro i tenei Ture, i a ia e mahi ana i nga mahi o tona turanga, ka tika kia mahi noa i ia tirotirohanga a kia whiwhi hold i ia kape whakamana kaua ia e utu whii.

168.

Ma te Tumuaki Apiha Ora e hanga e whakaputa hoki i nga pukapuka me nga poama e tika ana mo nga tikanga o tenei Wahi o tenei Ture, a me hoatu noa e ia ina—a nga wa hoki e—tonoa tikatia ai e nga apiha me nga takuta (medical practitioners) mo runga i nga tikanga o tenei Wahi o tenei Ture.

169.

(1.)

Me tahuri ia Kai-rehita i ia wa i ia wa ki te tuku atu ki ia Kai-tirotiro Wakihineihana e tono ana i taua mea i tetahi ritaana, he mea whakamana i raro i ringa o te Kai-rehita kei te tika, e whakaatu ana i nga ra me era atu tikanga i rehitatia o nga whanautanga katoa me nga matenga katoa o nga tamariki kei raro iho o te tekau ma rua marama te kaumatua i rehitatia e ia i muri mai o te ra o te ritaana whakamutunga o mua atu, i puta i roto i te takiwa wakihineihana o te Kai-tirotiro Wakihineihana e tono ana i taua ritaana.

(2.)

Ko nga ritaana e mahia ana i raro i tenei tekiona me mahi a me tuku atu hoki i runga i te ahua, hei nga wa, a me uru atu hoki nga tikanga tera e whakahaua e te Kai-rehita Tianara i ia wa i ia wa.

Nga Whiu.

170.

I ia keehi mehemea, kei te mohio tetahi Kai-rehita, Kai-wakihineita ranei o te Katoa, Kai-titiro Wakihineihana ranei, tera tetahi tamaiti kei runga atu i te tekau ma rua marama a kei raro iho o te tekau ma wha tau te kaumatua kaore ano i wakihineitatia, ka ahei taua Kai-rehita taua Kai-wakihineita ranei o te Katoa, a me tahuri rawa hoki taua Kai-tirotiro Wakihineihana, ki te whakahau kia hoatu kia tukuna atu ranei ki te matua ki te kai-tiaki ranei o te tamaiti, mehemea e mohiotia ana, he panui wakihineihana i runga i te poama nama (8) i te Kupu Apiti Tuatoru ki tenei Ture, e whakahau ana i te matua i te kai-tiaki ranei ki te tuku i te tamaiti kia wakihineitatia i runga i nga huarahi kua whakatakotoria i runga ake nei e tenei Wahi o tenei Ture.

171.

Mehemea ka hapa i te matua i te kai-tiaki ranei te whaka-rite ka kore ranei e ata whakaritea e ia taua panui ka pa nga tikanga e whai ake nei:—

(a.)	I runga i te whakaatu a tuhituhi a tetahi Kai-rehita, Kai-wakihineita o te Katoa, Kai-tirotiro Wakihineihana ranei, e ki ana kua hoatu kua tukuna atu ranei te panui a kua hapa i te matua i te kai-tiaki ranei te ata whakarite i taua mea, ka ahei tetahi Kai-whakawa Tuturu ki te hamene i te matua i te kai-tiaki ranei kia haere mai me te tamaiti tahi ki tona aroaro a tetahi wa pai a ki tetahi wahi totika hoki e wha-kahuatia ana i roto i te hamene.page 63
(b.)	Mehemea—ki te kore he take tika i whakaaturia e marama ai te whakaaro o te Kai-whakawa Tuturu—ka hapa i te matua i te kai-tiaki ranei te ata haere atu me te tamaiti tahi ki tona aroaro i runga i nga kupu o te hamene, ka ahei te Kai-whakawa Tuturu, i runga i te ota i raro i tona ringa ki te whakatau i tetahi whaina ki runga ki te matua ki te kai-tiaki ranei kaua e neke atu i te rua pauna.
(c.)	Mehemea ka ata tae atu te matua te kai-tiaki ranei me te tamaiti i runga i nga kupu o te hamene, ka ahei te Kai-whakawa Tuturu—mehemea ka marama ia kaore ano te tamaiti i wakihineitatia tikatia a kaoie he take tika i whakaaturia mai e kore ai e tika kia wakihineitatia—i runga i te ota i raro i tona ringa ki te whakahau i te matua i te kai-tiaki ranei kia tukua te tamaiti kia wakihineitatia i runga i nga huarahi kua whakatakotoria i runga ake nei e tenei Wahi o tenei Ture i roto i tetahi wa e whakahuatia ana i roto i taua ota: Engari kaua tetahi ota i raro i tenei rarangi e mahia ki runga ki tetahi tangata kua whakataua te he ki a ia i mua atu mo tona korenga i whakarite i tetahi ota pera e pa ana ki taua tamaiti nei ano.
(d.)	Mehemea ka hapa i te matua i te kai-tiaki ranei te ata whakarite i te ota i mahia i raro i te rarangi mutunga i runga ake nei ka tika ia kia whiua ki tetahi whaina kaua e neke atu i te rua pauna: Engari mehemea kua whakataua te he ki runga ki te kai-karo i mua atu i raro i te tekiona tuatahi e whai ake nei i raro e kore ia e tika kia whiua i raro i tenei tekiona mo te taha ki taua tamaiti nei ano, engari kia tae ra ano nga tau o taua tamaiti ki te wha tau.

172.

Ia tangata ka tika ka whiua ki tetahi whaina kaua e neke atu i te rua pauna mehemea—i te mea he matua ia he kai-tiaki ranei no tetahi tamaiti—ka hapa i a ia, mehemea kaore he take tika i pera ai, te tuku i taua tamaiti kia wakihineitatia kia tirotirohia hoki i runga i nga huarahi kua whakatakotoria i runga ake nei e tenei Wahi o tenei Ture.

173.

Ia tangata ka tika kia whiua ki tetahi whaina kaua e neke atu i te rua pauna, mehemea he Kai-wakihineita ia mo te Katoa, he takuta (medical practitoner) ranei, he matua he kai-tiaki ranei no tetahi tamaiti, a ka hapa i a ia te ata whakarite pono—mehemea kaore he take tika i pera ai—tetahi mahi kua oti ake nei te uta ki runga ki a ia hei mahi mana e tenei Wahi o tenei Ture e pa ana mo te tukunga atu mo te hoatutanga ranei o tetahi tiwhikete, kape ranei o tetahi tiwhikete, o tetahi panui ranei i raro i tenei Wahi o tenei Ture.

174.

Ia tangata ka tika kia whiua ki tetahi whaina kaua e neke atu i te tekau pauna, mehemea—

(a.)

Ka whakatupu ia, ka tahuri ranei ia ki te whakatupu i te mate small-pox i roto i te tinana o tetahi tangata i runga i te whaka-tokanga atu (innoculation) ki tetahi mea e pa ana ki taua mate (variolous matter), i runga ranei i te hoatutanga mohio i taua tangata kia taea e tetahi mea pera (variolous matter), e tetahi mea (matter, article, or thing) ranei kua whakaranua (im-page 64pregnated) ki tetahi mea pera (variolous matter), i runga ranei i te mahi mohio i tetahi huarahi ke atu ahakoa pewhea te ahua; ranei

(b.)

I a ia e wakihineita ana i tetahi tangata ka whakamahi i tetahi rimiwhi (lymph) kaore nei i hangaia i mahia ranei i runga i nga huarahi kua whakatakotoria e tenei Wahi o tenei Ture.

175.

Ia tangata e haina mohio ana, e tuku raohio ana, e hoatu mohio ana ranei i tetahi tiwhikete teka, panui teka ranei, i raro i tenei Wahi o tenei Ture, ka tika kia whiua ki tetahi whaina kaua e neke atu i te rua tekau pauna.

176.

I ia whakawakanga mo te korenga i tukua tetahi tamaiti kia wakihineitatia kia tirotirohia ranei i runga i nga huarahi kua whakatakotoria e tenei Wahi o tenei Ture kaore he take e whaka-aturia ai kua tae atu ki te kai-karo i tetahi apiha i raro i tenei Wahi o tenei Ture tetahi panui e whakahaua ana e tenei Wahi o tenei Ture kia hoatu, tetahi atu panui ranei o nga whakahaunga o tenei Wahi o tenei Ture.

177.

Nga whaina katoa i raro i tenei Wahi o tenei Ture ka ahei te tono atu kia utua i raro i nga tikanga wawe o te "Justices of the Peace Act, 1908," i te aroaro o tetahi Kai-whakawa Tuturu anake, e te Apiha Takiwa Ora, e tetahi Kai-rehita, Kai-wakihineita o te Katoa, Kai-tiro-tiro Waikihineihana ranei.

178.

I ia whakawakanga i raro i tenei Wahi o tenei Ture o te matua o te kai-tiaki ranei o tetahi tamaiti, ka ahei te whakahau atu kia whakaaturia mai e te kai-karo te tamaiti, a ki te hapa i a ia ki te kore ranei ia e whakaatu mai i te tamaiti, mehemea kaore he take marama tika e pera ai ia, ka tika ia kia whiua ki tetahi whaina kaua e neke atu i te kotahi pauna.

179.

I ia whakawakanga i raro i tenei Wahi o tenei Ture o te matua o te kai-tiaki ranei o tetahi tamaiti ka ahei tetahi tangata o te whanau o te kai-karo kia tu hei riiwhi mona i te aroaro o te whakawa, tetahi atu tangata ranei i whakaturia e te kai-karo kia tu pera, mehemea taua tangata i nga keehi katoa kaore e hoki iho ana i te tekau ma waru tau te kaumatua.

Nga Whii me era atu Utu ranei Mo nga Apiha.

180.

Ahakoa i tewhea keehi kaua tetahi moni whii, utu ke ranei, e tonoa atu e tangohia ranei e tetahi Kai-wakihineita o te Katoa i tetahi tangata i wakihineitatia e ia, mo te taha ranei ki tetahi wakihineitatanga i mahia e ia i runga i te tono a taua tangata, mo tetahi tirotirohanga ranei, tiwhikete ranei i mahia i hoatu ranei e ia mo te taha ki tera mahi i runga i nga huarahi kua whakatakotoria e tenei Wahi o tenei Ture.

181.

Ia Kai-wakihineita o te Katoa, Kai-tirotiro Wakihineihana apiha whakaputa tiwhikete ranei, apiha ke atu ranei i raro i tenei Wahi o tenei Ture, mo runga mo tana whakahaeretanga i ana mahi me ana kaha mahi i raro i tenei Wahi o tenei Ture, ka tika kia whiwhi i roto o nga moni e pootitia ana e te Paremete i nga moni whii i te utu-a-tau ranei e maharatia ana e te Kawana e tika ana:

Engari mehemea ka utua tetahi Kai-wakihineita o te Katoa ki te moni whii ko nga whii mo ia wakihineitatanga i tutuki tika i a ia te mahi ki tetahi teihana wakihineihana i ata whakaturia kaua e neke atu i te rua hereni me te hikipene, apiti atu ki tetahi whii atu ano kotahi nei page 65hereni mo ia maero wahi ranei o ia maero kotahi i waenganui o taua teihana me tona wahi nohoanga wahi pihinihi (place of business) ranei, ano ko tewhea o aua wahi te mea i tata atu ki te teihana:

Engari ano hoki mehemea ka utua tetahi apiha whakaputa tiwhikete ki te moni whii, kaua ana whii e neke atu i te toru pauna mo ia tiwhikete i whakaputaina e ia i raro i tenei Wahi o tenei Ture.

Whakawateatanga atu i tenei Wahi o tenei Ture.

182.

Ko nga tikanga kua oti ake nei o tenei Wahi o tenei Ture me whakaaro i raro i enei tikanga e whai ake nei, ara:—

(a.)	I ia wa i roto i nga marama e wha i muri atu i te whanautanga o tetahi tamaiti ka ahei te matua te kai-tiaki ranei o taua tamaiti, mehemea e whakaaro pono ana ia ka pa he mate ki te ora o te tamaiti mehemea ka wakihineitatia, ki te tono atu ki tetahi Kai-whakawa Tuturu, Kai-rehita ranei, kia hoatu he tiwhikete whakawatea.
(b.)	Mehemea ka marama ia kei te takoto tetahi whakaaro pono pera ka ahei te Kai-whakawa Tuturu te Kai-rehita ranei ki te karaati me te whakaputa atu ki te matua ki te kai-tiaki ranei nana i tono tetahi tiwhikete whakawatea atu i nga tikanga o tenei Wahi o tenei Ture i runga i te poama nama (9) i te Kupu Apiti Tuatoru ki tenei Ture.
(c.)	I a ia e whakaputa ana i te tiwhikete whakawatea me tuku atu e te Kai-whakawa Tuturu e te Kai-rehita ranei he kape o taua mea ki te Kai-tirotiro Wakihineihana o te takiwa wakihineihana kei reira nei te tamaiti e noho ana, a me tuhi e te Kai-tirotiro he meneti o taua mea ki roto ki tana puka-puka rehita.
(d.)	Ko te tono me tautoko e tetahi pukapuka kii-pono-a-ture me era atu tohu (evidence) e maharatia ana e te Kai-whakawa Tuturu e te Kai-rehita ranei e tika ana i ia keehi, a kaore hoki he moni whii hei utunga mo te taha ki te tono ki te tiwhikete ranei.
(e.)	Ko te aronga o taua tiwhikete he whakawatea atu i te matua i te kai-tiaki ranei e whakaingoatia ana i roto kia watea atu i nga taumahatanga katoa i raro i tenei Wahi o tenei Ture mo te korenga i wakihineitatia te tamaiti e whakaingoatia ana i roto i te tiwhikete: Engari mehemea te matua te kai-tiaki ranei o tetahi tamaiti kei waho atu o tetahi paro e noho ana, ka ahei te tono whakawatea kia tonoa atu i—a kia whakaputaina atu hoki e—tetahi Kai-whakawa (Justice).

Etahi atu Tikanga.

183.

I ia keehi mehemea i raro i tenei Wahi o tenei Ture e whaka-haua ana tetahi apiha, tangata ranei, ki te tuku atu i tetahi tiwhikete kape ranei o tetahi tiwhikete ki te Kai-tirotiro Wakihineihana, ki te matua ki te kai-tiaki ranei o tetahi tamaiti, ka ahei kia tukua atu taua mea ma te meera, a kaore he utu mo te poohitanga mehemea ka tuhia a who o te kopaki enei kupu na "I raro i te Ture mo te Ora o te Katoa."

184.

Mo runga i nga tikanga o tenei Wahi o tenei Ture me whaka-hau e te Minita i nga wa katoa kia tiakina i etahi wahi tika i roto i Niu page 66

Tireni he rimiwhi (pure vaccine lymph) e nui tika ana hei whakawhiwhi atu i taua mea i runga i tona nui e tika ana a mo te utu kore hoki ki nga Kai-wakihineita o te Katoa me nga takuta (medical kpractitioners) ina tonoa e ratou i runga i nga huarahi kua whakatakotoria.

185.

(1.)

Ka ahei te Kawana i ia wa i ia wa ki te hanga rekurei-hana e whakatakoto ana i nga mana, i nga kaha, i nga mahi hei mahinga ma—me nga utu hoki mo—nga apiha i raro i tenei Wahi o tenei Ture, me te mahi whanui i nga tikanga e maharatia ana e ia e tika ana hei whakatutuki i nga tikanga o tenei Wahi o tenei Ture, hui atu ki te whaka-tautautanga whaina kaua e neke atu i te rua pauna mo ia takahanga o auai rekur eihana.

(2.)

Ko aua rekureihana katoa ka timata te whai-mana atu i te ra i kahititia ai aua mea.

▼ About this page

Other formats

Connect

▼ Browse collection

Acts Affecting Native Lands, Etc. (In English and Maori), Passed by the General Assembly, Session 1908.

Wahi iv

Wahi iv.